ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ «JUNO»

Νέα στοιχεία για τις τεράστιες δίνες και κηλίδες στον γίγαντα πλανήτη

Η φωτογραφία από την κάμερα JunoCam της «Ηρας», που κατέγραψε με εξαιρετική λεπτομέρεια δύο τεράστιες καταιγίδες κατά το 38ο κοντινό πέρασμα της διαστημοσυσκευής πάνω από τα νέφη του πλανήτη, στις 29/11/2021

Εχοντας ήδη μπει στην έκτη χρονιά σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη Δία, η αποστολή «Juno» («Ηρα») της NASA συνεχίζει να προσφέρει πλήθος δεδομένων για επεξεργασία από τους επιστήμονες. Η ωκεανογράφος Λία Σίγκελμαν, μελετώντας τη δυναμική της ατμόσφαιρας του αεριώδους γίγαντα, παρατήρησε ότι οι κυκλώνες στους πόλους του έχουν μεγάλες ομοιότητες με τις ωκεάνειες δίνες που είχε μελετήσει κάνοντας το διδακτορικό της. Το απλοποιημένο μοντέλο για τους πόλους του Δία δείχνει ότι γεωμετρικά μοτίβα δινών, όπως αυτά που καταγράφει η «Ηρα» στα κοντινά της περάσματα από τον πλανήτη, εμφανίζονται αυθόρμητα και διατηρούνται πρακτικά για πάντα. Αν και το ενεργειακό σύστημα του Δία είναι σε εντελώς διαφορετική (πολύ μεγαλύτερη) κλίμακα από το αντίστοιχο της Γης, η κατανόηση της δυναμικής της ατμόσφαιρας του πλανήτη θα βοηθήσει στην κατανόηση ανάλογων μηχανισμών που επενεργούν και στη Γη.

Ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον Τζακ Κόνερνι χρησιμοποίησαν τα δεδομένα από το μαγνητόμετρο της διαστημοσυσκευής, για να κατασκευάσουν τον πιο αναλυτικό μέχρι τώρα χάρτη του ισχυρού μαγνητικού πεδίου του Δία. Ο χάρτης βοηθά πολύ στην κατανόηση της μυστηριώδους Μεγάλης Γαλάζιας Κηλίδας, μιας μαγνητικής διαταραχής στον ισημερινό του πλανήτη. Τα δεδομένα από το «Juno» δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής του σκάφους σε τροχιά γύρω από τον Δία συνέβη μια αλλαγή στο μαγνητικό πεδίο του, και ότι η Μεγάλη Γαλάζια Κηλίδα μετακινείται προς τα ανατολικά με ταχύτητα 4 εκατοστών ανά δευτερόλεπτο, συγκριτικά με το υπόλοιπο εσωτερικό του πλανήτη. Ως αποτέλεσμα, θα έχει κάνει μία περιφορά σε περίπου 350 χρόνια.

Φωτογραφίες από το σκάφος «Juno» έδωσαν στους ωκεανογράφους την πρώτη ύλη για να μελετήσουν τα πλούσια μοτίβα περιδίνησης στους πόλους του Δία και τις δυνάμεις που προκαλούν τους κυκλώνες στον γίγαντα πλανήτη. Αριστερά, έξαρση φυτοπλαγκτόν σε περιδίνηση στη νορβηγική θάλασσα, και δεξιά, σχεδόν πανομοιότυπα περιδινούμενα νέφη στην ατμόσφαιρα του Δία

Αντίθετα, η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα, ο μακράς διάρκειας ατμοσφαιρικός αντικυκλώνας που βρίσκεται κοντά στον ισημερινό προς τη νότια πλευρά, μετακινείται προς τα δυτικά πολύ πιο γρήγορα, κάνοντας έναν κύκλο γύρω από τον πλανήτη κάθε τεσσεράμισι (γήινα) χρόνια.

Επιπλέον, ο νέος χάρτης δείχνει ότι οι άνεμοι ζώνης (τα αέρια ρεύματα από ανατολικά προς τα δυτικά και αντίστροφα), που δίνουν στον Δία τη γνωστή εμφάνιση με λωρίδες, τείνουν να διαλύσουν τη Μεγάλη Γαλάζια Κηλίδα. Αυτό σημαίνει ότι οι άνεμοι αυτοί, που μετρούνται στην επιφάνεια του αεριώδους πλανήτη, φτάνουν βαθιά μέσα στο εσωτερικό του.

Ο νέος χάρτης του μαγνητικού πεδίου επιτρέπει στους επιστήμονες να κάνουν συγκρίσεις με το γήινο μαγνητικό πεδίο. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η λειτουργία δυναμό, που προκαλεί το μαγνητικό πεδίο σε κάθε ουράνιο σώμα που διαθέτει τέτοιο πεδίο, στην περίπτωση του Δία εμφανίζεται μέσα στη μεταλλική (λόγω της υψηλής πίεσης) μορφή του υδρογόνου στον πυρήνα του, η οποία βρίσκεται κάτω από ένα στρώμα στο οποίο εκδηλώνεται «βροχή ηλίου» (κατακρήμνιση σταγόνων της υγροποιημένης μορφής του χημικού στοιχείου ήλιο).

Η επιστημονική ομάδα της αποστολής δημοσίευσε και τις πιο πρόσφατες φωτογραφίες του αχνού δαχτυλιδιού σκόνης γύρω από τον Δία, που λήφθηκαν από το εσωτερικό του δακτυλίου. Η λαμπρότερη από τις λεπτές ζώνες του και οι γειτονικές σε αυτή σκοτεινές περιοχές συνδέονται με τη σκόνη που δημιουργούν δύο από τους μικρότερους δορυφόρους του Δία, η Μήτις και η Αδράστεια. Πρόκειται για τους δύο πιο εσωτερικούς από τους συνολικά 80 δορυφόρους του γίγαντα πλανήτη που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.nasa.gov

Η εκτόξευση του διαστημικού τηλεσκοπίου «Τζέιμς Γουέμπ», με πύραυλο «Αριάν-5», από το διαστημοδρόμιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας, αναμένεται να ανοίξει νέους ορίζοντες στην αστρονομική παρατήρηση του ουρανού. Το τηλεσκόπιο, που θα τεθεί σε τροχιά γύρω από το σημείο «Λαγκράντζ 2», έχει αρχίσει να ξεδιπλώνει τα τμήματά του, χωρίς κάποιο πρόβλημα μέχρι στιγμής

Μέλη του πληρώματος του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού πραγματοποιούν εργασίες συντήρησης και εγκατάστασης νέου εξοπλισμού στο εξωτερικό του σταθμού. Το ηλικίας 30 ετών τροχιακό σύμπλεγμα μεγάλωσε με νέα τμήματα, αλλά η Ρωσία έριξε προειδοποιητικές βολές για αποχώρησή της και κατασκευή δικού της σταθμού. Η Κίνα, που έχει αποκλειστεί από τις ΗΠΑ από συμμετοχή στον ΔΔΣ, προχωρά ήδη με τον δικό της τροχιακό σταθμό

Το σκάφος «Solar Orbiter» («Ηλιακός Δορυφόρος») τράβηξε σε κάποια ευνοϊκή στιγμή της τροχιάς του αυτήν τη φωτογραφία, που δείχνει ως λαμπρά άστρα τους τρεις από τους τέσσερις εσωτερικούς πλανήτες του ηλιακού συστήματος, με την Αφροδίτη σε πιο κοντινή στο σκάφος απόσταση. Από το πορτρέτο λείπει μόνο ο Ερμής

Στιγμές από την εξερεύνηση του Διαστήματος το 2021

Το 2021 επεφύλαξε πολλές εξελίξεις στον τομέα της εξερεύνησης των πλανητών. Τρεις αποστολές, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κίνα και τις ΗΠΑ, έφτασαν στον Αρη τον περασμένο Φλεβάρη. Το ρόβερ «Perseverance» της NASA προσεδαφίστηκε και μαζί του το ελικοπτεράκι «Ingenuity», που έκανε την πρώτη πτήση ελικοπτέρου σε άλλο πλανήτη. Εκτοξεύτηκαν οι αποστολές «Lucy» και DART για την εξερεύνηση των τρωικών αστεροειδών και του διπλού αστεροειδούς «Δίδυμος». Η αποστολή «Juno» («Ηρα») συνέχισε την εξερεύνηση του Δία και των δορυφόρων του.

Οι κινεζικές αποστολές στην αθέατη πλευρά της Σελήνης με το σκάφος προσελήνωσης «Chang'e-4» και το μικρό ρόβερ «Yutu-2» συνέχισαν να βρίσκονται σε λειτουργική κατάσταση, περνώντας το ορόσημο των 1.000 ημερών.

Εκτοξεύτηκαν το διαστημικό τηλεσκόπιο υπερύθρων «Τζέιμς Γουέμπ» και το τηλεσκόπιο ακτίνων-Χ IXPE. Χρονιά ουσιαστικής έναρξης του διαστημικού τουρισμού των πλουσίων ήταν το 2021, με πτήσεις από «Virgin Galactic», «Blue Origin» και «SpaceX», ενώ και μια ρωσική πτήση μετέφερε Ιάπωνα δισεκατομμυριούχο για δωδεκαήμερο τουρισμό στον ΔΔΣ. Ο πρώτος διαστημικός τουρίστας είχε μεταφερθεί στον σταθμό πριν από χρόνια με ρωσικό «Σογιούζ». Εγιναν - επίσης από Ρώσους στον ΔΔΣ - λήψεις πλάνων για την πρώτη ταινία που δημιουργήθηκε εξολοκλήρου στο Διάστημα.

Το 2021 πραγματοποιήθηκαν συνολικά 143 εκτοξεύσεις πυραύλων. Απ' αυτές 54 έγιναν από την Κίνα, 51 από τις ΗΠΑ, 25 από τη Ρωσία, 6 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, 3 από την Ιαπωνία, 2 από την Ινδία και από μία από το Ιράν και τη Νότια Κορέα. Από τις εκτοξεύσεις απέτυχαν 3 κινεζικές και 3 αμερικανικές, μία της Ινδίας και οι εκτοξεύσεις του Ιράν και της Νότιας Κορέας, ενώ μερική αποτυχία είχε μία ρωσική.