Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας (ΕΙΕ) ιδρύθηκε το 1993 και σκοπός του, σύμφωνα με τον ιδρυτικό του νόμο, είναι η μελέτη και έρευνα της εργασίας ως μέσου βιοπορισμού και ως συντελεστή της παραγωγής και της κοινωνικής προόδου, η μελέτη και η προώθηση λύσεων των προβλημάτων της απασχόλησης της χώρας και άλλα. Το ΕΙΕ διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι της ΓΣΕΕ, των εργοδοτικών οργανώσεων και του υπουργού Εργασίας. Οι πόροι του προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ενωση, από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (δηλαδή η εθνική συμμετοχή στα κοινοτικά προγράμματα) και από τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας (ποσοστό 2 - 3% επί των συνολικών εσόδων).

Το πρώτο διάστημα 1993 - 1995 το ΕΙΕ εξασφάλισε χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ενωση (550 εκατομμύρια δραχμές) για την αγορά ιδιόκτητων γραφείων και διαμόρφωσε το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του (κατάρτιση σχετικών κανονισμών). Επίσης, ανέλαβε τη διεκπεραίωση - ως τεχνική μονάδα στήριξης - των κοινοτικών προγραμμάτων Eurotecnet και Force, που ήταν "πιλοτικά" ευρωπαϊκά προγράμματα και αφορούσαν στην "προετοιμασία του εργατικού δυναμικού λόγω αναδιοργάνωσης της παραγωγής με την εισαγωγή νέας τεχνολογίας". Για τα προγράμματα αυτά εισπράχτηκαν από την Κοινότητα 55 εκατομμύρια δραχμές. Το διάστημα 1995 - 1996 το ΕΙΕ ανέλαβε το συντονισμό του προγράμματος Leonardo και έχει απορροφήσει περίπου 400.000 ECU, καθώς και το πρόγραμμα "ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ". Το 1996 το ΕΙΕ είχε εισφορά από τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας 465 εκατομμύρια δραχμές.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η δραστηριότητα του ΕΙΕ αφορά κυρίως στην παροχή υπηρεσιών τεχνικής στήριξης των κοινοτικών προγραμμάτων. Δηλαδή, τη διάδοση αυτών στους ενδιαφερόμενους φορείς με διάφορες εκδηλώσεις, φυλλάδια και άλλα, την αξιολόγηση των προτάσεών τους και την παρακολούθηση της ομαλής εκτέλεσης των προγραμμάτων. Η δραστηριότητα αυτή έχει κριθεί ικανοποιητική από τους εποπτευόμενους φορείς και ένας σημαντικός λόγος είναι ότι το ΕΙΕ ως "τριμερής φορέας" περιορίζει στο ελάχιστο τις κάθε είδους "παρεμβάσεις" που συνήθως γίνονται σε τέτοιου είδους κοινοτικά προγράμματα. Ισως γι' αυτό και στο μέλλον να επιδιωχτεί αυτή η δραστηριότητα του ΕΙΕ να περάσει σε φορείς που είναι πιο "ευάλωτοι" σε παρεμβάσεις. Φυσικά και τα ECU που διαχειρίζεται το ΕΙΕ προκαλούν το "ενδιαφέρον" άλλων φορέων.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι έχουμε δημόσια εκφράσει την άποψή μας για το χαρακτήρα αυτών των προγραμμάτων, που με λίγα λόγια είναι τα μέσα για να υλοποιηθούν οι κατευθύνσεις της "Λευκής Βίβλου", δηλαδή η προσαρμογή των εργαζομένων στα σχέδια του πολυεθνικού κεφαλαίου. Πέρα όμως από την παραπάνω δραστηριότητα, το ΕΙΕ δεν έχει να παρουσιάσει τίποτα σ' ό,τι αφορά τις μελέτες και την έρευνα όλα αυτά τα χρόνια.

Εχουν βέβαια ανατεθεί σε εξωτερικούς "μελετητικούς φορείς" κάποιες έρευνες όπως: χαμηλοσυνταξιούχοι. κλωστοϋφαντουργία, χαλυβουργία, ευέλικτη απασχόληση. Ομως καμιά δεν έχει ολοκληρωθεί. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ζήτημα, επιχορηγούμενες έρευνες του ΕΙΕ (δηλαδή από χρήματα των εργαζομένων) να βρίσκονται σε λογικές "κοινωνικού διαλόγου" και συναίνεσης. Η αιτία βρίσκεται στο γεγονός ότι και το ΕΙΕ, όπως και άλλοι τριμερείς φορείς υποκύπτουν στις σκοπιμότητες της εκάστοτε κυβερνητικής εξουσίας που τους εποπτεύει. Αλλωστε, κάθε φορά που άλλαζε υπουργός Εργασίας άλλαζε και πρόεδρος του ΕΙΕ. Για τους παραπάνω λόγους επιδιώκουμε η όλη δραστηριότητα του ΕΙΕ να συζητηθεί στα όργανα της ΓΣΕΕ.

* Ο Γιώργος Ποντικός είναι εκπρόσωπος της ΓΣΕΕ στο ΔΣ του ΕΙΕ

Τη στιγμή που οι εργαζόμενοι βιώνουν μια εφιαλτική κατάσταση από πλευράς εργασιακών σχέσεων, δικαιωμάτων, συνθηκών εργασίας και αποδοχών. Την ώρα, που η καταπάτηση των όποιων προστατευτικών νόμων έχει γίνει "νόμος" και η ανεργία επεκτείνεται, το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας - ένα, υποτίθεται, αυτοτελές ίδρυμα που υπάγεται στην εποπτεία του υπουργείου Εργασίας - παίζει το ρόλο της "μονάδας τεχνικής στήριξης" κοινοτικών προγραμμάτων, σε αντίθεση με τις ιδρυτικές αρχές του, αφού, με βάση αυτές, η στήριξη των προγραμμάτων είναι ένα μόνο μέρος των καθηκόντων του. Ακόμα περισσότερο, φαίνεται ότι κι αυτό το ρόλο δύσκολα τον φέρνει σε πέρας.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας συναντάται συχνά τα τελευταία χρόνια να διαδραματίζει κάποιο ρόλο σε διάφορες δραστηριότητες, που έχουν να κάνουν με κοινοτικά προγράμματα, με την παρουσίαση μελετών για θέματα σχετικά με την απασχόληση, με τη διεκπεραίωση από τον μηχανισμό του εργασιών υποστήριξης πρωτοβουλιών του υπουργείου Εργασίας και του υπουργείου Παιδείας, κατά κύριο λόγο. Αυτές, όμως, οι δραστηριότητες δεν είναι εκείνες που σηματοδοτούν το χαρακτήρα και τη σκοπιμότητα ύπαρξης του Ινστιτούτου, αν μη τι άλλο, για έναν πολύ βασικό λόγο: Επειδή δεν προβλέπονται από τον ιδρυτικό του νόμο σαν κύρια και αποκλειστικά πεδία άσκησης των δραστηριοτήτων του.

Σύμφωνα με αυτόν, το ινστιτούτο πρέπει να κάνει μελέτες για την αγορά εργασίας και την απασχόληση. Η βασική του αυτή αποστολή έχει, όμως, ατονήσει σημαντικά προς όφελος των άλλων δραστηριοτήτων του. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι έρευνες που είχαν αποφασιστεί να γίνουν το 1996 - 1997 δεν έχουν ακόμα πραγματοποιηθεί. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τις εξής μη υλοποιημένες έρευνες: "Συντάξεις, χαμηλοσυνταξιούχοι και κοινωνική πολιτική", "Απασχόληση στην ελληνική κλωστοϋφαντουργία", "Προσαρμογή του εργατικού δυναμικού στη βιομηχανική αλλαγή", "Απασχόληση στην ελληνική χαλυβουργία", "Απεργιακές δραστηριότητες στην Ελλάδα. Καταγραφή και συγκριτική μελέτη".

Η μόνη παρουσία του ΕΙΕ, σχετικά με έρευνες αυτού του είδους, είναι όταν παρουσιάζονται, υπό την αιγίδα του, έρευνες άλλων φορέων, ακόμα και ιδιωτικών. Είναι σαφές ότι η λειτουργία των κρατικών ερευνητικών ιδρυμάτων δε γίνεται να έρχεται σε αντίθεση με την κυρίαρχη πολιτική κατεύθυνση που ακολουθείται. Αυτό απέχει, όμως, από το να υπάρχει ένας τέτοιος οργανισμός μόνο και μόνο σαν τεχνικό γραφείο και να χρηματοδοτείται επιπλέον με εκατοντάδες εκατ. δραχμές το χρόνο που δεν μπορεί να ξοδέψει.

Πάντως, για το χαρακτήρα της δραστηριότητάς του πρέπει να σημειωθεί η συμβολή του - ύστερα από εντολή του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων - στη στήριξη και προώθηση των "εδαφικών συμφώνων απασχόλησης".Το ΕΙΕ θα αναλάβει να εκπονήσει μελέτες για τη σύναψη "εδαφικών συμφώνων" σε εφτά περιοχές της χώρας, θύλακες ανεργίας, όπως η Μαγνησία, η Πάτρα, το Λαύριο και άλλοι. Η σχετική πρόταση - ανταπόκριση του ΕΙΕ έχει διατυπωθεί ήδη και το θέμα θα πάρει το δρόμο του. Η κατεύθυνση για τα "εδαφικά σύμφωνα απασχόλησης" έχει δοθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προωθείται από την κυβέρνηση, στηρίζεται θερμά από τους βιομηχάνους και αποσκοπεί ουσιαστικά στο χτύπημα του ίδιου του θεσμού των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και στη γενικότερη παραπέρα "ελαστικοποίηση" των εργασιακών σχέσεων.

Το ερευνητικό "έλλειμμα" του ΕΙΕ ...αναπληρώνεται σημαντικά από τη συντονιστική εργασία που προσφέρει στα κοινοτικά προγράμματα. Το ινστιτούτο είναι η εθνική μονάδα συντονισμού του προγράμματος "Λεονάρντο ντα Βίτσι", έχει αναλάβει την εξωτερική δομή στήριξης για την πρωτοβουλία "ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ", είναι εθνική μονάδα συντονισμού του προγράμματος "Διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση", μαζί με τη Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, συμμετέχει στην κοινοτική πρωτοβουλία ADAPT.Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πρόταση του ινστιτούτου να συμμετέχει στα λεγόμενα "νεοτεριστικά σχέδια" του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Ταμείου.Η πρόταση που έχει καταθέσει έχει σαν θέμα την"πειραματική εφαρμογή για εύκαμπτη μορφή οργάνωσης της εργασίας με στόχο την έμμεση μείωση του κόστους και ενθάρρυνση πρόσληψης νέων εργαζομένων, κυρίως σε επιχειρήσεις και βιομηχανίες υπό εξυγίανση"!

Αν τα παραπάνω είναι ενδεικτικά για το χαρακτήρα του έργου που επιτελεί το ΕΙΕ - του οποίου ο πρόεδρος Ι. Τσαμουργκέλης είναι και σύμβουλος σε κρατική τράπεζα - υπάρχει και μια άλλη διάσταση, που αφορά στον πρακτικό τρόπο λειτουργίας του, αν και είναι εύρωστο οικονομικά! Η δυσκολία στην απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων, τα προβλήματα αξιοποίησης της ετήσιας επιχορήγησης, τα προβλήματα της λογιστικής παρακολούθησης των εσόδων - εξόδων (όπως προέκυψαν και από την έκθεση των ορκωτών λογιστών για το 1995), είναι μερικά από τα προβλήματα που έχουν θιχτεί από εργαζόμενους του ΕΙΕ...

Γιώργος ΦΛΩΡΑΤΟΣ