Στους εκδρομείς θα μιλήσει για την Ιστορία της Γυάρου ο Δημήτρης Γόντικας, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, ο οποίος το 1967 ήταν ανάμεσα στους κρατουμένους. Θα ακολουθήσει περιήγηση στους όρμους και στα κτίσματα του νησιού.

Πρόκειται για ένα ζωντανό μάθημα Ιστορίας και έμπνευσης στον μαρτυρικό τόπο της Γαύρου, βαδίζοντας στα χνάρια των αλύγιστων της ταξικής πάλης, περπατώντας στους ποτισμένους με αίμα όρμους της, αντικρίζοντας τα χαλάσματα από τα κτίρια που με τα χέρια τους έφτιαξαν οι κρατούμενοι, νιώθοντας τις ριπές αυτού του λυσσασμένου αέρα που δεν άφηνε τίποτα στο διάβα του. Αλλη μία από τις δεκάδες εκδηλώσεις που οργανώνει σε όλη την Ελλάδα το ΚΚΕ, φέρνοντας χιλιάδες νέους σε επαφή με κορυφαίες στιγμές της πάλης του λαού μας, δίνοντας με ιδεολογικούς και πολιτικούς όρους την αντιπαράθεση γύρω από αυτές, αντλώντας έμπνευση και διδάγματα για τον αγώνα ώστε «να ανθρωπέψει ο άνθρωπος».

Οπως σημειώνει στο κάλεσμά της η ΚΟ Αττικής, «η εκδήλωση αυτή είναι μία καλή αφορμή για τη νέα γενιά να έρθει σε επαφή με τη θυσία χιλιάδων κομμουνιστών και απλών αγωνιστών του λαού μας, που αψήφησαν "τας υποδείξεις" της άρχουσας τάξης και του κράτους της, δίνοντας φωτεινό παράδειγμα για την πάλη στο σήμερα, στον αγώνα για την κοινωνία όπου η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο θα είναι οριστικά παρελθόν».

Ταυτόχρονα, η νέα εκδρομή - εκδήλωση στη Γυάρο έρχεται να προστεθεί στις σταθερές παρεμβάσεις του ΚΚΕ με σκοπό τη διατήρηση του νησιού ως ιστορικού τόπου, ενάντια και στα σχέδια για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών, αλλά και για να γίνουν όλες οι απαραίτητες παρεμβάσεις για την ανάδειξη του χαρακτήρα του, όπως η δημιουργία προβλήτας για τη διευκόλυνση της πρόσβασης καθώς και οι σωστικές παρεμβάσεις στα κτίσματα που καταρρέουν.

Η Γυάρος λειτούργησε ως τόπος εξορίας και φυλακή, από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 μέχρι το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974. Περισσότεροι από 18.000 την πρώτη περίοδο, κοντά στους 800 τη δεύτερη και πάνω από 6.000 την τρίτη.

Στις τρεις περιόδους λειτουργίας της φυλακής στη Γυάρο τα σκληρά μαρτύρια και βασανιστήρια προκαλούσαν ασφυκτική πίεση με σκοπό οι κρατούμενοι να υπογράψουν δήλωση μετανοίας - αποκήρυξης του ΚΚΕ. Χιλιάδες είναι εκείνοι που παρέμειναν αλύγιστοι και η στάση τους αυτή αποτελεί ουσιαστική προσφορά στην πάλη για μια καλύτερη κοινωνία, στην πάλη για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Κάθε μαρτυρία που έχει δημοσιοποιηθεί για τη Γυάρο αποτελεί μαρτυρία φρίκης. Ολες μαζί μαρτυρούν το απύθμενο μίσος της αστικής τάξης για τον ταξικό της αντίπαλο, την εργατική τάξη και την πολιτική της έκφραση, το ΚΚΕ:

«Δύο χιλιάδες εφτακόσιες μέρες σ' αυτό το νησί του διαβόλου, εννιά μίλια ανατολικά απ' τη Σύρο, άγονο, άνυδρο, με μόνους κάτοικους τους αρουραίους, τους σκορπιούς και τα γαϊδουράγκαθα, να σε δέρνει μερόνυχτα εκείνος ο δαιμονισμένος άνεμος, να σε τυφλώνει η αντάρα του αγριεμένου πελάγου και να μην βλέπεις καΐκι για παρηγοριά μέρες πολλές, σκασμένος από τη δίψα, νηστικός και άρρωστος, χωρίς γιατρό και περίθαλψη καμιά και από πάνω να λυσσομανάει ο βούρδουλας - τα μπαμπού - του Γλάστρα, φορτωμένος πέτρες και βράχια ολημέρα στην ανηφόρα προς το "Ιστίμπεη", να σπαρταράς κρεμασμένος στη "Συκιά" για "παραδειγματισμό"»... (μαρτυρία του Γιάννη Κατσαντώνη, κρατούμενου στη Γυάρο).

Είναι δεκάδες οι νεκροί που άφησαν την τελευταία τους πνοή πάνω σε αυτήν την κόλαση. Είναι, όμως, και ένας τόπος που η παλικαριά και ο ηρωισμός των καλύτερων παιδιών του ελληνικού λαού και του ΚΚΕ ξεπέρασαν τα όρια της ανθρώπινης αντοχής.

Να πώς περιγράφουν τη ζωή τους πάνω στη Γιούρα στη «Ματωμένη Βίβλο»:

«Αυτή είναι η ζωή των κρατουμένων στη Γιούρα. Που αποδείχνει πως δεν υπάρχει στη Γη καμιά δύναμη ικανή να καταβάλει τους λαϊκούς αγωνιστές. Μέσα στα χρόνια αυτά των πιο απίθανων βασανιστηρίων, οι Ελληνες δημοκράτες δε λύγισαν, δε δείλιασαν, δε σπάσαν. Κάθε μαρτύριό τους στάθηκε πηγή δύναμης γι' αυτούς. Κάθε βάσανο κι ένα δίδαγμα. Κάθε καταπίεση στάθηκε βάθρο για μια ανάταση. Κράτησαν το κεφάλι ψηλά. Η πίστη τους τράνωσε κι η ιδέα τους ρίζωσε πιο βαθιά στην καρδιά τους και στο μυαλό τους. Μπορεί σήμερα να 'ναι η Γιούρα προθάλαμος νεκροταφείου. Είναι όμως κι ένα στρατόπεδο ηρώων. Ενα κάστρο λευτεριάς».

Οι εκδρομείς θα έχουν την ευκαιρία, εκτός των άλλων, να θαυμάσουν από κοντά το Μνημείο «Ρωγμή» που δεσπόζει στη Γυάρο, το οποίο έστησε η ΚΕ του ΚΚΕ στις 12 Οκτώβρη του 2019 και φιλοτέχνησε ο γλύπτης Αντώνης Μυρωδιάς, μετά από πανελλαδικό διαγωνισμό.

Ο ίδιος ο δημιουργός περιέγραψε τον συμβολισμό του Μνημείου στον «Ριζοσπάστη»:

«Στις δύο κολόνες είναι καρφωμένα ανοξείδωτα πρίσματα, τα οποία συμβολίζουν το καινούριο. Μια ιδεολογία, η οποία είναι αναλλοίωτη. Μια ιδεολογία που κάποια στιγμή θα δημιουργήσει τη ρωγμή και θα ανατρέψει το προηγούμενο οικοδόμημα.

Τα πρίσματα είναι εικοσιένα, όσα και τα χρόνια λειτουργίας του κολαστηρίου της Γυάρου. Εμμεση αναφορά στους κρατούμενους, τους εξόριστους που υπέφεραν, βασανίστηκαν ή έχασαν ακόμα και τη ζωή τους, παραμένοντας όμως αμετακίνητοι από τις ιδέες τους».

Περιήγηση στο κάτεργο της Γυάρου και γνωριμία με την ανεξίτηλη ηρωική στάση των φυλακισμένων της προσφέρουν και οι εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής».

Πρόκειται για:

-- Το λεύκωμα «Γυάρος. Θανατονήσι και Κάστρο Αγώνα "...μια η απάντησή μας: Ζήτω το ΚΚΕ"», το οποίο περιλαμβάνει αρχειακό υλικό προερχόμενο από το Αρχείο του ΚΚΕ, όπως φωτογραφίες, σκίτσα και χαρακτικά για τη Γυάρο.

-- Το βιβλίο «Απαγορεύεται - Το ημερολόγιο της φυλακής», του Ανδρέα Νενεδάκη. Που όπως προδίδει και ο τίτλος του, αποτελεί μια ημερολογιακή καταγραφή - ζωντανή μαρτυρία της ζωής των κρατουμένων στη Γυάρο από τον Ιούλη του 1947 μέχρι το 1950.

-- Το ιστορικό τεκμήριο «Γιούρα - Ματωμένη Βίβλος», που γράφτηκε μυστικά από τους ίδιους τους κρατούμενους, οι οποίοι κατέγραψαν τα γεγονότα από την ίδρυση του κολαστηρίου μέχρι το 1950. Η συγκεκριμένη έκδοση αποτελεί επανέκδοση εκείνης του εκδοτικού «Νέα Ελλάδα» του 1952 με βάση το πρωτότυπο, το οποίο επίσης φυλάσσεται στο Αρχείο του ΚΚΕ. Είναι μια αυθεντική πηγή που αναδεικνύει την ιστορική αλήθεια, πηγή γραμμένη με αίμα.

Αναλυτικότερα στοιχεία για την ιστορία της Γυάρου προσφέρει το ντοκιμαντέρ «Γυάρος, ρωγμές αντίστασης στο θανατονήσι», παραγωγής της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που δημιουργήθηκε με αφορμή την αποκάλυψη του μεγάλου Μνημείου προς τιμήν των αλύγιστων της ταξικής πάλης. Σε αυτό περιέχονται σπάνια ντοκουμέντα από τα χρόνια της φυλακής, σε συνάρτηση με τις εξελίξεις της ταξικής πάλης εκείνα τα χρόνια, σε συνδυασμό με σύγχρονες εικόνες του νησιού, ώστε τα γεγονότα να τοποθετούνται στον τόπο και τον χρόνο που έγιναν. Το ντοκιμαντέρ είναι διαθέσιμο στο κανάλι του ΚΚΕ στο YouTube.