Το εργοστάσιο της «Ford» στη γείτονα

Η γείτονα χώρα βρίσκεται στο «μικροσκόπιο», με δεδομένο το μέγεθος της οικονομίας της, τη «στρατηγική σχέση» με τα μονοπώλια της ΕΕ, το ρόλο της στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και τους ανταγωνισμούς που «τρέχουν» στην περιοχή, αλλά και την κρίση που γίνεται ολοένα και περισσότερο αισθητή.

Ενδεικτικά, έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τη γερμανική Ενωση Επιμελητηρίων Εμπορίου και Βιομηχανίας (DIHK) σε συνεργασία με το Γερμανο-Τουρκικό Επιμελητήριο (German-Turkish Chamber of Commerce and Industry, DTR-IHK, με έδρα την Κωνσταντινούπολη), αποτυπώνει την επίδραση που θα έχει η οικονομική κρίση στην τουρκική οικονομία, με το 80% των γερμανικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη γείτονα να έχει αρνητικές προβλέψεις αναφορικά με τις εκτιμήσεις και τις προοπτικές για την οικονομία της χώρας μετά την πανδημία, καθώς και για το επόμενο έτος.

Ποσοστό 44% των εταιρειών κλίνει προς την επιλογή συρρίκνωσης των δραστηριοτήτων και μόνο 5% προσανατολίζεται στην επέκταση της επένδυσης. 80% των εταιρειών αναμένουν μείωση των εσόδων, ενώ 15% εκτιμά ότι το εισόδημα μπορεί να μειωθεί κατά το ήμισυ. Οι εταιρείες θεωρούν ότι υπηρεσίες και εμπόριο θα είναι οι κλάδοι που θα πληγούν περισσότερο από την οικονομική κρίση.

Οι εκτιμήσεις τους έχουν ιδιαίτερη αξία, με δεδομένο ότι η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, όπως καταγράφεται και στα στοιχεία της τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας (TurkStat). Για το 2019, ο όγκος των διμερών εμπορικών συναλλαγών ανήλθε σε 33,4 δισ. δολάρια έναντι 36,5 δισ. το 2018. Οι τουρκικές εξαγωγές ανήλθαν σε 15,4 δισ. δολάρια (2018: 16,1 δισ.) και οι εισαγωγές σε 18 δισ. δολάρια (2018: 20,4 δισ.).

Σημειωτέον, βάσει στοιχείων του Γερμανο-Τουρκικού Επιμελητηρίου, οι 7.500 γερμανικές εταιρείες στην Τουρκία έχουν επενδυμένο κεφάλαιο άνω των 14 δισ. δολαρίων και συνολικό αριθμό απασχολουμένων 140.000 άτομα. Η Γερμανία, την περίοδο 2002-2018, προέβη σε ΑΞΕ στην Τουρκία ύψους 10 δισ. δολαρίων, ενώ η Τουρκία αντιστοίχως σε επενδύσεις 2,4 δισ. δολαρίων, με περίπου 80.000 τουρκογερμανικές επιχειρήσεις να λειτουργούν στη Γερμανία και ετήσιο τζίρο 52 δισ. ευρώ.

Ενδιαφέρον έχει και μια μελέτη που περιλαμβάνεται σε αναφορές του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στην Αγκυρα και εστιάζει στις εξελίξεις τη 16ετία 2003-2018, περίοδο κατά την οποία η Τουρκία προσέλκυσε 187,87 δισ. δολ., έναντι μόλις 15 δισ. δολ. τη χρονική περίοδο 1973-2003 (30 έτη). Περισσότερο από το μισό των συνολικών επενδυτικών εισροών στην Τουρκία, την περίοδο αυτή, προέρχεται από χώρες - μέλη της ΕΕ (συμπεριλαμβάνεται το Ηνωμένο Βασίλειο).

Αναλυτικά, 15,70% των ΑΞΕ στη 16ετία προέρχεται από την Ολλανδία, 7,70% από τις ΗΠΑ, 6,80% από χώρες του Κόλπου, 6,60% από τη Βρετανία, 6,20% από το Λουξεμβούργο, 6,10% από την Ισπανία, επίσης 6,10% από τη Γερμανία, 5,60% από το Βέλγιο, 4,20% από το Αζερμπαϊτζάν, 4,10% από τη Ρωσία, 2,80% από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, 1,60% από την Ιαπωνία, ενώ το 26,50% μοιράζεται σε άλλες χώρες.

Οι βασικοί κλάδοι της τουρκικής οικονομίας που απορροφούν ξένα επενδυτικά κεφάλαια είναι οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και η βιομηχανία, όπου η αυτοκινητοβιομηχανία κατέχει τα ηνία («Ford», «Fiat», «Renault», «Mercedes Benz», «Toyota» κ.ο.κ.).

Ακολουθεί ο κλάδος της Ενέργειας, όπου ξεχωρίζει η επένδυση ύψους περίπου 20 δισ. δολαρίων της αζερικής SOCAR (διυλιστήριο σε Αλίαγα Σμύρνης, «Petkim», «TANAP» κ.ά.) και η μονάδα παραγωγής συστημάτων πρόωσης ανεμογεννητριών της αμερικανικής GE. Μεταξύ των εν εξελίξει μεγάλων επενδύσεων συγκαταλέγεται η κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου, από τη ρωσική «Rosatom» (εκτιμώμενο ύψος επένδυσης περί τα 20 δισ. δολάρια).

Το 2019, ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια μελέτη, οι καθαρές εισροές ΑΞΕ ανήλθαν σε μόλις 5,1 δισ. ευρώ, το μισό περίπου από το 2018 και μόλις το 25% των ΑΞΕ που εισέρρευσαν στη χώρα το 2007 (18,54 δισ. ευρώ).

Τα στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Βιομηχανίας και Τεχνολογίας για την περσινή χρονιά (2019) δείχνουν ότι το 39,5% των ΑΞΕ (στοιχεία δεκαμήνου) προήλθε από χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, καταγράφοντας αύξηση 91% σε σχέση με την ίδια περίοδο του παρελθόντος έτους.

Αντίθετα, οι επενδύσεις από χώρες της ΕΕ σημείωσαν υποχώρηση (-16,8%) την ίδια χρονική περίοδο, διατηρώντας όμως την πρώτη θέση μεταξύ των ξένων επενδυτών στην Τουρκία με ποσοστό 52,6% επί του συνόλου. Υποχώρηση σημείωσαν και οι προερχόμενες από τις ΗΠΑ επενδύσεις.

Η έκθεση του τουρκικού υπουργείου σημειώνει ότι τα ευρωπαϊκά κεφάλαια που εισρέουν στη γείτονα έχουν - στην πλειοψηφία τους - το χαρακτήρα υποστήριξης/κεφαλαιακής ενίσχυσης υφιστάμενων επενδύσεων, κυρίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα και τον κλάδο της μεταποίησης. Αντιθέτως, τα κεφάλαια που προέρχονται από χώρες της Μέσης Ανατολής, του Καυκάσου και της Ασίας κατευθύνονται σε νέες επενδύσεις, στρατηγικού χαρακτήρα σε πλείστες περιπτώσεις (SOCAR, εξαγορά κατασκευάστριας οχημάτων BMC από καταριανό κοινοπρακτικό σχήμα κ.λπ.).

Σημειώνεται επίσης ότι ξένοι επενδυτές προέβησαν σε πωλήσεις τουρκικών μετοχικών τίτλων και ομολόγων αξίας περί τα 4,6 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2019, με το 8,3% των κρατικών ομολόγων της Τουρκίας να διακρατείται πλέον από ξένους επενδυτές, έναντι 17% στα τέλη του 2017.

Σύμφωνα εξάλλου με την Ενωση Διεθνών Επενδυτών της Τουρκίας (YASED), η τουρκική οικονομία απορροφά περί το 1% των ετήσιων ροών ΑΞΕ σε παγκόσμιο επίπεδο, έναντι 3% που θα μπορούσε δυνητικά να αποσπάσει. Εκφράζεται ωστόσο η προσδοκία ότι η πτωτική τάση στο πεδίο των ΑΞΕ θα αναστραφεί το τρέχον έτος και ότι σε εύλογο χρονικό διάστημα η Τουρκία θα κατορθώσει να εισέλθει στην πρώτη δεκάδα των κορυφαίων επενδυτικών προορισμών παγκοσμίως.

Σε ό,τι αφορά τις διμερείς οικονομικές σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, οι ελληνικές εξαγωγές στη γείτονα σημείωσαν μείωση στο σύνολό τους το 2019 κατά 3%, ανερχόμενες σε 1.973,7 δισ. ευρώ.

Αν όμως εξαιρεθεί η βασική κατηγορία εξαγωγών προς την Τουρκία, που είναι τα καύσιμα - πετρελαιοειδή, οι ελληνικές εξαγωγές εμφάνισαν άνοδο 17%, φτάνοντας σε αξία τα 874,5 εκατ. ευρώ από 747 εκατ. το 2018. Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει και την προσπάθεια της τουρκικής οικονομίας να απεξαρτηθεί από τις εισαγωγές σε ό,τι αφορά την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών.

Η Τουρκία συνέχισε και το 2019 να αποτελεί τον τρίτο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της χώρας μας, με τις εξαγωγές προς τη γείτονα να αντιπροσωπεύουν το 5,9% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών (2019), καταγράφοντας ελαφρά πτώση 0,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (6,2% το 2018). Αντίστοιχα, η αναλογία των τουρκικών εξαγωγών με προορισμό τη χώρα μας επί του συνόλου των τουρκικών εξαγωγών είναι σχετικά περιορισμένη. Οι εισαγωγές από την Τουρκία ανήλθαν το 2019 στο ποσό του 1,94 δισ. ευρώ, σημειώνοντας μικρή αύξηση 5,17%.

Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του διμερούς εμπορίου, μετά την αλματώδη αύξηση του 2017, από 2,73 δισ. ευρώ σε 3,38 δισ. ευρώ (+24,2%), οι ρυθμοί, αν και αυξητικοί, έχουν πέσει αισθητά, φτάνοντας τα 3,917 δισ. ευρώ το 2019 (+0,87%).