"Αφροδίτη" της παρακμής

Η "Σύγχρονη Εποχή" ολοκλήρωσε την έκδοση της φημισμένης τριλογίας "Οι Θεές" (1903), του "θεμελιωτή" του γερμανικού κοινωνικού μυθιστορήματος από την "αυγή" του αιώνα μας, του Χάινριχ Μαν (αδελφού του, επίσης, μεγάλου συγγραφέα Τόμας Μαν). Για τον Χ. Μαν (1871-1950), τον κυνηγημένο πρόεδρο του αντιναζιστικού Γερμανικού Εθνικού Μετώπου, που πέθανε εξόριστος στις ΗΠΑ, τους κοινωνικούς αγώνες του, τη σχέση του με το ΚΚ Γαλλίας, όπου κατέφυγε το 1933 και την επίκαιρη αξία του έργου του, γράψαμε όταν εκδόθηκαν οι δύο πρώτοι τόμοι της τριλογίας του αυτής. Θυμίζουμε ότι η τριλογία έχει υπότιτλο "Τα τρία μυθιστορήματα της δούκισσας φον Ασί" (η δούκισσα είναι η ηρωίδα). Κάθε τόμος φέρει το όνομα μιας αρχαίας θεάς. Ο πρώτος "Αρτεμις",ο δεύτερος "Αθηνά" και ο τρίτος και τελευταίος "Αφροδίτη".

Η ονοματοδοσία κάθε τόμου με μια θεά κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Δε μυθολογεί περί των θεοτήτων. Αντιθέτως, αλληγορεί περί της αριστοκρατίας. Η δούκισσα ως "Αρτεμις" υπερασπίστηκε την ελευθερία της Δαλματίας. Ως "Αθηνά" στη Βενετία προστάτεψε τις Τέχνες. Ως "Αφροδίτη" στη Νάπολη, αχαλίνωτα, διεφθαρμένα ερωτομανής και συμπαρασύροντας τον περίγυρό της, σ' όλη του την κοινωνική διαστρωμάτωση, φτάνει στα όρια του παραλογισμού και στην αυτοκαταστροφή της. Σ' όλη την τριλογία, ιδιαίτερα όμως στην "Αφροδίτη", είναι εμφανής η επίδραση που άσκησε στον Μαν ο ντ' Ανούτσιο και το αισθητικό ρεύμα του παρηκμασμένου, κοινωνικά εκφυλιστικού αισθητισμού, με το οποίο ήρθε σε επαφή, όταν νέος έζησε για ένα διάστημα στην Ιταλία. Στην "Αφροδίτη", ο αισθητισμός αυτός, σε συνδυασμό με το "μύθο" της "κολασμένης" δούκισσας, "γεννά" τοπία και εικόνες μιας εκτροχιασμένα ηδυπαθούς "Αρκαδίας", όπου όλοι, με επίκεντρο τη δούκισσα, επιδίδονται σε ξέφρενο "βακχισμό".

Για να δώσουμε ένα - μερικό βέβαια, γιατί παρενέβη και άλλος δημιουργός - παράδειγμα του αισθητισμού που καλλιέργησε στα πρώτα έργα του ο Χ. Μαν, θα αναφέρουμε την ταινία "Γαλάζιος άγγελος", η οποία βασίζεται στο μυθιστόρημά του "Ο καθηγητής Ούνρατ". Αλλά θα αδικούσαμε τον συγγραφέα, αν τον αποδίδαμε στον αισθητισμό. Στο έργο του καθρεφτίστηκαν, επίσης, ο νατουραλισμός και ο εξπρεσιονισμός. Κυριάρχησε, όμως, ο - κοινωνικά προοδευτικός - κριτικός ρεαλισμός.

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ

Οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ενωση, το ΝΑΤΟ και ο ρόλος τους, ως δήθεν συμμάχων και εταίρων της χώρας μας, ήρθαν ξανά και πάλι στο προσκήνιο, με αφορμή την πρόσφατη ένταση στο Αιγαίο. Και ενώ, πολλοί εργαζόμενοι - ίσως περισσότεροι από κάθε άλλη φορά - βλέπουν και καταγγέλλουν το βρώμικο και επικίνδυνο παιγνίδι τους, υπάρχουν ορισμένοι, δογματικοί θιασώτες της υποτέλειας και της εξάρτησης, που περιμένουν την επίλυση των προβλημάτων απ' αυτούς που τα δημιουργούν.

Σε όλους αυτούς, τους δεύτερους δηλαδή, αφιερώνουμε το παρακάτω απόσπασμα: "Είμεθα εις το ΝΑΤΟ διότι υποτίθεται ότι είμεθα σύμμαχοι με τους συνεταίρους του Ατλαντικού. Αλλά αυτοί δεν είναι δικοί μας σύμμαχοι. Είναι υπηρέται δύο μεγάλων: της Αγγλίας και της Αμερικής. Είναι αυτός ο ΝΑΤΟ μία υπό άλλην μορφήν Ιερά Συμμαχία εις την οποίαν υπάρχουν οι εξουσιαστές και οι εξουσιαζόμενοι. Κρατούμεν, λέγει, την άκραν της αμυντικής αλύσεως του Ατλαντικού εις τη Μεσόγειον. Ψεύδος. Η αλυσίδα είναι που μας κρατεί δεσμίους και μας υποχρεώνει να παρέχωμεν βάσεις, να εκτελούμεν διαταγάς... και να κάνωμεν τα θελήματα των ιδίων των αφεντάδων που διέταξαν τους υποτακτικούς των και μας κατεψήφισαν εις τον ΟΗΕ...".

Μήπως, αν αλλάξουμε κάποιες λέξεις, που καθόλου δεν αλλάζουν την ουσία του αποσπάσματος, τα όσα αναφέρονται ισχύουν εξ ολοκλήρου και σήμερα; Και λέμε σήμερα, γιατί το απόσπασμα είναι 41 περίπου χρόνων. Ναι, έτσι είναι. Αποτελεί απόσπασμα από το κύριο άρθρο της "Καθημερινής", στις 23/9/1955.

Υστερόγραφο: Για την ιστορία αξίζει ν' αναφέρουμε ότι η αντίδραση της εφημερίδας προκλήθηκε απο την φιλοτουρκική στάση των "συμμάχων", σχετικά με τους γνωστούς βανδαλισμούς και τους τότε διωγμούς των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη.

Κανένας δε μοιάζει να αιφνιδιάστηκε από την, έστω, έμμεση αναγγελία των πρόωρων εκλογών από τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Σιμόν Πέρες. Αλλωστε, ο ίδιος, τη μέρα που ανακοίνωσε αυτή του την πρόθεση από το ραδιοσταθμό του στρατού "Μάαριβ", είπε: "Αφού η προεκλογική εκστρατεία έχει αρχίσει, γιατί να διαρκέσει 10 μήνες και να μην τελειώνει όσο γρήγορα γίνεται;" Τον Σ. Πέρες φαίνεται να πίεζαν ανώτατα στελέχη από το κόμμα του για την πρόωρη κήρυξη των εκλογών, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η διαιώνιση του Εργατικού Κόμματος στην εξουσία, τώρα που το εκλογικό σώμα διατηρεί συναισθηματική φόρτιση από τη "νωπή" ακόμα δολοφονία του ηγέτη του, Γ. Ράμπιν. Η κήρυξη των εκλογών είχε ως άμεση αντίδραση τη συμμαχία στο χώρο της συντηρητικής αντιπολίτευσης μεταξύ της "Λικούντ" και του "Τζαμέτ". Ετσι, ικανοποιήθηκε και ένα αίτημα των πολύ συντηρητικών εποίκων της Δυτικής Οχθης, που απειλούσαν πως δε θα ψήφιζαν κανένα από τα δύο κόμματα, αν δεν κατέβαιναν ενωμένα. Οσον αφορά τη διαδικασία των ισραηλινών διαπραγματεύσεων, δε φαίνεται να επηρεάζεται, αν και οι ΗΠΑ στην πρώτη φάση έδειξαν κάποια ανασφάλεια με την κήρυξη των εκλογών, με δεδομένο ότι οι συζητήσεις βρίσκονται σε ιδιαίτερα κρίσιμο σημείο και μέχρι τώρα, παρά τις πολύ καλές διαθέσεις και υποσχέσεις, δεν έχει προωθηθεί η υπογραφή συμφωνίας.

Τα αναπάντητα ερωτηματικά, το σκοτεινό παρασκήνιο και οι εύκολες κρίσεις του τύπου "νίκη Σημίτη στα σημεία", "συμβιβασμός για να αποφευχθεί κυβερνητική κρίση", είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της υπόθεσης αντικατάστασης του αρχηγού ΓΕΕΘΑ από το ΚΥΣΕΑ.

Ενα είναι σίγουρο. Ο ελληνικός λαός παραμένει στο σκοτάδι για τα αληθινά γεγονότα γύρω από την κρίση στο Αιγαίο. Από την άλλη, αντιλαμβάνεται ότι παίζονται διάφορα παιχνίδια γύρω από τις σχέσεις πολιτικής - στρατιωτικής ηγεσίας, τα οποία, λόγω των δύσκολων καιρών, προκαλούν εύλογη ανησυχία.

Αν η αντικατάσταση Λυμπέρη αποτελεί την απάντηση της κυβέρνησης στην αναζήτηση κάποιου "αποδιοπομπαίου τράγου", τότε μάλλον έχει ατυχήσει, αφού το πρόβλημα της κρίσης στο Αιγαίο είναι πρόβλημα κατ' εξοχήν πολιτικό.

Ωστόσο, η απόδοση ευθυνών, εάν υπάρχουν, στη στρατιωτική ηγεσία δεν μπορεί να γίνεται μέσα σε αυτό το κλίμα και με αυτό τον τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα ήταν πολλαπλά ωφέλιμο να καταλάβει η κυβέρνηση ότι η επιμονή της στο τραγελαφικό "κυνήγι μαγισσών" και ιδιαίτερα στο με διάφορους τρόπους αποπροσανατολισμό του λαού και την απόκρυψη των πραγματικά κρίσιμων θεμάτων, που ανέδειξε η πρόσφατη κρίση, έχει έτσι κι αλλιώς κοντά ποδάρια και μάλιστα πήλινα.

Δεν περιμέναμε, βέβαια, την από κοινού ψήφιση στη Βουλή - από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ - της τροπολογίας, με την οποία παρατείνεται το χρονικό διάστημα μέχρι την εφαρμογή του νόμου περί ονομαστικοποίησης των μετοχών, για να πειστούμε ότι τα δυο μεγάλα κόμματα εργάζονται υπέρ των συμφερόντων των μεγαλοεργολάβων - ιδιοκτητών των ΜΜΕ.

Εξαρχής είχαμε καταγγείλει ότι ο "νόμος Βενιζέλου" για τα ΜΜΕ - παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς πολλών, ανάμεσά τους και κάποιων "σοβαρών" δημοσιογράφων - ακριβώς στην εξυπηρέτηση αυτών των συμφερόντων στόχευε. Και, φυσικά, η ΝΔ δεν έχει καμιά αντίρρηση, αφού είναι γνωστές οι σχέσεις της με τους μεγαλοεργολάβους και ιδιοκτήτες των ΜΜΕ.

Τα δύο μεγάλα κόμματα στρώνουν το τραπέζι για το "μεγάλο φαγοπότι" - το "ψητό" αφορά κυρίως στο Πακέτο Ντελόρ 2, στα δημόσια έργα και στις κρατικές προμήθειες - στο οποίο θα συμμετάσχουν προνομιακά και θα "φάνε τον περίδρομο", οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, που αποτελούν και τον "πυρήνα" της οικονομικής ολιγαρχίας στη χώρα μας. Μάλιστα, κάποιες πληροφορίες σημειώνουν, πως οι σχετικές, πρώτες δικομματικές συμφωνίες έχουν επιτευχθεί...

Τώρα, όσον αφορά στις φραστικές καταγγελίες - όπως των πρώην πρωθυπουργών, Κ. Μητσοτάκη και Α. Παπανδρέου, του προέδρου της Βουλής, Απ. Κακλαμάνη, κι άλλων στελεχών των δυο μεγάλων κομμάτων - κατά των λεγόμενων "διαπλεκομένων συμφερόντων", αυτές ουδόλως ανησυχούν τους μεγαλοϊδιοκτήτες, αφού ξέρουν καλά πως άλλες γίνονται για να ριχτεί στάχτη στα μάτια των εργαζόμενων, και άλλες για να εκβιάσουν διαφορετικού χαρακτήρα και συσχετισμών "διαπλοκές".

Αντιθέτως, πότε πότε προβάλλουν τις καταγγελίες αυτές από τα ΜΜΕ που ελέγχουν. Φροντίζουν έτσι και το γόητρο των πολιτικών να διασώζουν και τη δική τους, δήθεν, αντικειμενικότητα να οικοδομούν. Κάποιες άλλες, όμως, καταγγελίες, πάλι για τα ΜΜΕ και τα "διαπλεκόμενα συμφέροντα", δεν καταφέρνουν με κανένα τρόπο να βρουν το δρόμο μιας ανάλογης προβολής. Για παράδειγμα, η πρόσφατη, σχετική επερώτηση των βουλευτών του ΚΚΕ στη Βουλή. Προφανώς, υπάρχουν καταγγελίες και... καταγγελίες.

Φαίνεται ελκυστικό το σύνθημα, που η κυβέρνηση και ορισμένοι ακόμη ρίχνουν τις μέρες αυτές - με πρώτους τους ένθερμους πάντα "ευρωπαϊστές" του "ΣΥΝ" - περί εγγύησης των συνόρων της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, καθώς συμπληρώνουν ότι μπορούμε κάλλιστα να το κάνουμε, με αφορμή τη Διακυβερνητική και την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Ποιος, άραγε, δε θέλει να εξασφαλιστούν τα σύνορα της χώρας, από μια μεγάλη δύναμη σαν την ΕΕ;

Ολ' αυτά, όμως, μόνο, φαίνονται ελκυστικά κι ωραία. Γιατί η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Αλλωστε, φρόντισε να την κάνει πολύ καθαρή ο Γερμανός καγκελάριος, Χ. Κόλ, ο οποίος και βέβαια βλέπει τέτοια προοπτική, αλλά συμπληρώνει: "Να εγγυηθούμε το καθεστώς του Αιγαίου, αλλά θα 'χουμε και λόγο για το ποιο θα είναι αυτό".

Μήπως οι αυταπάτες και οι λογικές της υποτέλειας ορισμένων οδηγούνκατευθείαν στην ακύρωση των συνοριακών και όποιων άλλων αποτελεσμάτων έφερε το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή; Και δεν αναλογίζονται, άραγε, σε τι μεγάλες περιπέτειες και κινδύνους οδηγούν τη χώρα; Μα, κανένα δίδαγμα δεν αποκόμισαν από το πώς το ΝΑΤΟ έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα την προκλητικότητα της Τουρκίας; Η την τύχη που είχε το περιβόητο άρθρο 5 της Δυτικοευρωπαϊκής Ενωσης - αυτό που δήθεν θα μας εξασφάλιζε μια και καλή... - μόλις η Ελλάδα έγινε μέλος της;