Οι σημαντικές μειώσεις στα επιτόκια χορηγήσεων και καταθέσεων θα ξεχωρίσουν στον τομέα των οικονομικών εξελίξεων το 2000 - με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το σύνολο της οικονομίας και το λαό - καθώς παραμένουν σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα σε σχέση τόσο με τις άλλες χώρες - μέλη της ΕΕ όσο και σε σχέση με τον πληθωρισμό. Μέχρι το τέλος του 2000, η Τράπεζα της Ελλάδας θα πρέπει να μειώσει - κατά μέσο όρο - γύρω στις 5 ποσοστιαίες μονάδες τα επιτόκια στη διατραπεζική αγορά χρήματος, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για πολύ μεγαλύτερες μειώσεις των επιτοκίων στις εμπορικές τράπεζες. Η προχτεσινή απόφαση του πρωθυπουργού, να εξαγγείλει πρόωρες εκλογές για τις 9 Απρίλη, προδικάζει στην ουσία ότι μέσα στο Μάρτη η Τράπεζα της Ελλάδας θα προχωρήσει σε νέα μείωση των επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά χρήματος, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για νέες μειώσεις και στα επιτόκια χορηγήσεων και καταθέσεων των εμπορικών τραπεζών.

Αρμόδιοι παράγοντες της κεντρικής τράπεζας σημείωναν με νόημα πως «για κάθε 1 μονάδα μείωσης των επιτοκίων από την Τράπεζα της Ελλάδας οι εμπορικές τράπεζες θα πρέπει να μειώνουν κατά 2 μονάδες, με διαφοροποιήσεις που εξαρτώνται από τη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου των τραπεζών». Αν δηλαδή η Τράπεζα της Ελλάδας μειώσει το Μάρτη (λόγω προεκλογικής περιόδου) στη διατραπεζική αγορά χρήματος κατά 1 ποσοστιαία μονάδα τα επιτόκια καταθέσεων και κατά 1,75 μονάδες των χορηγήσεων, οι εμπορικές τράπεζες θα πρέπει να μειώσουν αντίστοιχα κατά 2 μονάδες και 3,5 μονάδες τα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων.

Με βάση την εκτίμηση ότι για κάθε 1 μονάδα μείωσης των επιτοκίων από την Τράπεζα της Ελλάδας, οι εμπορικές τράπεζες πρέπει να μειώνουν τα επιτόκιά τους κατά 2 μονάδες - και με δεδομένο το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα είναι υποχρεωμένη να μειώσει λόγω ΟΝΕ γύρω στις 5 μονάδες τα επιτόκια της διατραπεζικής αγοράς χρήματος - μέχρι το τέλος του 2000 οι μειώσεις των επιτοκίων ορισμένων κατηγοριών δανείων (καταναλωτικά κλπ.) από τις εμπορικές τράπεζες θα αγγίξουν ή και θα ξεπεράσουν τις 10 ποσοστιαίες μονάδες!

Από τα παραπάνω προκύπτει, εμμέσως πλην σαφώς, ότι το Δεκέμβρη του 2000:

• Τα επιτόκια καταθέσεων ταμιευτηρίου θα μειωθούν γύρω στις 4-5 μονάδες. Δηλαδή γύρω στο 2%- 3% από 7% που είναι σήμερα!
• Τα επιτόκια χορηγήσεων καταναλωτικών δανείων γύρω στο 10% με 12%, από 15% με 20% σήμερα.

Το σίγουρο είναι πως μέχρι το τέλος του χρόνου, η Τράπεζα της Ελλάδας πρέπει να μειώσει κατά μέσο όρο γύρω στις 5 μονάδες όλα τα επιτόκια. Για παράδειγμα, τα βραχυχρόνια επιτόκια, από 9% που είναι σήμερα, θα πρέπει να μειωθούν στο 4%, δρομολογώντας έτσι και στις εμπορικές τράπεζες μειώσεις των βραχυχρόνιων επιτοκίων κατά περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες . Διευκρινίζεται, πάντως, ότι η μείωση στα επιτόκια στεγαστικών δανείων, που σήμερα κινούνται γύρω στο 11% τα κυμαινόμενα και στο 7%- 9% τα σταθερού επιτοκίου, θα είναι πολύ μικρή (αναμένεται να κυμανθεί από 2 μέχρι 5 μονάδες).

Οι επόμενες κινήσεις από την Τράπεζα της Ελλάδας για την εναρμόνιση των ελληνικών επιτοκίων με αυτά της ΕΕ - που θα σηματοδοτήσουν μειώσεις επιτοκίων και από τις εμπορικές τράπεζες - έχουν ενταχθεί σε δύο φάσεις. Στο πρώτο και στο δεύτερο εξάμηνο του 2000. Παράγοντας της Τράπεζας της Ελλάδας δήλωνε πως επειδή η συγκράτηση των τιμών αποτελεί στόχο υψίστης σημασίας (λόγω ΟΝΕ), θα γίνουν πολύ προσεκτικές κινήσεις στα επιτόκια στο πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ προδίκαζε πως στο δεύτερο εξάμηνο ο ρυθμός μείωσης των επιτοκίων θα είναι ταχύτερος. Δεν έκρυψε πάντως το γεγονός ότι, γενικά, ο χρόνος και το ύψος μείωσης των επιτοκίων θα εξαρτηθεί από τους εξής παράγοντες:

• Από την πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας της δραχμής.
• Τη νομισματικήρευστότητα στην αγορά.
• Τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου.
• Το χρόνο διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών.

Με βάση τα παραπάνω θεωρείται βέβαιο ότι η πρώτη κίνηση από την Τράπεζα της Ελλάδας, για μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων, θα γίνει μέσα στον επόμενο μήνα. Δηλαδή, πριν την 9η Απρίλη που θα γίνουν οι εκλογές, ώστε να μπορέσει η κυβέρνηση να αξιοποιήσει ψηφοθηρικά τη μείωση των επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων στις οποίες θα πρέπει να προχωρήσουν οι εμπορικές τράπεζες, ακολουθώντας τη μείωση επιτοκίων της Τράπεζας της Ελλάδας. Το γεγονός ότι μέσα στον επόμενο μήνα θα έχουμε και νέα μείωση των επιτοκίων, επιβεβαιώνεται και από δήλωση κορυφαίου παράγοντα της Τράπεζας της Ελλάδας στο «Ρ» την περασμένη Πέμπτη (πριν δηλαδή ανακοινώσει ο πρωθυπουργός την προσφυγή σε πρόωρες εκλογές), ότι η απόφαση για το ύψος και το χρόνο μείωσης των διατραπεζικών επιτοκίων θα εξαρτηθεί από την ημερομηνία διεξαγωγής των εθνικών εκλογών.

Το δεύτερο βήμα, στην κατεύθυνση μείωσης των επιτοκίων, θα γίνει αυτόματα από τις εμπορικές τράπεζες την 1η Απρίλη 2000, χωρίς να προηγηθεί από την Τράπεζα της Ελλάδας κάποια μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων. Κι αυτό γιατί στις 31 Μάρτη καταργούνται τα περιοριστικά μέτρα (δεσμεύσεις τραπεζικών κεφαλαίων) που είχε επιβάλει πέρσι τον Απρίλη η Τράπεζα της Ελλάδας για να συγκρατηθεί η πιστωτική επέκταση των τραπεζών (περιορισμοί στις χορηγήσεις δανείων) και άρα ο πληθωρισμός. Με την κατάργηση αυτών των περιορισμών, οι τράπεζες θα μπορέσουν να μειώσουν από μόνες τους κατά 0,5 μέχρι και 1,5 μονάδα τα επιτόκια χορηγήσεων, αφού θα περιοριστεί το κόστος χρήματος (ένα μέρος των κεφαλαίων τους παρέμεναν - ήταν δεσμευμένα - άτοκα στην Τράπεζα της Ελλάδας).

Με βάση τα παραπάνω, είναι πολύ πιθανό μέχρι τα τέλη Μάρτη να δούμε αξιόλογες μειώσεις των επιτοκίων χορηγήσεων, που για ορισμένες κατηγορίες δανείων - όπως τα καταναλωτικά - ίσως φτάσουν και τις 5 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίθετα η μείωση στα επιτόκια στεγαστικών δανείων, αλλά και των επιτοκίων καταθέσεων δεν προβλέπεται να ξεπεράσει τις 2 ποσοστιαίες μονάδες.

Η τρίτη και οι επόμενες κινήσεις μείωσης των διατραπεζικών επιτοκίων από την Τράπεζα της Ελλάδας, που θα προκαλέσουν νέες μειώσεις στα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων από τις εμπορικές τράπεζες, θα γίνουν στο δεύτερο εξάμηνο.

Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια μειώθηκαν τόσο τα επιτόκια των καταθέσεων, όσο και τα επιτόκια των χορηγήσεων. Με τις μειώσεις αυτές, τα επιτόκια των τραπεζικών δανείων έγιναν λιγότερο ή περισσότερο τοκογλυφικά; Και κάτι ακόμη: Σε ποιο βαθμό η απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος και των επιτοκίων - που έγινε πράξη τα τελευταία 15 χρόνια - ωφέλησε τους εργαζόμενους και τα πλατιά λαϊκά στρώματα, όπως υποστήριζαν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ;

Η πραγματική απάντηση στα ερωτήματα αυτά κρύβεται πίσω από τους ψυχρούς αριθμούς σχετικά με:

α) Τη διαχρονική εξέλιξη των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων.

β) Την «ψαλίδα» ανάμεσα στα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων.

γ) Τη διαφορά ανάμεσα στον πληθωρισμό και τα επιτόκια χορηγήσεων και καταθέσεων.

Και η απάντηση που προκύπτει από όποιον κάνει τις παραπάνω συγκρίσεις, είναι κατηγορηματική: Η απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος και οι μειώσεις των επιτοκίων όχι μόνο δεν περιόρισαν, αλλά αντίθετα συνέβαλαν καθοριστικά στην ενίσχυση της τοκογλυφίας των τραπεζών. Φτάνει μόνο μια ματιά στην πορεία αποκλιμάκωσης των επιτοκίων και του πληθωρισμού (το χάσμα μεγάλωσε), καθώς επίσης και στη διαφορά που χωρίζει τα επιτόκια χορηγήσεων με τα επιτόκια των καταθέσεων (η «ψαλίδα» άνοιξε περισσότερο). Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε και από την τελευταία μείωση των επιτοκίων της Τράπεζας Ελλάδας, που ισχύει από την 1η Φλεβάρη, όπου είδαμε τις εμπορικές τράπεζες να εξαντλούν το περιθώριο μείωσης των επιτοκίων καταθέσεων, όχι όμως και το περιθώριο μείωσης των επιτοκίων χορηγήσεων. Σχολιάζοντας την εξέλιξη αυτή, παράγοντας της Τράπεζας της Ελλάδας σημείωνε πως «η πλειοψηφία των εμπορικών τραπεζών εξάντλησε το όριο μείωσης των επιτοκίων καταθέσεων (0,5 μονάδες), αλλά όχι και τα όρια μείωσης των επιτοκίων χορηγήσεων».

Και όλα δείχνουν ότι και οι επόμενες κινήσεις που θα γίνουν μέχρι το τέλος του χρόνου, που οι τράπεζες θα πρέπει να προχωρήσουν σε δραστικές μειώσεις των επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων, ώστε να «συγκλίνουν» με τα επιτόκια των άλλων χωρών μελών της ΕΕ, θα διατηρήσουν άθικτο - αν δεν τον ενισχύσουν - τον τοκογλυφικό τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες συγκεντρώνουν τις καταθέσεις και χορηγούν τα δάνεια.

Σκιαγραφώντας τις εξελίξεις γύρω από τα επιτόκια, μέχρι το τέλος του 2000, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Λ. Παπαδήμος - σε συζήτηση που είχαμε μαζί του - μας είπε ότι μέσα στο 2000 θα υπάρξουν «σημαντικές διαφοροποιήσεις στα επιτόκια μεταξύ των τραπεζών». Στην ουσία προανήγγειλε κλείσιμο της «ψαλίδας» ανάμεσα στα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων με μικρότερες μειώσεις στα πρώτα και μεγαλύτερες στα δεύτερα. Οπως μας εξήγησε, μέχρι το τέλος του 2000, «τα επιτόκια της διατραπεζικής αγοράς (βραχυχρόνια και μακροχρόνια) θα πρέπει να μειωθούν στα χαμηλά επίπεδα των επιτοκίων των άλλων χωρών - μελών της ΕΕ, που σήμερα βρίσκονται γύρω στο 3%-3,5%, ενώ στην Ελλάδα είναι 9%».