Κάθε άρθρο του νέου νομοσχεδίου που έδωσε για διαβούλευση η κυβέρνηση, αναφορικά με την «αυτονομία» του σχολείου και την «αξιολόγηση» των εκπαιδευτικών, ανοίγει δρόμους για μεγαλύτερη κατηγοριοποίηση σχολείων και μαθητών, για ένταση της ταξικής τους διαφοροποίησης.

Στο παραπάνω πνεύμα, πέρα από τα στοιχεία της θεσμοθέτησης της εισόδου χορηγών στα σχολεία, της απλοποίησης των διαδικασιών παρέμβασης της κάθε ΜΚΟ και του κάθε φορέα που διοργανώνει ένα «εκπαιδευτικό» πρόγραμμα στα σχολεία, τη δυνατότητα δημιουργίας ομίλων... μπαίνουν και κάποια νέα στοιχεία, που δεν είναι ευρύτερα γνωστά πώς λειτουργούν, όπως το «πολλαπλό βιβλίο» και η «ανεστραμμένη τάξη».

Εχει μια αξία να μείνουμε λίγο σ' αυτά και στις συνέπειές τους.

Η θεσμοθέτηση του «πολλαπλού βιβλίου» είχε συζητηθεί στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής ξανά στα τέλη της δεκαετίας του '90 και ξανά δέκα χρόνια μετά, δεν έφτασε ποτέ όμως να νομοθετηθεί και να εφαρμοστεί. Στην πράξη σημαίνει ότι για κάθε μάθημα θα μπορούν να υπάρχουν περισσότερα από ένα εγκεκριμένα διδακτικά εγχειρίδια και από αυτά θα επιλέγεται ένα συγκεκριμένο και θα διανέμεται δωρεάν σε κάθε σχολείο.

Η επιλογή των διδακτικών βιβλίων που θα χρησιμοποιούνται στην κάθε σχολική μονάδα θα γίνεται από τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν τα αντίστοιχα μαθήματα σε αυτή (ή, σε περίπτωση που αδυνατούν να συμφωνήσουν, θα γίνεται από τον Σύλλογο Διδασκόντων ή, αν και ο Σύλλογος δεν μπορεί, από τον διευθυντή).

Παράλληλα, όλα τα εγκεκριμένα βιβλία που θα εγγράφονται στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων (ΜΔΒ), θα υπάρχουν διαδικτυακά στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Διδακτικών Βιβλίων (ΨΒΔΒ) και θα έχουν πρόσβαση σε αυτά εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές.

Στο νομοσχέδιο ορίζεται ότι τα διδακτικά βιβλία που θα εγκρίνονται «πρέπει να είναι σύμφωνα με τα εκάστοτε σε ισχύ Προγράμματα Σπουδών» (άρθρο 79). Αυτό σημαίνει ότι για κάθε μάθημα, σε κάθε τάξη, τα περισσότερα από ένα βιβλία που θα υπάρχουν θα καλύπτουν όλα το ίδιο μέρος ύλης του μαθήματος και τις θεματικές ενότητες που ορίζονται για το μάθημα από το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Από πλευράς θεματολογίας, δηλαδή, τα βιβλία θα είναι ίδια. Πού θα διαφέρουν; Στη γραφή τους, στο πώς εξηγούν κάθε έννοια και θέμα, στο πόσες ασκήσεις ή ερωτήσεις κατανόησης έχουν, στις πηγές που αξιοποιούν, στην εικονογράφησή τους κ.ο.κ.

Ετσι, στην πράξη μπορεί να έχουμε το εξής: Για ένα μάθημα να έχουμε, για παράδειγμα, ένα βιβλίο πιο πλούσιο, με μεγαλύτερη πληρότητα και συνθετότητα στη γραφή του και στις πηγές του κι ένα άλλο βιβλίο που στέκεται πιο απλά στις στοιχειώδεις απαιτήσεις του αναλυτικού προγράμματος σπουδών. Εύλογα οι εκπαιδευτικοί από μόνοι τους θα οδηγηθούν σε αυτήν την περίπτωση να επιλέξουν το πρώτο για τάξεις και σχολεία που έχουν πιο ανεβασμένο επίπεδο και το δεύτερο για τάξεις που, όπως λέγεται κοινώς, «δεν τραβάνε».

Αν σε αυτό συνυπολογίσουμε δε ότι με το ίδιο νομοσχέδιο δίνεται στον Σύλλογο Διδασκόντων και στον διευθυντή η δυνατότητα κατανομής μαθητών στα τμήματα όχι τυχαία κι αλφαβητικά, αλλά με βάση τις «ειδικότερες μαθησιακές ανάγκες» τους (άρθρο 85), μπορεί εύκολα να φτιάχνονται στα δημόσια σχολεία τμήματα για την «ελίτ» των μαθητών και τμήματα για την «πλέμπα», που θα χρησιμοποιούν και τα αντίστοιχα βιβλία (αν και σε πρώτη φάση η επιλογή διδακτικών εγχειριδίων θα γίνεται σε επίπεδο σχολικής μονάδας και όχι τμήματος).

Βέβαια, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι και σήμερα, άλλα παιδιά έχουν στη διάθεσή τους στα σπίτια τους πλούσιες βιβλιοθήκες και πολλαπλές πηγές διαβάσματος κι άλλα όχι. Πράγματι ισχύει και στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό είναι συνάρτηση του μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου της οικογένειας, άρα έχει ταξικό χρώμα. Τώρα όμως αυτή η ταξική διαφοροποίηση περνάει μέσα στο ίδιο το σχολείο και στο βιβλίο - οδηγό, στο βιβλίο αναφοράς δηλαδή του μαθητή για κάθε μάθημα.

Είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για μια ρύθμιση η οποία χτυπώντας τον ενιαίο χαρακτήρα που είχε μέχρι τώρα το σύστημα, ανοίγει δρόμους για μεγαλύτερη κατηγοριοποίηση σχολείων και μαθητών, που βαίνει πάντα εις βάρος των πιο αδύναμων οικονομικά λαϊκών στρωμάτων.

Η άλλη «καινοτομία» που διαφήμισε η υπουργός Παιδείας είναι η «ανεστραμμένη τάξη», που στο νομοσχέδιο την ενέταξε στις διαφορετικές μορφές αξιολόγησης που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός για τους μαθητές του. Με άλλα λόγια, λέει ότι αντί για τα καθιερωμένα διαγωνίσματα, ο εκπαιδευτικός μπορεί να επιλέξει να βάλει π.χ. ομαδικές εργασίες στους μαθητές και να τους βαθμολογήσει με βάση αυτές στα τετράμηνα ή να βάλει έναν μαθητή ή μια ομάδα μαθητών να αναλάβει να παρουσιάσει το μάθημα κι αυτό το ονομάζει «ανεστραμμένη τάξη».

Καταρχάς πρέπει να πούμε ότι και σήμερα κανείς δεν εμποδίζει τους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιήσουν τέτοιες μεθόδους. Η διαφορά είναι ότι δεν θα είναι αναγκασμένος να βάζει ως τετραμηνιαία δοκιμασία αξιολόγησης ένα γραπτό ωριαίο διαγώνισμα.

Ωστόσο στην πραγματικότητα η ανεστραμμένη τάξη δεν είναι αυτό που παρουσιάζεται στο νομοσχέδιο, αλλά είναι ένα συνολικότερο αντιδραστικό παιδαγωγικά διδακτικό μοντέλο, που παρουσιάστηκε στις αρχές του 2000, εφαρμόστηκε κυρίως στις ΗΠΑ την προηγούμενη δεκαετία και έχει συγκεντρώσει ήδη προβληματισμούς και επικρίσεις.

Η λογική του μοντέλου αυτού εν συντομία λέει ότι ο μαθητής εισάγεται στο παρακάτω μάθημα μόνος του στο σπίτι, βλέποντας βίντεο και άλλο εποπτικό υλικό που έχει ετοιμάσει ο εκπαιδευτικός και την άλλη μέρα πάει στο σχολείο για να λύσει ασκήσεις, απορίες και να εμβαθύνει σε αυτό. Πατάει στην αντιδραστική αντίληψη ότι ο μαθητής οικοδομεί μόνος του τη γνώση και ισχυρίζεται ότι έτσι απελευθερώνεται περισσότερος δημιουργικός χρόνος στο σχολείο μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών.

Εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς, όμως, ειδικά τώρα που έχουν όλη την πικρή πείρα της τηλεκπαίδευσης, μπορούν να καταλάβουν ότι δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα. Οταν ο εκπαιδευτικός παραδίδει, εισάγει σε καινούργιες έννοιες και φαινόμενα τους μαθητές του, έχει ανάγκη να τους κοιτά στα μάτια αν και κατά πόσο αυτά είναι κατανοητά, ώστε να επαναλάβει κάτι, να εξηγήσει, να αναλύσει καλύτερα κ.λπ. Κι αυτό είναι η ουσία της σχέσης εκπαιδευτικού - μαθητή, που δεν μπορεί να αντικατασταθεί με την εξ αποστάσεως διδασκαλία, στην οποία ο μαθητής θα παλεύει μόνος του με ένα εποπτικό υλικό στο σπίτι και το βάρος θα πέφτει στον γονιό να γίνει δάσκαλος και να τον βοηθήσει να τα βγάλει πέρα. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι σε ένα τέτοιο μοντέλο και πάλι διογκώνονται οι ταξικές αντιθέσεις, λαμβάνοντας υπόψη από τις διαφορές πρόσβασης σε τεχνολογικά μέσα και εξοπλισμό, μέχρι τη δυνατότητα οικογενειών να προσλαμβάνουν εκπαιδευτικούς για κατ' οίκον παράδοση.

Ακόμα ωστόσο και η μερική εφαρμογή του μοντέλου της «ανεστραμμένης» τάξης που εισάγει το νομοσχέδιο είναι προβληματική, στην περίπτωση που ο μαθητής ή ομάδα μαθητών κληθεί να παρουσιάσει ένα αδίδακτο μάθημα και να λύσει τις όποιες απορίες δημιουργηθούν στους συμμαθητές της τάξης.

Τόσο από τις δύο πλευρές που αναλύθηκαν παραπάνω, όσο και από όλα τα άρθρα του νομοσχεδίου είναι φανερό ότι το δίπολο πρόοδος - συντήρηση που προσπαθεί η κυβέρνηση να παρουσιάσει με το νομοσχέδιο είναι υπαρκτό, αλλά ακριβώς αντίθετο από το πώς το εμφανίζει. Δεν είναι πρόοδος, αλλά συντήρηση σήμερα να μην έχουν όλα τα παιδιά τα ίδια σύγχρονα και καλογραμμένα βιβλία, είναι συντήρηση στο όνομα των «εκπαιδευτικών τους αναγκών» να κατηγοριοποιούνται οι μαθητές με χίλιους δυο επιπλέον τρόπους που εισάγει αυτό το νομοσχέδιο. Δεν είναι «όνειρο», αλλά εφιάλτης για τα λαϊκά στρώματα που πρέπει να βάλουν φραγμό σε όσα φέρνει.