Σημαντικός αριθμός επιτύμβιων στηλών, πρωτότυπων έργων των κλασικών χρόνων, με ανάγλυφη διακόσμηση εξαιρετικής τέχνης σε ορισμένες από αυτές, αποκαλύφθηκε κατά την ανασκαφή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο νεκροταφείο των κλασικών χρόνων στο Ξώμπουργκο της Τήνου.

Οπως αναφέρεται στην ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, η σημασία αυτών των γλυπτών είναι μεγάλη, καθώς παρέχουν πληροφορίες για την κατανόηση της κλασικής γλυπτικής της Τήνου και, ως υψηλής ποιότητας έργα, αποτελούν κρίκο ανάμεσα στην ιστορία της αρχαίας γλυπτικής και την παράδοση της σύγχρονης τηνιακής γλυπτικής.

Ο χώρος του νεκροταφείου βρίσκεται στις νοτιοανατολικές υπώρειες του λόφου του Ξώμπουργου και αντιπροσωπεύει το κύριο νεκροταφείο των κλασικών χρόνων για τον αρχαίο οικισμό που αναπτυσσόταν στη δυτική και νότια πλαγιά του λόφου.

Το νεκροταφείο αναπτύσσεται σε δύο διαδοχικά άνδηρα (οριζόντιος χώρος) του λόφου εκατέρωθεν ταφικής οδού που οδηγούσε στον οικισμό. Οι τάφοι που έχουν αποκαλυφθεί έως τώρα στο κάτω άνδηρο είναι κυρίως κεραμοσκεπείς.

Ανάμεσα στους τάφους υπήρχαν εναγιστικές πυρές. Οι νεκροί ήταν ενταφιασμένοι με λίγα κτερίσματα, συνήθως αγγεία εισηγμένα από την Αττική. Η σήμανση των τάφων σε αυτό το άνδηρο γινόταν με απλούς ανεπεξέργαστους λίθους.

Αντίθετα, στο άνω άνδηρο υπήρχε κατά μήκος της ταφικής οδού μια σειρά κτιστών, πολυτελών κατασκευών διαφόρων τύπων για τη στήριξη ταφικών μνημείων. Ενας μικρός αριθμός επιτύμβιων στηλών που είχαν βρεθεί παλαιότερα στην περιοχή αποδίδονται στο νεκροταφείο, όμως για πρώτη φορά φέτος βρέθηκε ένας ικανός αριθμός επιτύμβιων στηλών στον χώρο του νεκροταφείου. Ολες βρέθηκαν σε ένα στρώμα καταστροφής του 4ου αιώνα π.Χ., σπασμένες και πεταμένες, με την κύρια όψη στο έδαφος. Ορισμένες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ιστορία της τηνιακής γλυπτικής, όπως μία στήλη με ανάγλυφη παράσταση γυμνού νέου, από την οποία σώζεται μόνο το κάτω τμήμα, και μία άλλη με παράσταση γυμνού γενειοφόρου και πιθανότατα αφηρωισμένου άνδρα που συνοδεύεται από μικρό «παίδα» (τον συνήθως ερμηνευόμενο ως δούλο) που κρατά πτηνό. Πρόκειται για έργο εξαίρετου γλύπτη κατασκευασμένο σε τηνιακό μάρμαρο που αποκόπτεται εύκολα σε επίπεδες επιφάνειες («φυλλιάρικο») και ίσως γι' αυτό το πρόσωπο του ανδρός βρέθηκε λίγο πιο πέρα από τη στήλη.