Η φύση και το πλαίσιο λειτουργίας του Χρηματιστηρίου ευνοεί τη διενέργεια "παιχνιδιών", σε όφελος των οικονομικά ισχυρών και σε βάρος των αμύητων - ή και ανήμπορων να αντιδράσουν - μικροαποταμιευτών. Ο τρόπος ενεργοποίησης αυτών των παιχνιδιών, σαν αποτέλεσμα των οποίων πολύ συχνά παρατηρούνται αφύσικα σκαμπανεβάσματα στις τιμές των μετοχών στη Σοφοκλέους, που κάποτε οδηγούν και σε κρίσεις, διαφέρει κάθε φορά, όπως διαφορετικοί είναι και οι στόχοι τους. Τα παραδείγματα πολλά:

Παίχτες "μεγάλης οικονομικής επιφάνειας", με μυστική σύμπραξη κάποιου ...απογοητευμένου ιδιοκτήτη εισηγμένης στο Χρηματιστήριο εταιρίας, υπόσχονται να κάνουν την τιμή της μετοχής της εταιρίας του "πύραυλο", δηλαδή να την ανεβάσουν στα ύψη. Μαζί με μια χρηματιστηριακή εταιρία, που είναι απαραίτητη για το "παιχνίδι", συστήνουν ένα "τρίγωνο". Η Χρηματιστηριακή - που διενεργεί για λογαριασμό πελατών τις αγοραπωλησίες των μετοχών - είναι συγκεκριμένη (λειτουργούν 65) και αναλαμβάνει το ρίσκο, μόνο αν κρίνει ότι η κομπίνα που ετοιμάζεται είναι συμφέρουσα. Συνήθως είναι, καθώς - κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας - όλες (ή σχεδόν όλες) οι χρηματιστηριακές εκμεταλλεύονται τα σκαμπανεβάσματα μετοχών και διενεργούν πράξεις για ίδιο όφελος. Μετά αρχίζει το "παιχνίδι".

Οι συγκεκριμένοι "παίχτες" αρχίζουν να αγοράζουν μετοχές της σταμπαρισμένης εταιρίας, σε όσο το δυνατόν χαμηλή τιμή. Προχωρούν στην κατά το δυνατόν μεγαλύτερη συγκέντρωση μετοχών με κάθε τρόπο. Είτε μέσα από τις συναλλαγές της οδού Σοφοκλέους είτε εξωχρηματιστηριακά. Μάλιστα, αφού κατά κανόνα το παιχνίδι γίνεται με μετοχές που έχουν περιορισμένη ζήτηση, εξασφαλίζουν τη συγκέντρωση μετοχών, ακόμα και με εκπτώσεις από τις επίσημες χρηματιστηριακές τιμές. Από κάποια στιγμή και μετά φροντίζουν οι κινήσεις τους να παίρνουν πομπώδη χαρακτήρα. Αγοράζουν ανοιχτά και επίσημα ολόκληρα "πακέτα" μετοχών, βρίσκουν και αξιοποιούν κανάλια διάδοσης "πληροφοριών" προς τον Τύπο και στα πέριξ της Σοφοκλέους για ευνοϊκές ειδήσεις σχετικάτην εταιρία. Προφασίζονται και λανσάρουν "ειδήσεις" για δήθεν επενδυτικά ανοίγματα της εταιρίας, για αναμενόμενα τεράστια κέρδη, για ανάληψη μεγάλων δουλιών κ. ο. κ. Το ίδιο πράττει και ο μυημένος χρηματιστής, που "ψιθυρίζει" στους πελάτες του να αγοράσουν τη συγκεκριμένη μετοχή. Με δυο λόγια τίθενται σε λειτουργία όλα τα μέσα που χρειάζονται για να εμφανιστεί ζήτηση - και μάλιστα μεγάλη - για τη δεδομένη μετοχή. Ρόλο σ' αυτή την υπόθεση έχουν και κάποιοι οικονομικοί συντάκτες, οι οποίοι - με το αζημίωτο βέβαια - δημοσιεύουν στα έντυπα που εργάζονται αυτές τις "πληροφορίες".

Από εκεί και πέρα το σκηνικό δουλεύει σαν αλυσίδα. Πρώτα θύματα όλων των παραπάνω κινήσεων και πρώτοι αγοραστές μετοχών είναι οι αδαείς περί των κόλπων της Σοφοκλέους. Αυτοί που κάπου, κάτι άκουσαν και αμέσως "τσίμπησαν". Ακολουθούν οι "μικροί" παίχτες των λίγων εκατομμυρίων δραχμών, που κατά κανόνα παίζουν μόνοι τους, με βάση - υποτίθεται - τις δικές τους γνώσεις και εμπειρίες. Είναι αυτοί που συνήθως βγαίνουν ζημιωμένοι, αλλά πάντα ελπίζουν σε μια καλή "μπάζα". Στην πραγματικότητα αποτελούν εκείνους που σχεδόν πάντα ...καταθέτουν τον οβολό τους και οι οποίοι αποτελούν μόνιμο στόχο για τα "κοράκια", που κάθε τόσο τους τρώνε τη σάρκα, αφού αυτή είναι η ίδια η φύση του Χρηματιστηρίου.Από εκεί και πέρα, και ανάλογα με τη χρονική διάρκεια του κόλπου, "μπαίνουν" και οι κλασικοί κερδοσκόποι, οι μόνιμοι θαμώνες της Σοφοκλέους, που γνωρίζουν τι ακριβώς γίνεται και, θεωρώντας τους εαυτούς τους πιο έξυπνους από τους προηγούμενους, προσπαθούν να προσκολληθούν και να ακολουθήσουν τις κινήσεις εκείνων που έστησαν το κόλπο. Επιχειρούν δηλαδή να αγοράσουν μετοχές όσο πιο φτηνά μπορούν και παράλληλα να προβλέψουν πότε κλείνει ο κύκλος της κομπίνας, ώστε να ρευστοποιήσουν έγκαιρα, αποκομίζοντας κατά το δυνατόν μεγάλα κέρδη. Λειτουργούν, δηλαδή, σαν τη βδέλλα και κολλάνε πίσω απ' τους "μεγάλους". Ορισμένες φορές, όταν το κόλπο είναι καλά στημένο, όπως στην τωρινή περίπτωση του "Μαγρίζου", στο παιχνίδι "παρασύρονται" και εταιρίες αμοιβαίων κεφαλαίων, που βάζουν στα "πακέτα" τους τις συγκεκριμένες μετοχές. Η άνοδος της ζήτησης των μετοχών του "παιχνιδιού" έχει ως αποτέλεσμα την άνοδο της τιμής τους. Κανείς τους όμως δε γνωρίζει πότε θα σταματήσει η κούρσα της ανόδου της τιμής της μετοχής και εκεί την πατάνε οι περισσότεροι δήθεν "ειδήμονες".Στόχος εκείνων που στήνουν την κομπίνα είναι να απαλλαγούν την κρίσιμη στιγμή από όλες τις μετοχές που αγόρασαν στις υψηλότερες τιμές της αγοράς. Μέχρι όμως να έρθει όμως η στιγμή αυτή, φροντίζουν να διατηρήσουν στο ακέραιο τη ζήτησή της και άρα την υψηλή τιμή της, ώστε να πείσουν και τους πλέον δύσπιστους για το ορθολογικό της επενδυτικής ευκαιρίας που προσφέρεται. Μέσο για να γίνει αυτό είναι ακόμα και οι αλλεπάλληλες εκ μέρους τους αγορές μετοχών. Οταν κλείσει χρονικά ο κύκλος και αθόρυβα ...ξεπουλήσουν, έχοντας απομυζήσει τεράστια κέρδη, τότε αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση. Οσοι βρέθηκαν με τις συγκεκριμένες μετοχές στο χέρι, διαπιστώνουν πως στην πραγματικότητα δεν έχουν καμιά απολύτως ζήτηση, είναι κατά συνέπεια δύσκολη η ρευστοποίηση των "χαρτιών" και ...εδώ αρχίζουν τα δύσκολα.

Οι μικρομέτοχοι μένουν με τα χαρτιά στο χέρι (εγκλωβίζονται), αφού κανείς δε θέλει να αγοράσει μια υπερτιμημένη μετοχή. Εκτός αν πετύχουν το "ξεφόρτωμα" με πλάγιες μεθόδους, όπως εξωχρηματιστηριακές πωλήσεις με έκπτωση επί της αγοραίας τιμής του ταμπλό της Σοφοκλέους, ανταλλαγή - σε βάρος τους - των συγκεκριμένων μετοχών με άλλες μετοχές που κατέχουν κτλ.

Το πρόβλημα επιδεινώνεται, αν οι αγορές τους έχουν γίνει με πίστωση, δηλαδή έχει παιχτεί "αέρας", και η χρηματιστηριακή εταιρία του μικροεπενδυτή φωνάζει για τα λεφτά. Τότε το άνοιγμα θα το καλύψουν άλλα περιουσιακά στοιχεία, όπως τυχόν κρατικοί τίτλοι (π. χ. έντοκα, ομόλογα), κάτι ξεχασμένα Αμοιβαία ή η ...σύνταξη της γιαγιάς. Στην έσχατη περίπτωση - να μην ξεχνιόμαστε - υπάρχουν και οι τοκογλύφοι. Εννοείται ότι απέναντι στους μικροεπενδυτές οι ΑΧΕ είναι νόμιμες, απαιτούν δηλαδή τα λεφτά εντός διημέρου όπως προβλέπεται, άντε και 5-10 μέρες αν "τζιράρουν" συχνά και, συνεπώς, αφήνουν σ' αυτές καλές προμήθειες. Εκτός δηλαδή ελαχίστων περιπτώσεων, οι μικροεπενδυτές έχουν χάσει τα λεφτά τους.

Στη χρηματιστηριακή ορολογία "αέρας" χαρακτηρίζονται οι αγοραπωλησίες μετοχών με πίστωση, χωρίς δηλαδή καταβολή χρημάτων ή μετοχών κατά περίπτωση. Υπάρχουν δυο, βασικά, τρόποι που κερδοσκοπούν οι "αεριτζήδες": Η υποτιμητική και η ανατιμητική κερδοσκοπία. Η πρώτη ευνοείται σε περιόδους ύφεσης του Χρηματιστηρίου (σαν αυτή που διανύουμε), ενώ η δεύτερη προσφέρεται όταν στην αγορά υπάρχει προσδοκία ανόδου των μετοχών. Ο αέρας βασίζεται στη μη έγκαιρη "εκκαθάριση των συναλλαγών", δηλαδή στην αναντιστοιχία μεταξύ αγοραπωλησίας μετοχών και καταβολής ή είσπραξης του τιμήματος. Η πίστωση εξαρτάται από τις σχέσεις του "παίχτη" με τη χρηματιστηριακή που συνεργάζεται. Αν μάλιστα ο "παίχτης" είναι "μεγάλος", μπορεί, με την έκταση του "αέρα" που διοχετεύει σε μια μετοχή, να προκαλέσει τεχνητή προσφορά (ή ζήτηση), άρα και να ωθήσει ολόκληρη την αγορά να πιστέψει ότι η μετοχή θα πέσει (ή θα ανέβει). Στο σημείο αυτό "την πατάνε" όσοι δε γνωρίζουν ή και αυτοί που γνωρίζουν, αλλά δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, πουλώντας (ή αγοράζοντας) τις μετοχές χωρίς να υπάρχει ουσιαστικά κανένας λόγος.Οι αεριτζήδες τότε επωφελούνται αγοράζοντας σε χαμηλότερα επίπεδα (ή πουλώντας σε υψηλότερα).

Αρκετοί πιστεύουν ότι ο "αέρας" αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας ενός Χρηματιστηρίου. Μόνο που στην Ελλάδα το κακό έχει παραγίνει, αφού αντί του νόμιμου ορίου των δυο ημερών, και σύμφωνα μάλιστα με δηλώσεις των επίσημων αρχών, η εκκαθάριση των τίτλων στη Σοφοκλέους μπορεί να καθυστερήσει και πάνω από ένα μήνα.Το αποτέλεσμα είναι να προσφέρονται πολλαπλές ευκαιρίες, αλλά και προκλήσεις,σε όσους επιθυμούν να βγουν κερδισμένοι χωρίς κεφάλαια ή σε όσους επείγονται "να βουλώσουν τρύπες" που άνοιξαν με προγενέστερες λανθασμένες επιλογές τους. Γενικά ο αέρας προκαλεί έντονες στρεβλώσεις στην αγορά, αφού οι συναλλαγές είναι πλασματικές και δεν ανταποκρίνονται σε γνήσια προσφορά και ζήτηση. Επιπλέον, προκαλεί σοβαρές απώλειες σε ανυποψίαστους επενδυτές, που ποντάρουν στις προοπτικές μιας επιλεγμένης μετοχής.

Φτηνός τρόπος άντλησης κεφαλαίων για μεγαλοεπιχειρηματίες. Χώρος γνήσιας και τεραστίων διαστάσεων αποκάλυψης του παρασιτισμού του κεφαλαίου, για εξασφάλιση αστρονομικών κερδών. Στίβος ...διάκρισης και οικονομικής επικράτησης για μεγαλοεταιρίες παροχής "χρηματιστηριακών υπηρεσιών". Πηγή εύκολου και γρήγορου κέρδους για αεριτζήδες. Εναλλακτικό μέσο εκτόνωσης των τζογαδόρων κάθε μορφής. Πρόσφορος χώρος ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. "Ναός" οικονομικού ξεζουμίσματος χιλιάδων θυμάτων από τη λογική του "λαϊκού καπιταλισμού". Ολα αυτά και ένα σωρό άλλα, μακριά και σε αντίθετη σχεδόν κατεύθυνση με τα δήθεν περί "καθρέφτη της οικονομίας" και "αιμοδότη της παραγωγικής δραστηριότητας", είναι τελικά το Χρηματιστήριο της οδού Σοφοκλέους.

Εν αρχή ην, λοιπόν, ο ..."λαϊκός καπιταλισμός". Η ευφυής ιδέα του κεφαλαίου να δημιουργήσει την αίσθηση στο πλατύ κοινό πως είναι δυνατόν να καταστεί συνιδιοκτήτης κάποιας επιχείρησης. Σ' αυτά ακριβώς τα πλαίσια, οι επιχειρηματίες - οι μεγάλοι μάλιστα επιχειρηματίες - "ρίχνουν" μετοχές των εταιριών τους στο Χρηματιστήριο. Ανακοινώνουν λοιπόν αυτή την πρόθεσή τους, τη διαφημίζουν επαρκώς και "προσκαλούν" τους ενδιαφερόμενους να "επενδύσουν". Το αποτέλεσμα είναι οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων - οι μετοχές των οποίων εισάγονται στο Χρηματιστήριο - αντί να προσφύγουν στις τράπεζες για δάνεια και άλλου είδους κεφάλαια, να καρπώνονται δεκάδες και εκατοντάδες δισεκατομμύρια "τζάμπα" και "καυτό" χρήμα, που σχεδόν χωρίς καμιά απολύτως δέσμευση και υποχρέωση μπαίνει στα θησαυροφυλάκιά τους. Μετά από τη διαδικασία της εισαγωγής, το Χρηματιστήριο το θυμούνται, λίγο - πολύ, σε δύο περιπτώσεις: Πρώτον, όταν θελήσουν να αντλήσουν κι άλλα κεφάλαια και ενεργοποιούν τις διαδικασίες αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Δεύτερον, όταν, και πάλι με σκοπό την απόσπαση "τζάμπα" χρήματος, κάνουν οι ίδιοι "παιχνίδι" με τις μετοχές των επιχειρήσεών τους.

Από τη στιγμή που μια μετοχή μπαίνει στο Χρηματιστήριο, το λόγο έχει ο ...τζόγος. Χρηματιστές, χρηματιστηριακές εταιρίες, τράπεζες, εταιρίες "επενδύσεων", μεταλλαγμένες ασφαλιστικές εταιρίες, εταιρίες αμοιβαίων κεφαλαίων και άλλοι - θεωρούμενοι θεσμικοί - "επενδυτές" ξεκινούν έναν ξέφρενο χορό - παιχνίδι συναλλαγής και ανταλλαγής "χαρτιών" (δηλαδή μετοχών). Σ' αυτό το χορό σέρνουν από πίσω τους δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες μικροεπενδυτές, εισοδηματίες, τζογαδόρους, ανθρώπους που έχουν ανάγκη να "ξεπλύνουν" χρήματα κλπ.

Από αυτούς που "παίζουν" - γιατί περί παιχνιδιού πρόκειται και όχι περί επένδυσης - λίγοι κερδίζουν και οι περισσότεροι χάνουν. Το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο προστατεύει την ασύδοτη δράση κυκλωμάτων και ευνοεί τα βραχυχρόνια κερδοσκοπικά παιχνίδια.Τι να πει κανείς, όταν τα κυκλώματα αυτά, με τη "βούλα" του νόμου, έχουν τις προσβάσεις να αγοράζουν μετοχές με πίστωση 30 ημερών. Οταν αγοράζουν και πουλούν τις ίδιες μετοχές δυο και τρεις φορές την ίδια μέρα. Οταν είναι "κολλητοί" με ιδιοκτήτες εισηγμένων μετοχών εταιριών και αξιοποιούν την "εσωτερική πληροφόρηση". Οταν πουλάνε μετοχές της ίδιας της εταιρίας τους εν αγνοία των χρηματιστηριακών αρχών. Ολα όλα αυτά και πολλά άλλα γίνονται σε βάρος των αφελών, που ρίχνουν τις αποταμιεύσεις τους σε μετοχές. Αλλά μήπως αυτή η εικόνα, που επικαλύπτεται έντεχνα με δήθεν ελέγχους, ανούσιους κανόνες και ανεφάρμοστους νόμους, δεν είναι και η ίδια η φύση του Χρηματιστηρίου;

Το ελληνικό Χρηματιστήριο, και λίγο ή πολύ τα Χρηματιστήρια όλου του κόσμου, είναι στην πραγματικότητα έρμαιο των ορέξεων των "μεγάλων",που κανονίζουν ποια μετοχή θα ανέβει, πότε, πώς και πόσο. Οι ριψοκίνδυνοι τζογαδόροι κολλάνε πίσω τους, πιστεύοντας ότι θα γίνουν πλούσιοι σε μια μέρα και μάλιστα χωρίς να ιδρώσουν. Υπάρχουν μετοχές μικρής αξίας, που σε λίγους μήνες, με την "καθοδήγηση" των "μεγάλων", παρέχουν αποδόσεις 400% ή και 500%!

Οι πιο συντηρητικοί παίχτες φοβούνται τις τακτικές τους και ποντάρουν "στα σίγουρα" σε μετοχές που δε "χειραγωγούνται". Αυτές οι μετοχές είναι τα λεγόμενα "βαριά χαρτιά", οι τιμές των οποίων παρουσιάζουν σχετικά μεγάλη σταθερότητα και κατά κανόνα ακολουθούν την κίνηση του γενικού δείκτη. Παρουσιάζουν βέβαια τα μειονεκτήματά τους, όπως η υψηλή τιμή αγοράς και η μέτρια - ειδικά στην περίοδο που διανύουμε - κεφαλαιακή και μερισματική απόδοση, που πολλές φορές υπολείπεται της απόδοσης ενός εντόκου γραμματίου. Σε τεχνικό επίπεδο είναι ελάχιστες αυτή τη στιγμή οι μετοχές που καλύπτουν τα κέρδη των τίτλων σταθερής απόδοσης συν το "πριμ κινδύνου", που συνεπάγεται η επένδυση σε οποιαδήποτε μετοχή.

Αλλά αυτά είναι "ψιλά γράμματα". Οι τεχνικές προβλέψεις για την πορεία των μετοχών, οι οποίες βασίζονται σε αντικειμενικά δεδομένα για την πορεία των εισαγμένων εταιριών, στο ελληνικό Χρηματιστήριο είναι εντελώς επισφαλείς, δρώντας έτσι αποτρεπτικά στους όποιους "σοβαρούς" επενδυτές και δημιουργώντας άσχημο κλίμα στην αγορά. Οι εισηγμένες μετοχές κάθε άλλο παρά την πραγματική τους αξία απεικονίζουν. Αυτό το ξέρουν όλοι, αλλά δεν ενδιαφέρει κανέναν, αφού ακόμα και κυβερνητικοί παράγοντες εκμεταλλεύονται και κερδίζουν απ' αυτή και πολλές άλλες θεσμικές αδυναμίες του Χρηματιστηρίου. Για όλους αυτούς, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εμπλέκονται με το Χρηματιστήριο, είτε πρόκειται για την κυβέρνηση, είτε για τους επόπτες και τις αρχές της οδού Σοφοκλέους, είτε για τις χρηματιστηριακές εταιρίες, είτε για τους επώνυμους και ανώνυμους "παίχτες", ένα είναι που μετράει: Τζόγος να γίνεται... Γιατί αυτό είναι το Χρηματιστήριο!

Βασίλης ΡΑΓΙΑΣ