Εφαρμογή των ρομπότ στη βιομηχανική παραγωγή

Οι έρευνες και οι καινοτομίες εταιρειών Τεχνητής Νοημοσύνης, η «ψηφιοποίηση» της οικονομίας δίνει νέα ώθηση στο κεφάλαιο για την καθιέρωση πληθώρας νέων μορφών «ευέλικτης» απασχόλησης, με κύριο χαρακτηριστικό την επιδείνωση των συνθηκών εργασίας ή την αύξηση της ανεργίας από τμήματα του εργατικού δυναμικού που είναι λιγότερο μορφωμένα και καταρτισμένα. Πατώντας σε σύγχρονες τεχνολογικές μεθόδους, η εργοδοτική τρομοκρατία απογειώνεται και εντείνεται με χίλιους δύο τρόπους η τεχνολογική παρακολούθηση της απόδοσης των εργαζομένων (γεωεντοπισμός, ωμή παραβίαση ιδιωτικότητας, συρρίκνωση ελεύθερου χρόνου, αποθάρρυνση συνδικαλιστικής δράσης κ.λπ.).

Ενώ υποτίθεται οι επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογικές δυνατότητες μπορούν να μειώσουν τις βαριές σωματικές, τις κουραστικές, ανιαρές εργασίες, ενώ μπορεί ρεαλιστικά να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος (με αύξηση αντί μείωση αποδοχών), οι εργαζόμενοι βιώνουν συνθήκες γαλέρας, περιστολή δικαιωμάτων και εξαντλητική δουλειά με αποδοχές πολύ χαμηλές σε σχέση με το παραγόμενο έργο, που αποδίδει υπερκέρδη στους κεφαλαιοκράτες.

Η λεγόμενη «ψηφιακή» οικονομία της πλατφόρμας στο ίντερνετ (gig economy) είναι χρυσωρυχείο για τα αφεντικά της, χάρη στους υποτιθέμενους «εργολάβους» που επιτελούν έργο υπαλλήλου δίχως τους κανονικούς μισθούς, τα ασφαλιστικά επιδόματα, επειδή προσφέρουν εργασία «με το κομμάτι», δίχως συγκεκριμένο ωράριο.

Μέσα στον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της πανδημίας, έχει ενταθεί αφενός η εκμετάλλευση των εργαζομένων - «εργολάβων», αφετέρου έχει αυξηθεί σημαντικά η κερδοφορία μονοπωλίων ψηφιακής οικονομίας και ηλεκτρονικού εμπορίου σε βάρος μικρότερων επιχειρήσεων που έχουν κατεβάσει ή θα κατεβάσουν λουκέτα λόγω περιοριστικών μέτρων καραντίνας.

Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση που δημοσιοποίησε στις 25 Γενάρη το αμερικανικό ινστιτούτο ΙTIF (Information Technology & Innovation Foundation), που ερευνά την πρόοδο εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, επιβεβαιώνει τον οξυμένο ανταγωνισμό σε αυτόν τον τομέα τεχνολογίας. Τομέα κρίσιμο για την ανάπτυξη της οικονομίας τον 21ο αιώνα και την προώθηση της λεγόμενης 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης με την ψηφιοποίηση μέσων παραγωγής και την αυτοματοποίηση.

Από την αποτίμηση που κάνει το ITIF σε ό,τι αφορά τον διεθνή ανταγωνισμό στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, ξεχωρίζει τρεις μεγάλες διεθνείς δυνάμεις: Τις ΗΠΑ, την Κίνα και την ΕΕ.

Προβληματισμό ωστόσο προκαλεί η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς και αξιολόγησης στη συγκεκριμένη έκθεση σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις των ρωσικών μονοπωλίων τεχνολογίας. Από την έρευνα του ιδρύματος δεν είναι καθαρό εάν αυτό οφείλεται στις «χαμηλές επιδόσεις» και αξιολογήσεις των ρωσικών μονοπωλίων ή σε ενδεχόμενη άγνοια των συντακτών της έκθεσης για το τι ακριβώς γίνεται στη Ρωσική Ομοσπονδία σε ό,τι αφορά τον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Επίσης λείπουν και άλλες δυνάμεις της Ασίας κ.λπ. Αυτό θα πρέπει να το επισημάνει κανείς, δεδομένης της σχετικότητας και των σκοπιμοτήτων που επιτελούν έρευνες τέτοιου είδους που βγαίνουν κατά καιρούς στην επιφάνεια. Μεταξύ άλλων, γιατί όλες οι μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες προετοιμάζονται πυρετωδώς και ανταγωνίζονται στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, επειδή αντιλαμβάνονται πως οι αλλαγές από αυτές τις καινοτομίες στη βιομηχανία, στις οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές - γεωπολιτικές σχέσεις θα είναι βαρύνουσας σημασίας.

Η έκθεση του ιδρύματος ITIF βγάζει επί του παρόντος «νικητή» σε αυτό το στάδιο της κούρσας του οξυμένου τεχνολογικού ανταγωνισμού τις ΗΠΑ, επειδή συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη βαθμολογία σε αξιολόγηση με βάση 30 κριτήρια έξι βασικών κατηγοριών: Ερευνα, ανάπτυξη, υποδομές σε δίκτυα και μηχανήματα, ταλέντα, «υιοθέτηση» - εφαρμογή τεχνολογιών και συγκέντρωση, ανάλυση, αξιοποίηση δεδομένων (data).

Οι ΗΠΑ συγκεντρώνουν σκορ 44,6 μονάδων σε μια κλίμακα 100 μονάδων. Θεωρούνται πρωτοπόρες κυρίως σε τομείς - κλειδιά όπως η έρευνα, η διάθεση και αξιοποίηση ταλαντούχου επιστημονικού προσωπικού, οι υποδομές δικτύων και μηχανημάτων και οι επενδύσεις σε νεοφυείς (start-up) επιχειρήσεις χάρη στη χρηματοδότηση της Eρευνας και της Aνάπτυξης (Research and Development, R&D) από εταιρείες διαχείρισης ιδιωτικών επενδύσεων υψηλού ρίσκου (Venture capital). Μέσα στην τελευταία χρονιά οι χρηματοδότες καινοτόμων νεοφυών επιχειρήσεων έδωσαν 8 δισ. δολάρια παραπάνω από τους ανταγωνιστές τους σε Κίνα και ΕΕ. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά την ποιότητα της τεχνολογικής έρευνας στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, οι ΗΠΑ παραμένουν στην κορυφή της πυραμίδας έχοντας απόσταση ασφαλείας από τους ανταγωνιστές τους σε Κίνα και ΕΕ, παρά τις προσπάθειες των σινικών μονοπωλίων να μειώσουν την εξάρτησή τους από τους αμερικανικούς ημιαγωγούς (semiconductors) υπολογιστών. Οι ΗΠΑ παραμένουν έως σήμερα πρώτες στο σχεδιασμό semiconductors για συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης.

Στη δεύτερη θέση της διεθνούς τεχνολογικής πυραμίδας Τεχνητής Νοημοσύνης κατατάσσεται η Κίνα, που συγκέντρωσε από τους εκτιμητές του ιδρύματος ITIF 32 μονάδες στην αξιολόγηση. Ωστόσο, επισημαίνεται πως καλύπτει τη διαφορά ολοένα και πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα να θεωρείται ζήτημα χρόνου η συρρίκνωση της απόστασης από τις ΗΠΑ. Θεωρείται εντυπωσιακή η πρόοδος των σινικών τεχνολογικών εταιρειών Τεχνητής Νοημοσύνης σε πολλούς τομείς, με πρώτο τον τομέα της συγκέντρωσης, επεξεργασίας, ανάλυσης και αξιοποίησης δεδομένων (data) και δεύτερο τον τομέα εφαρμογής καινοτομιών. Θεωρείται επίσης ενδεικτικό το γεγονός πως στην Κίνα βρίσκονται 214 από τους 500 πιο ισχυρούς υπερ-υπολογιστές στον κόσμο, με τις ΗΠΑ να διαθέτουν 113 και τις χώρες της ΕΕ 91.

Στην τρίτη θέση με διαφορά ακολουθούν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η ΕΕ εξασφαλίζει βαθμολογία 23,3 μονάδων, λόγω καθυστέρησης ανταπόκρισης των εταιρειών και κυβερνήσεων στη χάραξη στρατηγικής και ανάπτυξης του τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, είτε κεντρικά είτε ανά χώρα. Ανασχετικοί παράγοντες εμφανίζονται από τους ερευνητές οι «σχετικά βραδυκίνητοι μηχανισμοί γραφειοκρατίας της ΕΕ» και η «μειωμένη εισροή πόρων σε τεχνολογικές εταιρείες από venture capital» (ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις σε νεοφυείς εταιρείες με την προσδοκία στο μέλλον να τις αποκτήσουν). Ωστόσο, η ΕΕ έχει καλύτερη κατάταξη σε ό,τι αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, τόσο από άποψη ποιότητας, όσο και από άποψη (αναλογικά...) ποσότητας. Επιπλέον, η ΕΕ νιώθοντας την κρισιμότητα του ανταγωνισμού αρχίζει τα τελευταία χρόνια να κάνει περισσότερα βήματα για να καλύψει την απόσταση από τις ΗΠΑ και Κίνα. Μεταξύ 2016 και 2019, οι ευρωπαϊκές επενδύσεις κεφαλαίων αυξημένου ρίσκου αυξήθηκαν (αναλογικά σε σχέση με τις ΗΠΑ) από το 13% στο 22%. Ρόλο στα αργά αντανακλαστικά των μονοπωλίων τεχνολογίας της ΕΕ φαίνεται πως παίζει και το Brexit, καθώς η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ θεωρείται πλήγμα για τις επιδόσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και της ψηφιοποίησης.

Τα παραπάνω δεδομένα αξιολόγησης των τριών δυνάμεων στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι «αποτύπωμα» της στιγμής.

Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι η ραγδαία εξέλιξη στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης πραγματοποιείται σήμερα από τα μονοπώλια για τα συμφέροντα των κεφαλαιοκρατών και των κρατών τους, των μηχανισμών που εξασφαλίζουν την εξουσία τους. Ταυτόχρονα, τα εργαλεία αυτά, με την προϋπόθεση ότι θα γίνουν κτήμα της κοινωνικοποιημένης παραγωγής, της νέας σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας, μπορούν να μεγαλώσουν τις δυνατότητες της ανθρωπότητας για μια ζωή που όλο και περισσότερο θα μπορούν να καλύπτονται οι όλο και διευρυνόμενες ανάγκες των παραγωγών του πλούτου, που θα ορίζουν οι ίδιοι με κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο το μέλλον τους. Ταυτόχρονα, οι προβληματισμοί και τα ερωτήματα που τίθενται και σήμερα από ειδικούς, για το μέχρι πού μπορεί να φτάσει η Τεχνητή Νοημοσύνη και η πιο προηγμένη εξέλιξή της, η Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη, π.χ. για το αν μπορούν να αυτονομηθούν τα υπερσύγχρονα ρομπότ και να βλάψουν τον άνθρωπο, θα μπορούν να λυθούν σε άλλο πλαίσιο, και ως προς το σκοπό της αξιοποίησης των νέων δυνατοτήτων. Και αυτό γιατί η επιστήμη, η έρευνα και η εφαρμογή τους θα έχουν κριτήριο τη γενική κοινωνική ευημερία και όχι το κέρδος λίγων.