(Του απεσταλμένου μας ΝΙΚΟΥ ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ).-

Οταν κάποιος μιλάει για πράγματα που τον καίνε, ιδιαίτερα όταν αυτά τα πράγματα τα έχει βιώσει ο ίδιος, έχουν σημαδέψει την ψυχή και το νου του και μιλάει γι' αυτά με ειλικρίνεια, τότε καταλήγει στο αποτέλεσμα που κατέληξε η - πολύ καλή - ταινία του νεαρού (33 ετών) σκηνοθέτη Φίλιππα Τσίτου.

Μια ομάδα μεταναστών, από κάθε άκρη της Γης, συγκεντρωμένοι στο αφιλόξενο Βερολίνο. Οι ήρωες της ταινίας, ο καθένας με τον τρόπο του, καταθέτει το εσωτερικό δράμα του, που είναι όμοιο, τελικά, με του διπλανού του. (Ομοιο, βέβαια, είναι και των ντόπιων Γερμανών). Μόνο που στον καθένα το δικό του δράμα μοιάζει μεγαλύτερο!

Ταινία «εσωτερική», γυρισμένη σε κλειστούς και αδιέξοδους χώρους, με ηττημένους χαρακτήρες, με άτομα που βιώνουν την αποτυχία τους, που ντρέπονται για την κατάντια τους, που δε βλέπουν φως στην άκρη του τούνελ. Κι ωστόσο ελπίζουν και προσπαθούν, έστω και με λάθος τρόπο.

Ακόμα και κάποιοι από εμάς που ζήσαμε σαν μετανάστες, έχοντας, όμως, διαφορετική στάση για τη ζωή, αφού διαλέξαμε να μοιραστούμε το «προσωπικό» μας με το «προσωπικό» - και το γενικό - του εργαζόμενου της χώρας που μας φιλοξενούσε και έτσι δε νιώθαμε μόνοι, δεν ήταν λίγες οι φορές που κραυγάζαμε από τον πόνο. Σκεφτείτε πώς πρέπει να πονάει κάποιος που δε γνωρίζει ή δε διάλεξε τη δική μας συμπεριφορά.

Οι ήρωες της ταινίας - και όχι μόνον - θέλουν να σηκωθούν από τη Γη και να πετάξουν πέρα μακριά. Σε ηλιόλουστους τόπους μεταφορικά και πραγματικά. Τα πόδια τους βαριά, οι ψυχές τους αδύνατες, ο μικρόκοσμός τους αδιέξοδος και κολλάνε στο έδαφος για πάντα. Οι ηλιόλουστοι τόποι θα υπάρχουν μόνο στη φαντασία τους, στις μεθυσμένες διηγήσεις τους και στα παραληρήματά τους.

Φυσικά, αρκετοί από εμάς ξέρουν πως υπάρχει διέξοδος. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ταινία. Με άλλους ήρωες...

«Οι ακροβάτες του κήπου» είναι η μια από τις δυο τυχερές ελληνικές ταινίες στο Διεθνές Διαγωνιστικό τΤήμα του φεστιβάλ, που είναι - από τα πράγματα - η σημαντικότερη εκδήλωση. Αφού εκεί υπάρχει η άμιλλα, συζητιούνται οι ταινίες...

Ο 32χρονος Χρήστος Δήμας έκανε μια ταινία «αναμνήσεων», παιδικών, που δημιουργήθηκαν στην Ελευσίνα. Στα χρόνια της δικτατορίας.

Ο χώρος και ο χρόνος, βέβαια, προδιαθέτει τον καθένα να κάνει συνειρμούς. Να φανταστεί, δηλαδή, ότι τα παιδιά αυτής της πόλης, μια από τις πιο υποβαθμισμένες, στη μνήμη τους θα κατέγραφαν, πέρα από τα παιχνίδια και τις διάφορες «πλακίτσες», και την κοινωνική, πολιτική, οικονομική πραγματικότητα, όπως αυτή θα έφτανε στα «αθώα» μυαλά τους. Μια πραγματικότητα που ήταν φορτισμένη - επιπλέον - με τη δικτατορία. Δυστυχώς, τα παιδιά του Δήμα, οι ακροβάτες του, κατέγραψαν μόνο ασήμαντα καθημερινά γεγονότα δικά τους και των γονιών τους! (Με εξαίρεση - και γι' αυτό ξεκομμένη από το γενικό κλίμα - την εισβολή στην Κύπρο).

Αυτό, βέβαια, δεν είναι κατ' ανάγκην αρνητικό. Γιατί με μια άλλη κινηματογραφική αντιμετώπιση, αυτές οι «μικρές», «ασήμαντες» καθημερινές λεπτομέρειες θα μπορούσαν να έχουν γίνει μια εξαιρετική τοιχογραφία της εποχής, όπως αυτή ζωγραφίστηκε στην αθώα παιδική μνήμη. Και μέσα από αυτή την τοιχογραφία ο καθένας, με τη βοήθεια της τέχνης, να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Εκεί, λοιπόν, πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα. Γιατί και για ποιον γυρίζω μια ταινία; Αυτό το ερώτημα είναι προϋπόθεση πριν ξεκινήσεις αυτή την όμορφη περιπέτεια. Ποιον θέλεις να προσεγγίσεις και για ποιους λόγους. Για το εισιτήριο, μόνο;

Ο Δήμας, δυστυχώς, φαίνεται, έπεσε «θύμα» - μακάρι να μην είναι οριστική η επιλογή του - του γενικού... τίποτα που γίνεται προσπάθεια να επιβληθεί. Υπέκυψε στην «πλάκα», στο «επικαιρικό». Αγωνίστηκε απεγνωσμένα να «αρέσει». Σχεδίασε ήρωες που δε σου προκαλούν συναισθήματα. Βγαίνεις από την αίθουσα χωρίς να «αντιπαθήσεις» και χωρίς να «συμπαθήσεις» κανέναν. Σαν να μην υπήρξαν οι ήρωες και οι συγκρούσεις που γεννάνε οι ζωντανοί οργανισμοί!

Αναζητώντας την κολακεία του κοινού - και την ικανοποίηση της αυταρέσκειάς του ταξίδεψε σε όλα τα γνωστά κινηματογραφικά κλισέ για να εντυπωσιάσει. Από την ηθογραφία, πέρναγε με τρομερή «ευκολία» στο θρίλερ, στη σάτιρα, στο δράμα. Με αποτέλεσμα να μην υπάρξει κινηματογραφική και αισθητική συνέπεια.

Ωστόσο, ο ίδιος και οι συνεργάτες του, προπαντός οι ηθοποιοί (Φέστα, Μπαγάκα, Μαρίνος, τα παιδιά...) οι τεχνικοί και η μουσική του Κυπουργού είχαν - χωρίς αμφιβολία - τις προϋποθέσεις. Ηταν πολλές οι στιγμές της ταινίας που έβλεπες κινηματογράφο. Μόνο που αυτές τις σκηνές ακολουθούσαν άλλες χωρίς ικανοποιητική δικαιολογία.

Νεαρός και ο Κύπριος σκηνοθέτης Χρίστος Γεωργίου (33 ετών), με πολύ καλές σπουδές, σύμφωνα με το βιογραφικό του. Ομως όλα ετούτα δεν πέρασαν στην ταινία του. Εφτιαξε μια ιστορία που δε... συμβαίνει στην πραγματικότητα, αλλά και να συμβαίνει δεν πρέπει να συμβαίνει!

Θα μπορούσε κάποιος - όχι ιδιαίτερα αυστηρός - να κατηγορήσει τον Χρίστο Γεωργίου ότι ασέβησε πάνω στην ιστορία της πατρίδας του. (Ο ίδιος γεννήθηκε στο Λονδίνο). Με πράγματα σοβαρά δεν επιτρέπετε να κάνεις αστεία, γιατί σε περιμένει η γελοιοποίηση (δική σου ή του θέματος με το οποίο αστειεύεσαι).

Οι μικρολαθρέμποροι, που μπαινοβγαίνουν στους δυο τομείς της κατεχόμενης Κύπρου και συναλλάσσονται σαν να μη συμβαίνει τίποτα, δεν έχουν ιδεολογία και δε ζητάνε εκδίκηση από πουθενά. Οι ίδιοι βολεύονται με αυτή την κατάσταση. Γιατί από αυτή την κατάσταση πλουτίζουν. Επομένως, οι ήρωες της ταινίας, δυο παιδιά που έχασαν γονείς, χωριά, σπίτια με την εισβολή και κρατάνε στη μνήμη τους το μακρόχρονο και πρόσφατο ιστορικό της πατρίδας τους, δεν μπορεί να κάνουν μικροκομπινούλες με - έξω καρδιά - Τουρκοκύπριους. Αυτά συμβαίνουν, μόνο, σε όσους δεν έχουν καταλάβει τι έγινε και τι γίνεται στην Κύπρο.

Να μην πούμε περισσότερα, γιατί θα αναγκαστούμε να μιλήσουμε σκληρά... Δεν είναι όλα τα πράγματα ίσιωμα.

Παραπάνω από αισθητή έγινε η παρουσία του Βρετανού σκηνοθέτη, Τζον Μπούρμαν, στο φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Οχι μόνο ως προέδρου του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος, ούτε λόγω του αφιερώματος στο έργο του. Κυρίως έγινε αισθητή με τις δηλώσεις του, με τις οποίες κατήγγειλε ευθέως τις ΗΠΑ για κινηματογραφικό ιμπεριαλισμό, και την επισήμανσή του ότι «οι ΗΠΑ βρίσκονται προ των συνεπειών των πράξεών τους στο πολιτικό πεδίο».

Αναφερόμενος στην ταινία του «Ο ράφτης του Παναμά», ο Μπούρμαν σημείωσε ότι η ταινία διηγείται πώς η CIA εγκατέστησε στην εξουσία τον Νοριέγκα, με πρόσχημα την καταπολέμηση του κομμουνισμού και τόνισε: «Οι ΗΠΑ αποκτήνωσαν τον Παναμά βάζοντας επικεφαλής έναν κακοποιό. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, όπου οι ΗΠΑ με πρόσχημα τον κομμουνισμό ανεβάζουν φρικτούς ανθρώπους στην εξουσία. Και τώρα φαίνονται οι συνέπειες».

Για την πορεία του κινηματογράφου τις τελευταίες δεκαετίες, τόνισε ότι όλο και πιο δύσκολο είναι να γίνουν σοβαρές ταινίες. «Στη δεκαετία του '60 γίνονταν διάφοροι πειραματισμοί. Μετά ήλθε η μεγάλη καταστροφή με τον Σπίλμπεργκ και τον Λούκας. Εκαναν υπερπαραγωγές για 14χρονα αγοράκια. Επήλθε η μαζική απλούστευση. Οι χρηματοδότες ανακάλυψαν ότι αυτό έχει πέραση και εμείς επιβιώνουμε στο περιθώριο που όλο και στενεύει. Τώρα υπάρχει ή το Χόλιγουντ ή το γκέτο».

Χαρακτήρισε το Χόλιγουντ ως «κινηματογράφο εκμετάλλευσης, μια παγκόσμια ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία που σπρώχνει τις άλλες κινηματογραφίες στο περιθώριο». Είπε ότι «σ' αυτό το περιθώριο υπάρχει πάντα ενδιαφέρον. Στον Ταρκόφσκι, λ.χ. το ονειρικό αναπτύσσεται. Αν αναπτύξουμε το όνειρο θα ξεφύγουμε από την αμερικανική κυριαρχία». Αυτοχαρακτηρίστηκε «δευτεροκλασάτος», λέγοντας: «Βλέποντας τις ταινίες μου και συγκρίνοντάς τες με εκείνες των κορυφαίων σκηνοθετών, είναι σαφές ότι δεν είμαι κορυφαίος». Κορυφαίους θεωρεί τους Φελίνι, Κουροσάβα, Μπέργκμαν, Αϊζενστάιν, Γκρίφιθ, γιατί «όποιος μελετά το μύθο, προσεγγίζει το όνειρο. Οι ταινίες που δεν έχουν μυθικό στοιχείο καταντούν απλή αφήγηση, χωρίς ενδιαφέρον».