Τα Ταμεία αυτά είναι Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ). Ιδρύονται προαιρετικά και αφορούν τους μισθωτούς, τους αυτοαπασχολούμενους, τους αγρότες. Λειτουργούν με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, δηλαδή τα κεφάλαια που θα συγκεντρώνονται σε αυτά τα ταμεία από τις εισφορές των συμμετεχόντων, θα επενδύονται σε διάφορα χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Οι όποιες παροχές θα εξαρτώνται από το ύψος του κεφαλαίου που το κάθε μέλος του Ταμείου έχει καταβάλει και από τις όποιες αρνητικές ή θετικές αποδόσεις της επένδυσης. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι αλλάζει η φιλοσοφία των συνταξιοδοτικών ταμείων και από τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη των γενεών, περνάμε στην εξατομίκευση, στην ατομική ευθύνη. Αυτές οι ανατροπές στην Κοινωνική Ασφάλιση είναι μέρος της συνολικότερης επίθεσης ενάντια στους εργαζόμενους και τις κατακτήσεις τους, η οποία προωθείται μέσα από τις αναδιαρθρώσεις στην αγορά εργασίας, προσπάθεια κατάργησης του σταθερού ωραρίου, των συλλογικών συμβάσεων και την αντικατάστασή τους από τη μερική απασχόληση και τις ατομικές, περιορισμένου χρόνου, συμβάσεις.

Αυτό άλλωστε παραδέχεται και ο κ. Μ. Νεκτάριος, διοικητής του ΙΚΑ, τονίζοντας σε ομιλία του στα Γιάννενα: «Το υφιστάμενο διανεμητικό σύστημα χρηματοδότησης έχει σοβαρές παρενέργειες στις αγορές εργασίας και κεφαλαίου, οι οποίες θα ορθώνουν εμπόδια στη μελλοντική αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας».¹

Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης αποτελούν το λεγόμενο δεύτερο πυλώνα του γνωστού τριαξονικού συστήματος, ο οποίος θα λειτουργεί με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια. Ο πρώτος πυλώνας είναι η Δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση (κύρια ασφάλιση) των χαμηλών συντάξεων που επιδιώκουν να αποτελέσει ένα «δίκτυο προστασίας» από τη φτώχεια και την εξαθλίωση. Ο τρίτος πυλώνας θα περιλαμβάνει τα ατομικά συμβόλαια ιδιωτικής ασφάλισης.

Με το συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο προωθείται η εναρμόνιση της χώρας μας με τις ευρωενωσιακές ντιρεκτίβες. Σε πρόσφατη συνεδρίαση του Ecofin εγκρίθηκε η ευρωπαϊκή οδηγία «για τις δραστηριότητες και την εποπτεία των ιδρυμάτων που προσφέρουν υπηρεσίες επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών».

α) Τα ιδρύματα αυτά είναι μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα οποία μπορούν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην ολοκλήρωση, αποτελεσματικότητα και ρευστότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών (σελ. 2). Δηλαδή, η ΕΕ δεν τα θεωρεί ιδρύματα Κοινωνικής Ασφάλισης.

β) Αποτελούν τον δεύτερο από τους τρεις «πυλώνες» του συνταξιοδοτικού συστήματος (σελ. 3).

γ) Μέσα από αυτά τα ιδρύματα ενθαρρύνεται ο αναπροσανατολισμός της αποταμίευσης προς τον τομέα των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών και διά μέσω αυτού στις χρηματαγορές (σελ. 3).

δ) Προτείνει, η διαχείριση αυτών των ιδρυμάτων να περάσει σε ασφαλιστικούς και άλλους χρηματοπιστωτικούς φορείς (σελ. 6).

ε) Η διαχειριστική πολιτική πρέπει να αντιμετωπίσει «την έλλειψη αποτελεσματικότητας που αυξάνει το κόστος της αποταμίευσης σε βάρος της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων» (ανακοίνωση της Επιτροπής, σελ. 2).

στ) Καταφεύγει σε ευχολόγια και γενικολογίες περί της ανάγκης τήρησης του «Κανόνα της συνετούς διαχείρισης» για να διασκεδάσει τις ανησυχίες για τους υπαρκτούς κινδύνους για τα χρήματα των ασφαλισμένων από τη συγκεκριμένη λειτουργία αυτών των ταμείων (σελ. 10).

Οι εξελίξεις αυτές επιβεβαιώνουν την τάση που επικρατεί σήμερα στην ΕΕ, αλλά και στις υπόλοιπες καπιταλιστικές οικονομίες, για την υιοθέτηση ενός μεικτού συστήματος, στο οποίο θα περιορίζεται το σχετικό βάρος του αναδιανεμητικού συστήματος (για την κύρια σύνταξη) και εισάγεται ο θεσμός του συμπληρωματικού κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Η ολοκλήρωση αυτών των αναδιαρθρώσεων θα μετατρέψει τα συνταξιοδοτικά ταμεία στους μεγαλύτερους θεσμικούς επενδυτές. «Δηλαδή, το ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης επιχειρεί να αξιοποιήσει την κοινωνική προστασία και να τη χρησιμοποιήσει ως αναπτυξιακό εργαλείο».² Ενώ ιδιαίτερα αποκαλυπτικός ήταν ο υφυπουργός Εργασίας κ. Ρ. Σπυρόπουλος, στο πρώτο συνέδριο της Ενωσης Θεσμικών Επενδυτών, χαρακτηρίζοντας τα ασφαλιστικά ταμεία σαν μια τεράστια δεξαμενή για τη χρηματιστηριακή αγορά. Τονίζοντας ότι: «Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει και σε παγκόσμια κλίμακα, αναμένεται να διαδραματίσουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο ως θεσμικοί επενδυτές».³ Ούτε βεβαίως μπορεί να θεωρηθεί σύμπτωση το γεγονός ότι, πριν από λίγες μέρες, επιτράπηκε με νόμο η δημιουργία των εταιρικών ομολόγων και η δυνατότητα αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας των επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό οι επιχειρηματίες θα μπορούν να αποκτούν και να εκμεταλλεύονται φτηνά κεφάλαια.

Σ' αυτά τα πλαίσια η πλειοψηφία της Κεντρικής Διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας προωθεί τη δημιουργία Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης Οικονομολόγων, το οποίο θα λειτουργεί με το σύστημα της καθορισμένης εισφοράς, δηλαδή, «το Ταμείο δεν εγγυάται τις επενδυτικές αποδόσεις του αμοιβαίου κεφαλαίου».⁴ Σαν κίνητρο για τη συμμετοχή στο Ταμείο αναδεικνύουν το ισχύον φορολογικό καθεστώς, δηλαδή το ότι το σύνολο των ετήσιων εισφορών προς το ταμείο θα εκπίπτει από το φορολογητέο εισόδημα. Βεβαίως κανείς δε διασφαλίζει ότι το ισχύον φορολογικό καθεστώς για τα επαγγελματικά ταμεία θα παραμείνει για πάντα, αλλά και αυτό να συνέβαινε, ποιους επί της ουσίας συμφέρει αυτό το μέτρο; Από τη στιγμή που το ταμείο δίνει τη δυνατότητα διαφορετικών εισφορών, οι οποίες θα κυμαίνονται από 240 Ευρώ μέχρι 6.000 Ευρώ το χρόνο, είναι φανερό ότι θα συμφέρει αυτούς που θα μπορούν σε ετήσια βάση να εντάσσονται στα ανώτερα κλιμάκια εισφορών. Για παράδειγμα, με τα σημερινά δεδομένα, ένα μέλος του Ταμείου το οποίο σε ετήσια βάση καταβάλλει 6.000 Ευρώ θα έχει μια ωφέλεια από τη μη καταβολή φόρου εισοδήματος ύψους 2.400 Ευρώ. Δηλαδή, πάνε να δημιουργήσουν ένα ταμείο το οποίο οικονομικά θα ευνοεί τα πιο υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα των συναδέλφων, δηλαδή ένα ταμείο για τους λίγους, γι' αυτούς που βεβαίως δε θα περιμένουν από την εφάπαξ παροχή να διασφαλίσουν τα γηρατειά τους.

1. Οι ανατροπές στο σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης εντάσσονται μέσα στα πλαίσια της προώθησης των αντιλαϊκών καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην οικονομία.

2. Αυτό πρέπει ν' ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς εργασίας (ελαστικοποίηση, μερική απασχόληση κλπ.) και της κοινωνικής πραγματικότητας (εμπορευματοποίηση υγείας, πρόνοιας κλπ.).

3. Συρρίκνωση και υποβάθμιση της Δημόσιας Κοινωνικής Ασφάλισης ώστε αυτή να μετατραπεί σε ένα ελάχιστο «δίκτυο προστασίας» από τη φτώχεια και την εξαθλίωση.

4. Ιδιωτικοποίηση της κοινωνικής ασφάλισης μέσα από τη λειτουργία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και την ανάληψη του βάρους της ασφάλισης από τους ίδιους τους εργαζόμενους.

5. Εφαρμογή του γνωστού, βαθιά αντιλαϊκού «τριαξονικού συστήματος ασφάλισης».

6. Χτύπημα του κοινωνικού και συλλογικού χαρακτήρα της Κοινωνικής Ασφάλισης και λειτουργία του σε ατομική βάση.

7. Τα κεφάλαια των ταμείων χρησιμοποιούνται σαν αναπτυξιακό εργαλείο για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, δηλαδή για την εξασφάλιση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων.

Δηλαδή, από τη μια θα μειώνονται οι συντάξεις, οι ασφαλιστικές παροχές θα υποβαθμίζονται και θα εμπορευματοποιούνται οι υπηρεσίες Υγείας και Πρόνοιας και από την άλλη θα ενισχύεται η επιχειρηματική δραστηριότητα και η εκμετάλλευση των εργαζομένων.

• Στη Χιλή, την πρώτη χώρα που εφάρμοσε το «τριαξονικό σύστημα», χρεοκόπησε το σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης.
• Στις ΗΠΑ χιλιάδες επαγγελματικά ταμεία είναι ελλειμματικά και βρίσκονται στα πρόθυρα κατάρρευσης. Το παράδειγμα της «ENRON» είναι χαρακτηριστικό. Μαζί με τη χρεοκοπία της εταιρίας χάθηκε και το σύνολο των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών εισφορών των εργαζομένων της.
• Σε παγκόσμιο επίπεδο μόνο για το 2002 χάθηκαν από τα επαγγελματικά ταμεία 1,4 τρισ. δολάρια.⁵
• Μόνο στη Μ. Βρετανία τα τρία τελευταία χρόνια (μέχρι το Φλεβάρη του 2003) είχαν χαθεί από τα επαγγελματικά ταμεία 64 δισ. λίρες. Δεν είναι τυχαίο ότι μελετάται η περικοπή των παροχών και η μετατροπή τους από ασφαλιστικά σχήματα καθορισμένης παροχής (για να μην κληθούν οι εταιρίες να καλύψουν τα τεράστια ελλείμματα) σε σχήματα καθορισμένης εισφοράς.⁶
• Στην Ολλανδία προωθείται η μείωση των παροχών και η αύξηση των εισφορών.
• Στη χώρα μας το 2001 τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων που έχουν τοποθετηθεί στο Χρηματιστήριο είχαν απώλειες 906,62 εκατ. ευρώ, έχασαν δηλαδή το 23,18% της αξίας τους.⁷

Αυτή η κατάσταση οδήγησε τους «FINANCIAL TIMES» να γράψουν ότι «τα χρηματιστήρια δε δίνουν... συντάξεις» και συνεχίζει: «Οι επιχειρήσεις στην πλειονότητά τους εγκαταλείπουν τα προγράμματα συνταξιοδότησης, ενώ οι αποδόσεις των επενδύσεων κατακρημνίζονται. Ολα αυτά εξηγούνται, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι ανώφελο να σχεδιάζει κανείς στρατηγική ιδιωτικής συνταξιοδότησης χωρίς προηγουμένως να έχει θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο ενδυνάμωσης των κερδών... Αν και οι κυβερνήσεις δεν έχουν λάβει υπόψη τους αυτό το στοιχείο, θα πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίξουν την εταιρική κερδοφορία, καθώς σε διαφορετική περίπτωση οι συνταξιοδοτικοί στόχοι δε θα επιτευχθούν».⁸

Να διεκδικήσουν ένα αποκλειστικά δημόσιο και αναβαθμισμένο σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, που θα εξασφαλίζει ανθρώπινες συντάξεις, με μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, δωρεάν και αναβαθμισμένες υπηρεσίες Πρόνοιας, πρόληψης και προστασίας της Υγείας, με κατάργηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, για την ικανοποίηση των σύγχρονων και διευρυνόμενων αναγκών της λαϊκής οικογένειας.

1. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», 05.06.2003, σελ. 76.

2. Ομιλία Μ. Νεκτάριου, «Οικονομικός Ταχυδρόμος», 05.06.2003, σελ. 76.

3. Ομιλία Ρ. Σπυρόπουλου στο Α΄ Συνέδριο της Ενωσης Θεσμικών Επενδυτών Ελλάδας, 06.06.2003.

4. Αναλογιστική μελέτη, σελ. 13.

5. «Ημερησία», 16.05.2003.

6. «Ο κόσμος του Επενδυτή», 5 και 6.04.2003.

7. «ΤΟ ΒΗΜΑ», 13.10.2002.

8. «Καθημερινή», 6.08.2002.