Τα αλλεπάλληλα πραξικοπήματα του 2021 και του πρώτου μήνα του 2022 σε χώρες της Δυτικής Αφρικής και του Σαχέλ, συγκεκριμένα σε Μάλι, Γουινέα - Κόνακρι, Σουδάν και Μπουρκίνα Φάσο, όπως και η μία αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στη Γουινέα - Μπισάου μόλις την Τρίτη 1 Φλεβάρη, δεν ήρθαν από το πουθενά, ούτε αποτελούν συμπτώματα «επιδημίας»...

Αποτελούν αντίθετα εξελίξεις άμεσα συνδεδεμένες με τους σφοδρούς ανταγωνισμούς των ισχυρότερων ιμπεριαλιστικών κέντρων του πλανήτη, που κονταροχτυπιούνται και σε αυτήν την κρίσιμη περιοχή, με τον τεράστιο ορυκτό πλούτο, τη στρατηγική θέση και τις πολλές δυνατότητες που διαθέτει.

Το Σαχέλ, η αχανής περιοχή νότια της ερήμου Σαχάρας, από τις ακτές της Σενεγάλης και της Μαυριτανίας μέχρι τα παράλια της Ερυθράς Θάλασσας, όπως και η ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αφρικής, προκαλούν ολοένα και περισσότερο το «ενδιαφέρον» τόσο της Δύσης (με «πρώτα βιολιά» ΗΠΑ και Γαλλία) όσο και των «στρατηγικών ανταγωνιστών» της, Ρωσίας και Κίνας.

Ο σημαντικός ορυκτός πλούτος χωρών της περιοχής σε χρυσό, διαμάντια, πετρέλαιο, φώσφορο, φυσικό αέριο, ουράνιο, χαλκό, υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες και οι ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες για τις «πράσινες» μπίζνες μέσω Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, τραβούν σαν «μαγνήτης» ισχυρά μονοπώλια. Οι λυσσαλέοι ανταγωνισμοί οξύνονται με στόχο το ξαναμοίρασμα της πίτας μεταξύ των ΗΠΑ, παλιών αποικιοκρατικών δυνάμεων (π.χ. Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία) και νέων «παιχτών» (Κίνα, Ρωσία, Τουρκία).

«Πολυεργαλείο» για τις πολύμορφες παρεμβάσεις όλων των παραπάνω δυνάμεων, καθώς και για τις συμφωνίες και τα παζάρια τους με τις ντόπιες κυβερνήσεις, αποτελεί για ακόμα μια φορά η «καταπολέμηση της τρομοκρατίας».

Ετσι, οι ΗΠΑ εδώ και μία 20ετία επεκτείνουν τη στρατιωτική δράση στην Αφρική με αυτό το πρόσχημα. Οι εκατοντάδες «αντιτρομοκρατικές» ασκήσεις και «εκπαιδεύσεις» που γίνονται από τη Διοίκηση Αφρικής του αμερικανικού στρατού (AFRICOM) επιδιώκουν υποτίθεται την «πάταξη» της «Αλ Κάιντα» και του «Ισλαμικού Κράτους». Στην πράξη, βέβαια, οι παραπάνω οργανώσεις και τα παρακλάδια τους («Αλ Σαμπάμπ», «Μπόκο Χαράμ») έχουν αυξήσει τις επιθέσεις σχεδόν σε όλη την αφρικανική ήπειρο, κάνοντας πέρσι θεαματική εμφάνιση ακόμη και στη Μοζαμβίκη.

Το ίδιο πρόσχημα της αντιμετώπισης των τζιχαντιστών αξιοποίησε και η Γαλλία, η οποία ενίσχυσε τα στρατεύματά της στο Μάλι το 2013, στήνοντας την επιχείρηση «Barkhane», με παράλληλη συμμετοχή σε συναφείς αποστολές της ΕΕ, στις οποίες το Παρίσι έχει τον πρώτο ρόλο (EUTM Mali, EUCAP Sahel και Takuba). Η Γαλλία, πρώην αποικιοκρατική δύναμη στην περιοχή, επιχειρεί να διατηρήσει μια «σφαίρα επιρροής» σε Βόρεια και Δυτική Αφρική, με στόχο να εξασφαλίσει μεταξύ άλλων φθηνές πρώτες ύλες στα γαλλικά μονοπώλια (π.χ. «Τotal», «Areva» κ.ά.), κερδοφόρες μπίζνες εκμετάλλευσης του μεγάλου ορυκτού πλούτου, αλλά και ακόμη φθηνότερα εργατικά χέρια μέσω μεταναστευτικών ροών.

Την ίδια ώρα, κινέζικα μονοπώλια πάνω από μία 25ετία έχουν καταφέρει να ενισχύσουν τη θέση τους σε δεκάδες αφρικανικές χώρες, φτιάχνοντας τεράστια έργα υποδομών, με στόχο την προώθηση οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων του Πεκίνου (που περνούν μέσω της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος»), στο πλαίσιο του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ για τη διεθνή πρωτοκαθεδρία τον 21ο αιώνα.

Η Ρωσία, από την πλευρά της, χωρίς αντίστοιχη οικονομική ισχύ με αυτήν της Κίνας στην Αφρική, αξιοποιεί τις μεγάλες στρατιωτικές της δυνατότητες ως ατού στους εντεινόμενους δεσμούς της με κυβερνήσεις της περιοχής.

Η «διαιώνιση» και επέκταση της δράσης των τζιχαντιστών προσφέρει ένα πολύ καλό πρόσχημα στις ΗΠΑ, στη Γαλλία και άλλες χώρες της Δύσης να διατηρούν τη στρατιωτική τους παρουσία και τον ρόλο τους στην περιοχή, βάζει εμπόδια στα σχέδια διεύρυνσης της οικονομικής διείσδυσης της Κίνας. Σημαντικά τμήματα των αστικών τάξεων αυτών των χωρών, ωστόσο, επιθυμώντας να εδραιώσουν τη θέση τους και να ανοίξουν πιο πρόσφορο έδαφος για κερδοφόρες μπίζνες, βλέπουν στη στρατιωτική δύναμη της Ρωσίας (με «παράσημο» και την αντιμετώπιση των τζιχαντιστών στη Συρία) μια αποτελεσματικότερη «εναλλακτική» για τους σκοπούς τους.

Το γερό μπάσιμο της Μόσχας, συχνά μέσω μισθοφορικών στρατιωτικών σωμάτων, έγινε πρώτα στη Λιβύη, στις συγκρούσεις που ακολούθησαν την ιμπεριαλιστική ΝΑΤΟική επέμβαση του 2011. Μετά επεκτάθηκε στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, έναντι των τζιχαντιστών της οργάνωσης ΣΕΛΕΚΑ (που συνέχιζαν τη δράση τους, παρά τα χρόνια στρατιωτικών «αντιτρομοκρατικών» αποστολών υπό την ηγεσία της Γαλλίας). Ακολούθησε το Τσαντ (με ρωσική στήριξη στη μεριά των αντικαθεστωτικών ενόπλων της οργάνωσης «Front for Change and Concord in Chad») και μετά ήρθε η σειρά του Μάλι. Καθώς φαίνεται, κοντοζυγώνει και η σειρά της Μπουρκίνα Φάσο...

Η εμφάνιση της ρωσικής μισθοφορικής εταιρείας «Wagner Group» το 2018 στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (ΚΑΔ) πάτησε στο έδαφος της «αποτυχίας» της «γαλλικής αντιτρομοκρατικής βοήθειας». Οι Ρώσοι μισθοφόροι συνέβαλαν στην ουσιαστική ήττα της οργάνωσης ΣΕΛΕΚΑ, ενώ ο συνεργάτης του Πούτιν, Βαλέρι Ζαχάροφ, επιβλήθηκε έκτοτε ως ο αδιαμφισβήτητος στρατιωτικός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της προεδρίας της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Μετά τη ρωσική παρέμβαση, ο Φοστέν-Αρσάνζ Τουαντερά κέρδισε τον Δεκέμβρη του 2020 την επανεκλογή του στον προεδρικό θώκο, σύσφιξε ακόμα περισσότερο τις στενές σχέσεις με τη Μόσχα και ενίσχυσε την απόσταση από την ΕΕ.

Με ιδιαίτερα γρήγορους ρυθμούς επιταχύνονται οι εξελίξεις και στο Μάλι, όπου η στρατιωτική κυβέρνηση της χώρας προχωρά σε ρήξη με τη Γαλλία και τους συμμάχους της, την ίδια ώρα που ενισχύεται πολύμορφα η συνεργασία με τη Ρωσία.

Η εννιάχρονη δράση της γαλλικής «αντιτρομοκρατικής» αποστολής που μετεξελίχθηκε τον Αύγουστο του 2014 στην επιχείρηση «Barkhane», δεν οδήγησε σε αντιμετώπιση των τζιχαντιστών. Πέρα από τους τουλάχιστον 53 Γάλλους στρατιώτες που έχουν σκοτωθεί από πυρά τζιχαντιστών της «Αλ Κάιντα» και του «Ισλαμικού Κράτους», έχουν σκοτωθεί πάνω από 6.000 Μαλινέζοι άμαχοι και έχουν εκτοπιστεί πάνω από 2 εκατομμύρια άλλοι.

Ενα μέρος της αστικής τάξης του Μάλι (που είναι η τρίτη χώρα σε παραγωγή χρυσού σε όλη την Αφρική...) φαίνεται ότι είδε με μεγάλο ενδιαφέρον την παρέμβαση των ρωσικών μισθοφορικών δυνάμεων στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.

Τον Αύγουστο του 2020 έγινε πραξικόπημα, με αποτέλεσμα την ανατροπή του επί χρόνια Προέδρου Ιμπραχίμ Μπουμπακάρ Κεϊτά από το στρατό. Τον Μάη του 2021 ακολούθησε νέο πραξικόπημα από άλλους αξιωματικούς του στρατού, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ασίμι Γκοϊτά, που ανέλαβε τα ηνία ως επικεφαλής της «Εθνικής Επιτροπής Σωτηρίας του Λαού», αξιοποιώντας και τη λαϊκή δυσαρέσκεια.

O Γκοϊτά, που είχε κατά το παρελθόν συμμετέχει σε «αντιτρομοκρατικά» γυμνάσια του αμερικανικού στρατού (όπου γνώρισε τον «ομοϊδεάτη» του, συνταγματάρχη Μαμάντι Ντουμπούγια που ανέτρεψε τον Σεπτέμβρη του 2021 τον Πρόεδρο της Γουινέας - Κόνακρι, Αλφα Κοντέ) στράφηκε στη Ρωσία. Παράλληλα αύξησε την «απόσταση» από τη Γαλλία, κατηγορώντας την πως εγκατέλειψε τη χώρα του στους τζιχαντιστές μετά την επιλογή του Προέδρου Εμ. Μακρόν να κλείσει τον περασμένο Δεκέμβρη τρεις από τις τέσσερις μεγάλες βάσεις της.

Η Μόσχα δεν έχασε την ευκαιρία. Τον περασμένο Οκτώβρη η κυβέρνηση Πούτιν έστειλε στο Μάλι τέσσερα στρατιωτικά ελικόπτερα, όπλα και πυρομαχικά, ενώ πέρα από τις καταγγελίες δυτικών δυνάμεων για την παρουσία Ρώσων μισθοφόρων, ακολούθησε και η επίσημη αποστολή Ρώσων στρατιωτών, στο όνομα της «εκπαίδευσης» του μαλινέζικου στρατού στους ρωσικούς εξοπλισμούς.

Οι στενές σχέσεις της κυβέρνησης Γκοϊτά με τη Ρωσία επιταχύνουν εξελίξεις.

Η Σουηδία προ μερικών βδομάδων ανακοίνωσε πρώτη πως αποχωρεί από τη δύναμη «Takuba» της ΕΕ στο Μάλι. Στα τέλη του περασμένου Γενάρη, η κυβέρνηση του Μάλι απαίτησε και επέβαλε επίσης - παρά τις διαμαρτυρίες της Γαλλίας και άλλων χωρών της ΕΕ - την αποχώρηση των Δανών στρατιωτικών που συμμετείχαν στη δύναμη «Takuba», καταγγέλλοντας ότι αναπτύχθηκαν παράνομα και παράτυπα, χωρίς τη συναίνεσή της. Επιπλέον προειδοποίησε πως εξετάζει «όλες τις αμυντικές και στρατιωτικές συμφωνίες», προκειμένου να εξασφαλίσει πως δεν παραβιάζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας.

Στις 28 Γενάρη η Γαλλία και άλλες 15 χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν στην αποστολή «Takuba» ανακοίνωσαν πως θα επανεξετάσουν τη στάση τους σε ό,τι αφορά το «μέλλον» της πριν τα μέσα Φλεβάρη.

Τρεις μέρες μετά, στις 31/1, η κυβέρνηση του Μάλι ζήτησε από τον Γάλλο πρέσβη να εγκαταλείψει τη χώρα με αφορμή τις απαξιωτικές για τη χώρα δηλώσεις των Γάλλων υπουργών Εξωτερικών Ζαν Ιβ Λε Ντριάν και Αμυνας Φλοράνς Παρλί.

Μεσοβδόμαδα, η Φλ. Παρλί είπε πως η Γαλλία δεν είναι διατεθειμένη να παραμείνει «με κάθε τίμημα» στο Μάλι.

Ακολούθησε η Γερμανίδα ΥΠΕΞ Αναλένα Μπέρμποκ, που μιλώντας στην εφημερίδα «Suddeutsche Zeitung» τόνισε: «Θα πρέπει ειλικρινά να αναρωτηθούμε εάν πληρούνται οι όροι για την επιτυχία της κοινής δέσμευσής μας... Η δέσμευσή μας δεν είναι αυτοσκοπός».

Οι δηλώσεις αυτές δεν αποκλείεται να ανοίγουν το δρόμο στην αποχώρηση Ευρωπαίων στρατιωτών της αποστολής «Takuba», ενώ δεν έχουν περάσει καλά - καλά δύο χρόνια αφότου πήραν την πολιτική απόφαση για τη συγκρότησή της στις 27/3/2020 οι κυβερνήσεις σε Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σουηδία, Βρετανία.

Στην αποστολή αυτή, στο πολεμικό «σφαγείο» του Μάλι έσπευσε να δηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχει και η ελληνική κυβέρνηση, στο πλαίσιο του «αμυντικού συμφώνου» με τη Γαλλία και της βαθύτερης εμπλοκής σε επικίνδυνους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και ανταγωνισμούς.

Σε κάθε περίπτωση, οι κρίσιμες αποφάσεις αναμένονται κοντά στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ - Αφρικανικής Ενωσης, στα μέσα Φλεβάρη στις Βρυξέλλες.

Οι καταιγιστικές εξελίξεις δεν άφησαν ανεπηρέαστη ακόμη μία χώρα της περιοχής, όπου επίσης αναπτύσσουν σημαντική ένοπλη δράση οι τζιχαντιστές.

Η Μπουρκίνα Φάσο στις 24 Γενάρη έζησε ένα ακόμη πραξικόπημα, κατά της κυβέρνησης του Προέδρου Ροκ Καμπορέ. Ο Καμπορέ επίσης κατηγορήθηκε για «ανικανότητα» στην πάταξη των τζιχαντιστών και για διαφθορά.

Για το στρατιωτικό πραξικόπημα στη χώρα (που επίσης παράγει μεγάλες ποσότητες χρυσού ετησίως) αξιοποιήθηκαν ως «μοχλός» για άλλη μια φορά ο λεγόμενος «αγώνας κατά της τρομοκρατίας» και οι επικλήσεις των πραξικοπηματιών για αποτελεσματικότερη διεξαγωγή του.

Μάλιστα, το πραξικόπημα συνοδεύτηκε από διαδηλώσεις στο κέντρο της πρωτεύουσας Ουαγκαντούγκου, με συνθήματα κατά της Γαλλίας και υπέρ της Ρωσίας, η σημαία της οποίας κυμάτιζε στα χέρια διαδηλωτών...

Ολο το παραπάνω «ντόμινο» βέβαια οδηγεί σε νέα μεγάλη όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στην περιοχή, με ακόμα μεγαλύτερους κινδύνους για τους λαούς, οι οποίοι δεν μπορούν να περιμένουν καμία «ασφάλεια» ούτε από τις εγχώριες αστικές τάξεις και τους στρατιωτικούς, ούτε και «επιλέγοντας» οποιονδήποτε από τους ξένους «προστάτες».