Μια δέσμη στόχων για όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης και ανάλογων δράσεων της ΕΕ και των κρατών - μελών περιγράφονται κάτω από την ομπρέλα του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, που άρχισε να συζητιέται από το 2017, συγκεκριμενοποιήθηκε το 2020 με τη σχετική ανακοίνωση της Κομισιόν - COM (2020) 625 final - και πριν μερικούς μήνες συζητήθηκε και εμπλουτίστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο και τις επιτροπές του, που εκτός των άλλων πήρε και τις ψήφους των ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ.

Αξιοποιώντας την εμπειρία του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης που προωθείται τις τελευταίες δεκαετίες με τη λεγόμενη διαδικασία της Μπολόνια, η ΕΕ επεκτείνει μια σειρά κοινούς στόχους για όλες τις βαθμίδες των εκπαιδευτικών συστημάτων, επιδιώκοντας την «επίτευξη της ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19 και της βιώσιμης ανάπτυξης στην Ευρώπη» και δίνοντας ορίζοντα για την υλοποίησή τους μέχρι το 2025. Οι στόχοι αυτοί καθορίζονται από τις ιδρυτικές αρχές της ιμπεριαλιστικής ένωσης, που υπαγορεύουν την απρόσκοπτη μετακίνηση εργατικού δυναμικού στο εσωτερικό της, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες του κεφαλαίου, αλλά και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της έναντι των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων.

Υπό αυτό το πρίσμα εξετάζονται και οι δράσεις για την Εκπαίδευση, καθώς όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η ανακοίνωση της Κομισιόν «μόνο με τις κατάλληλες δεξιότητες και την κατάλληλη Εκπαίδευση μπορεί η Ευρώπη να επιτύχει σταθερή οικονομική ανάκαμψη με σκοπό την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, αναλαμβάνοντας παράλληλα υποδειγματικό ηγετικό ρόλο παγκοσμίως και ενισχύοντας τη θέση της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό». Και προσθέτει ότι «η υψηλής ποιότητας διεθνής συνεργασία στον τομέα της Εκπαίδευσης και της Κατάρτισης είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση υφιστάμενων και αναδυόμενων παγκόσμιων προκλήσεων. Είναι απαραίτητη για την επίτευξη των γεωπολιτικών προτεραιοτήτων της Ενωσης και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης για το 2030».

Προσδιορίζοντας τους στόχους που είχε βάλει τα προηγούμενα χρόνια για τα εκπαιδευτικά συστήματα (που όμως παραμένουν στην ευθύνη των κρατών - μελών, οπότε η ΕΕ προχωράει με συστάσεις και θέσπιση κάποιων διευκολυντικών προγραμμάτων), σημειώνει ότι έχουν προσεγγιστεί οι στόχοι για τη γενίκευση της Προσχολικής Εκπαίδευσης, για την αύξηση του ποσοστού ολοκλήρωσης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης από νεαρούς ενήλικες (ηλικίες 30 - 34), για τη μείωση του ποσοστού πρόωρης εγκατάλειψης της Εκπαίδευσης (πριν το απολυτήριο Λυκείου, με τα δικά μας δεδομένα) και για αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των νέων αποφοίτων. Βρίσκεται όμως πίσω στους στόχους της για την ποσοστιαία αύξηση των ενηλίκων που συμμετέχουν στη μάθηση (επανακατάρτιση, δομές διά βίου εκπαίδευσης) και, κυρίως, πολύ πίσω στους στόχους της για βελτίωση των επιδόσεων των 15χρονων παιδιών στην κατανόηση κειμένου, στα Μαθηματικά και στις Θετικές Επιστήμες, τους δείκτες δηλαδή που μετράει ο ΟΟΣΑ με την PISA.

Με δεδομένα τα παραπάνω, η Κομισιόν περιγράφει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης σε έξι άξονες: «Ποιότητα», «Ενταξη και ισότητα φύλων», «Πράσινη και ψηφιακή μετάβαση», «Εκπαιδευτικοί και εκπαιδευτές», «Τριτοβάθμια Εκπαίδευση», «Γεωπολιτική διάσταση».

Στον άξονα της «ποιότητας», που συνδέεται αμεσότερα με την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, η ΕΕ επιμένει στις ίδιες συνταγές των τελευταίων δεκαετιών - που έχουν δείξει τα αποτελέσματά τους - συνιστώντας «ενίσχυση των δεξιοτήτων», «βασικών και εγκάρσιων» όπως τις διακρίνει, κατατάσσοντας στις πρώτες τις δεξιότητες π.χ. που αποτιμά η PISA και στις δεύτερες την κριτική σκέψη, την επιχειρηματικότητα, τη συμμετοχή στα κοινά κ.λπ. Παράλληλα δίνει έμφαση στη «μαθησιακή κινητικότητα» εντός της επικράτειάς της, και γι' αυτόν τον σκοπό δίνει έμφαση στην προαγωγή της πολυγλωσσίας αλλά και στην ανάπτυξη μιας «ευρωπαϊκής διάστασης της εκπαίδευσης», δηλαδή ενίσχυση των προπαγανδιστικών προγραμμάτων εξωραϊσμού και διαφήμισης της ΕΕ στα σχολεία, κάτι στο οποίο έδωσε έμφαση και το Ευρωκοινοβούλιο στην έκθεσή του για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κομισιόν κάνει λόγο για στήριξη μεταρρυθμίσεων που θα ενισχύουν τις βασικές δεξιότητες και αυτό θα «αφορά ιδίως τα προγράμματα σπουδών και την αξιολόγηση», με την αξιοποίηση και των Ευρωπαϊκών Ταμείων και του Μηχανισμού Ανάκαμψης. Σε αυτό το πλαίσιο ακριβώς είδαμε πρόσφατα στη χώρα μας την αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών που έφερε το υπουργείο Παιδείας, στην ίδια κατεύθυνση της αποσπασματικότητας και της ενίσχυσης των δεξιοτήτων, σε βάρος της συγκροτημένης γνώσης και δόμησης της σκέψης.

Στον άξονα της «ένταξης και ισότητας των φύλων», η ανακοίνωση της Κομισιόν παραδέχεται ότι «η Εκπαίδευση δεν καταφέρνει να περιορίσει τις ανισότητες που συνδέονται με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση». Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού σε ένα ταξικό εκμεταλλευτικό σύστημα η Εκπαίδευση δεν μπορεί να μην αντανακλά τις ταξικές ανισότητες και επηρεάζεται απ' αυτές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται, «το ποσοστό των χαμηλών επιδόσεων σε επίπεδο ΕΕ των 27 ανέρχεται μόλις στο 9,5% μεταξύ των μαθητών που εμπίπτουν στο ανώτερο τεταρτημόριο του κοινωνικοοικονομικού δείκτη. Ωστόσο, ανέρχεται σε 36,4% μεταξύ των μαθητών που εμπίπτουν στο κατώτερο τεταρτημόριο της κοινωνικοοικονομικής κλίμακας (PISA 2018, κοινή έκθεση για την απασχόληση του 2019)». Διαπιστώνεται γενικότερα ότι «οι μαθητές από μειονεκτούντα περιβάλλοντα υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των ατόμων που παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις (...) οι αγροτικές περιοχές υστερούν και οι μαθητές που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών παρουσιάζουν χαμηλότερες επιδόσεις».

Αντί όμως για ουσιαστικά μέτρα ολόπλευρης στήριξης των οικογενειών των πιο ευάλωτων πληθυσμών για πάταξη της σχολικής εγκατάλειψης, η ΕΕ απαντά με ευχολόγια και δίνει έμφαση στην ενίσχυση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, αλλά και στην «προώθηση της μη τυπικής μάθησης, συμπεριλαμβανομένης της σύνδεσής της με την τυπική εκπαίδευση». Επανέρχεται δηλαδή ο στόχος της αποτίμησης μιας ενδεχόμενης εμπειρικής μάθησης, ή π.χ. μιας θητείας σε εθελοντική ΜΚΟ κ.λπ., ως μετρήσιμης γνώσης που θα συνδέεται με την τυπική εκπαίδευση και τους τίλους που παρέχει: «Η μη τυπική μάθηση, συμπεριλαμβανομένου του εθελοντισμού, συμβάλλει στην απόκτηση δεξιοτήτων ζωής και ικανοτήτων ζωής, καθώς και επαγγελματικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Αυτές οι δεξιότητες και ικανότητες πρέπει να προάγονται, να εκτιμώνται και να αναγνωρίζονται πλήρως», λέει η Κομισιόν.

Είναι χαρακτηριστικός επίσης ο όρος που συναντάμε στα ευρωπαϊκά κείμενα τα τελευταία χρόνια, για τα «μικροδιαπιστευτήρια», που αφορά τα συστήματα Ανώτατης Εκπαίδευσης (!) και Κατάρτισης. Οπως χαρακτηριστικά λέει η Κομισιόν: «Ολο και περισσότεροι ενήλικες, με ή χωρίς πτυχίο Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, θα χρειάζεται να επανειδικευτούν και να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους μέσω εναλλακτικών πιο ευέλικτων σε σχέση με ένα πλήρες πτυχίο (...) Παρότι όλο και περισσότερα ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, καταβάλλουν προσπάθειες για την ανάπτυξη αυτών των μικροδιαπιστευτηρίων, δεν υπάρχει ένας κοινός ορισμός, ούτε μια κοινή προσέγγιση για την επικύρωση και την αναγνώρισή τους», σημειώνει και προσθέτει ότι σκοπός είναι «οι ευρωπαϊκές δράσεις να στηρίξουν την ανάπτυξη εμπιστοσύνης στα μικροδιαπιστευτήρια σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και να προβλεφθούν όλες οι απαραίτητες ενέργειες έως το 2025 για την ευρύτερη χρήση, τη δυνατότητα μεταφοράς και την αναγνώρισή τους». Αντί δηλαδή για περιοδική επιστημονική επιμόρφωση του επιστημονικού και υψηλά ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, συζητιέται τα δημόσια ιδρύματα να αναπτύξουν μια νέα αγορά «ευέλικτων» ψιλοκαταρτίσεων...

Η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων, που αναδείχθηκε ως ανάγκη εντονότερα από την πανδημία, προκύπτει και από το στοιχείο ότι «κατά μέσο όρο 2 στους 5 Ευρωπαίους ηλικίας 16 - 74 ετών στερούνται αυτές τις δεξιότητες». Και γι' αυτόν τον άξονα έχουμε δει ήδη μια σειρά χρηματοδοτικά προγράμματα για καταρτίσεις και ανανέωση εξοπλισμού, που «τρέχουν» και στη χώρα μας.

Στον άξονα για τους εκπαιδευτικούς δίνεται έμφαση στην ενίσχυση της κινητικότητας εντός ΕΕ, ενώ στον τομέα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, όπου ήδη η Διαδικασία της Μπολόνια έχει δώσει καρπούς, δίνεται έμφαση στη δια-ιδρυματική συνεργασία.

Επίσης γίνεται λόγος για «αυτόματη αμοιβαία αναγνώριση» των τίτλων σπουδών, που θα δίνει «πρόσβαση σε δραστηριότητες περαιτέρω μάθησης». Αυτό σημαίνει ότι πέρα από την επαγγελματική αναγνώριση, οι τίτλοι θα πρέπει να αναγνωρίζονται και ακαδημαϊκά, κάτι που για τη χώρα μας θα πιέσει για την πλήρη αναγνώριση των τίτλων των κολεγίων που συνδέονται με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.

Τα πανεπιστήμια βρίσκονται στο επίκεντρο και του άξονα της «γεωπολιτικής διάστασης» του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης. «Αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές από τρίτες χώρες έρχονται κάθε χρόνο στην ΕΕ για να πραγματοποιήσουν σπουδές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (...) Η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τόσο εντός όσο και εκτός της Ενωσης συμβάλλει στην προσέλκυση των καλύτερων ταλέντων παγκοσμίως», σημειώνεται από τη μία. Και από την άλλη προστίθεται: «Η δράση σε επίπεδο ΕΕ θα πρέπει να αποσκοπεί στη διαμόρφωση μιας προσέγγισης "Ομάδα Ευρώπη", προάγοντας την ενίσχυση της συνεργασίας με τα κράτη - μέλη της ΕΕ σχετικά με τις εξωτερικές δραστηριότητες των ιδρυμάτων Εκπαίδευσης και Κατάρτισης σε διάφορα μέρη του κόσμου, ενισχύοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη θέση της ΕΕ ως εταίρου στον τομέα της Εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο». Δηλαδή από τη μία προωθείται η προσέλκυση φοιτητών - πελατών εκτός ΕΕ, για την άντληση των καλύτερων μυαλών, και από την άλλη ο έλεγχος της δραστηριότητας των ιδρυμάτων στις συνεργασίες τους, ώστε να προωθούν τα συμφέροντα της ΕΕ στον ανταγωνισμό της με τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα!