Ενα χαρακτηριστικό της σοβιετικής σχολής στο σκάκι ήταν η ανάδειξη μεγάλου αριθμού κορυφαίων σκακιστών με πολύπλευρες ικανότητες και ταλέντα, που διακρίνονταν ή είχαν σημαντική παρουσία και προσφορά και σε άλλους τομείς πέρα από το σκάκι. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο Αλεξάντερ Κότοβ (1913 - 1981), του οποίου η επέτειος γέννησης ήταν πριν λίγες μέρες (12 Αυγούστου).

Ο Αλεξάντερ Κότοβ υπήρξε διακεκριμένος γκραν μετρ, ιδιαίτερα γνωστός για τη συγγραφική του δουλειά, που τον κατατάσσει στους σημαντικότερους συγγραφείς σκακιστικών βιβλίων. Ασχολήθηκε επίσης με τη διαιτησία στο σκάκι, ενώ επιμελήθηκε και παρουσίαζε ορισμένες από τις πρώτες σκακιστικές εκπομπές στην τηλεόραση. Στις αγωνιστικές του επιτυχίες αξίζει να αναφέρουμε τη 2η θέση στο πρωτάθλημα της ΕΣΣΔ το 1939, πίσω από τον Μποτβίνικ, και την κατάκτηση του πρωταθλήματος το 1948, αλλά ιδιαίτερα την εκπληκτική του απόδοση στο διαζωνικό τουρνουά της Στοκχόλμης, το 1952, για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, όπου ήρθε πρώτος με 16,5/20 (82,5%!).

Παράλληλα, ήταν εξαιρετικός μηχανικός. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εργάστηκε ως αρχιμηχανικός στην πολεμική βιομηχανία και υπήρξε ο σχεδιαστής ενός νέου βαρέος όλμου (120-PM-43) που αποτέλεσε βασικό όπλο του Κόκκινου Στρατού από το 1943 μέχρι τη δεκαετία του '80, για τον οποίο του απονεμήθηκε το παράσημο του Τάγματος του Λένιν.

Ο Κότοβ είναι ιδιαίτερα γνωστός για τη συγγραφική του δουλειά. Εγραψε πάνω από 20 βιβλία, σκακιστικά αλλά και λογοτεχνικά και θεατρικά. Στη χώρα μας έχουν κυκλοφορήσει μεταφρασμένα στα Ελληνικά τρία από αυτά, το κλασικό «Σκέψου όπως ένας μεγάλος μετρ», το «Μέθοδοι επίθεσης κατά του βασιλιά» και το τελευταίο του έργο «Πώς να γίνετε μεγάλος μετρ». Υπήρξε για πολλά χρόνια αναπληρωτής πρόεδρος της Σκακιστικής Ομοσπονδίας της ΕΣΣΔ.

Το βιβλίο του «Σκέψου όπως ένας μεγάλος μετρ» έγινε παγκοσμίως γνωστό και άφησε ισχυρό αποτύπωμα για δεκαετίες, καθώς ήταν η πρώτη προσπάθεια να συστηματοποιηθεί και να δοθεί μια επιστημονική μέθοδος για την ανάλυση θέσεων κατά τη διάρκεια της παρτίδας. Οι βασικές ιδέες του Κότοβ συνοψίζονται στον εντοπισμό αρχικά όλων των υποψήφιων κινήσεων σε κάθε φάση, τη διαμόρφωση με βάση αυτές ενός «δέντρου» βαριαντών, τις οποίες ο παίκτης πρέπει να «μετρήσει» άπαξ και μέχρι το τέλος, χωρίς να πηδάει από τη μία στην άλλη.

Η πλέον γνωστή του παρτίδα είναι η νίκη του επί του Γιούρι Αβερμπαχ στο υπερ-τουρνουά των διεκδικητών της Ζυρίχης το 1953, η οποία έλαβε και το βραβείο της πιο ωραίας παρτίδας.

[ΣΚΑΚΙΕΡΑ 1]

Θέση μετά την κίνηση 30. Ιε2? του λευκού

30... Bxθ3+!! μια εκπληκτική θυσία βασίλισσας. Ο λευκός βασιλιάς τώρα θα ταξιδέψει μόνος του μέχρι το ζ5

31. Ρxθ3 Πθ6+ 32. Ρη4 Iζ6+ 33. Ρζ5 Iδ7

Οπως σημειώνει ο Μπρονστάιν στο βιβλίο για το τουρνουά, ο Κότοβ είχε ήδη πολύ λίγο χρόνο και διαπράττει μια μικρή ανακρίβεια. Καλύτερο ήταν το 33...Ιη4

34. Πη5 ο μαύρος απειλούσε 34... Πζ8+ 35. Ρη4 Πη8+ 36. Ρζ5 Πζ6 ματ

34... Πζ8+ 35. Ρη4 Iζ6+ 36. Ρζ5 Iη8+ 37. Ρη4 Iζ6+ 38. Ρζ5 Ixδ5+ 39. Ρη4 Iζ6+ 40. Ρζ5 Iη8+ 41. Ρη4 Iζ6+ 42. Ρζ5 Iη8+ 43.Ρη4 Axη5 44. Ρxη5 Πζ7 απειλώντας ματ σε 2 με ...Πη7+ και...Πζ6

45. Aθ4 Πη6+ η θέση κερδίζει αλλά χρειάζεται προσοχή. Λ.χ. μετά το επιπόλαιο 45... Πη7+? δεν είναι όλα καθαρά 46. Ρζ5 Πθη6 47. Bxδ6 Πxδ6 48. Ρxε5 ]

46. Ρθ5 Πζη7 47. Aη5 Πxη5+ 48. Ρθ4 Iζ6 49. Iη3 Πxη3 50. Bxδ6 Π3η6 51. Bβ8+ Πη8 0-1

Μια φανταστική δημιουργία η οποία «έχει μια θέση στο χρυσό θησαυροφυλάκιο της σκακιστικής τέχνης», όπως έγραψε στο βιβλίο του τουρνουά ο Μπρονστάιν.

Ο Κότοβ και το έργο του δέχθηκαν αρκετές πικρόχολες επιθέσεις στη δύση, όπου δεν του συγχωρήθηκε ότι υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, κάτι που αποτυπώθηκε στα βιβλία του αλλά και στην όλη πορεία του.