Η συμμετοχή στο παιχνίδι επιτρέπει στα ζώα να πειραματιστούν με νέες συμπεριφορές σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, χωρίς επικίνδυνες συνέπειες. Οι κανόνες συμπεριφοράς που σχετίζονται με το παιχνίδι τούς επιτρέπουν να διερευνήσουν πολλαπλά ενδεχόμενα και καταλήξεις. Τα ζώα μαθαίνουν τους κανόνες συμμετοχής στο παιχνίδι από πολύ μικρή ηλικία. Στα σκυλιά, ο σχηματισμός τόξου με το σώμα είναι μια σαφής πρόσκληση για παιχνίδι, που προκαλεί το ίδιο κύρτωμα της σπονδυλικής στήλης και προβολή των μπροστινών ποδιών στον παραλήπτη του ...μηνύματος, ακολουθούμενο σχεδόν πάντα από κυνηγητό και προσποίηση δαγκωμάτων. Οι χιμπατζήδες και οι γορίλλες παρακινούνται μεταξύ τους για χαζοπαίχνιδο κάνοντας μια γκριμάτσα που αποκαλύπτει τα πάνω και τα κάτω δόντια τους, κάτι που οι επιστήμονες που ασχολούνται με τα πρωτεύοντα θηλαστικά θεωρούν αντίστοιχο με το ανθρώπινο γέλιο.
Οταν ένας νεαρός αρσενικός ελέφαντας νιώθει ιδιαίτερα παράτολμος, μπορεί να απομακρυνθεί από την προστασία της μητέρας του, ώστε να προσκαλέσει κάποιον μακρινό συγγενή σε παιχνίδι πάλης. Αν αυτή του η προσπάθεια τον απομακρύνει πολύ, ή αν το παιχνίδι εξελιχθεί σε απροσδόκητα σκληρό, το νεαρό ζώο θα χάσει το κουράγιο του και συχνά θα τρέξει πίσω στη μαμά του, με τα αυτιά του να πλαταγίζουν και την προβοσκίδα του να ανεβοκατεβαίνει σαν γιογιό, καθώς υποχωρεί.
Οι ερευνητές ταξινομούν τα παιχνίδια των ζώων σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη είναι το κοινωνικό παιχνίδι, που είναι οποιαδήποτε παιγνιώδης δράση, που συμπεριλαμβάνει και άλλα άτομα. Η δεύτερη είναι το παιχνίδι κίνησης, όπως το τρέξιμο, το περπάτημα, η αναπήδηση, που καλλιεργούν χρήσιμες κινητικές ικανότητες. Σε είδη που αποτελούν συνήθη θηράματα, όπως οι αντιλόπες, το παιχνίδι αναπήδησης ψηλά στον αέρα και προσγείωσης σε απρόβλεπτα σημεία, ενόσω το κοπάδι τρέχει, βελτιώνει τις τακτικές αποφυγής των αιλουροειδών θηρευτών. Στους ελέφαντες το κινητικό παιχνίδι επίσης εξυπηρετεί στην εκμάθηση τεχνικών αποφυγής των θηρευτών, αλλά και αποφυγής κάποιου επιθετικού «μνηστήρα» ή κάποιου ανταγωνιστή που θέλει να καταφέρει θανάσιμο πλήγμα. Τα λιονταράκια, πάλι, χρησιμοποιούν το κινητικό παιχνίδι για να βελτιώσουν την κυνηγετική τους ικανότητα. Κυνηγώντας και βάζοντας τρικλοποδιά στα αδερφάκια τους και μετά δαγκώνοντάς τα στον σβέρκο ή στον λαιμό, προβάρουν τις δεξιότητες που θα τους χρειαστούν στο μέλλον, για να πιάσουν τα θύματά τους και να τους σπάσουν τη σπονδυλική στήλη ή να τα πνίξουν.
Η τρίτη κατηγορία παιχνιδιού είναι το παιχνίδι με αντικείμενα. Για έναν ελέφαντα το αντικείμενο μπορεί να είναι ένα ραβδί ή ένα κλαδί, που εξερευνά και χειρίζεται με την προβοσκίδα του. Μπορεί, όμως, να είναι και κάποιο άλλο ζώο, όπως μια ζέβρα ή μια καμηλοπάρδαλη, που προσφέρουν μια ακαταμάχητη ευκαιρία για κυνηγητό...
Δύο άλλες μορφές παιχνιδιού έχουν παρατηρηθεί μόνο σε πρωτεύοντα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Μια απ' αυτές συνδυάζει το κοινωνικό, το κινητικό και το παιχνίδι με αντικείμενα. Τα ομαδικά αθλήματα είναι παραδείγματα παραδοσιακών παιχνιδιών, που τυποποιήθηκαν ως αθλήματα με συγκεκριμένους κανόνες και αφορούν αποκλειστικά τον άνθρωπο (μόνο ειδικά εκπαιδευμένοι μεγάλοι πίθηκοι σε αιχμαλωσία μπορούν να παίξουν παιχνίδια με κανόνες). Η άλλη μορφή παιχνιδιού, που είναι μοναδική στα πρωτεύοντα θηλαστικά, είναι το παιχνίδι προσποίησης. Για παράδειγμα ένας άγριος χιμπατζής που μεταφέρει έναν μικρό κορμό, παριστάνοντας ότι είναι ένα μωρό. `Η ένα παιδί που μπορεί να παίζει με ένα αόρατο παιχνίδι, ή βάζοντας ένα αόρατο εμπόδιο, το οποίο θέλει να αναγνωρίσουν οι μεγάλοι ως υπαρκτό.
Ακόμη και το χαζό παιχνίδι είναι χρήσιμο, καθώς βγάζει το άτομο έξω από την πεπατημένη και εξαναγκάζει τη δοκιμή νέων στρατηγικών. Η ανάπτυξη τεχνικών επίλυσης προβλημάτων ως αποτέλεσμα ανόητου παιχνιδιού, έχει διαπιστωθεί σε πολλά βιολογικά είδη, ακόμη και σε ρομπότ! Σε πείραμα, τα ρομπότ στα οποία δόθηκε η δυνατότητα να χοροπηδούν τριγύρω με τυχαίες κινήσεις, είχαν μεγαλύτερη επιτυχία στο να βρουν λύσεις ανάκτησης της ισορροπίας τους, όταν αργότερα τους αφαιρέθηκε ένα άκρο, σε σχέση με άλλα ρομπότ, που δεν είχαν τη δυνατότητα για τρελό παιχνίδι.
Το παιχνίδι χτίζει και εμπιστοσύνη. Αυστριακοί ερευνητές - κάνοντας και μια ορισμένη προβολή ανθρώπινων χαρακτηριστικών σε ζώα - διαπίστωσαν ότι τα κοράκια προσποιούνται ότι αποθηκεύουν πολύτιμη τροφή και μετά απομακρύνονται και παρακολουθούν πώς ανταποκρίνονται τα άλλα κοράκια, διαπιστώνοντας ποια απ' αυτά μπορούν να εμπιστευθούν. Η έγκαιρη αναγνώριση των ανταγωνιστών και των έμπιστων συνεργατών προσφέρει πλεονέκτημα, είτε θέλει κανείς να κερδίσει συμμάχους, είτε να διορθώσει σχέσεις που έχουν χαλάσει.