Με λιγότερο από τρεις βδομάδες να απομένουν για την επίσημη πρεμιέρα (20/11), το Μουντιάλ 2022 στο Κατάρ έρχεται σιγά σιγά στο προσκήνιο του παγκόσμιου ποδοσφαίρου και όσον αφορά τα αγωνιστικά ζητήματα. Γιατί εξωαγωνιστικά, όλα τα προηγούμενα χρόνια η διοργάνωση έχει στιγματιστεί από χιλιάδες θανάτους και σοβαρούς τραυματισμούς στα έργα υποδομής, εξαιτίας των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας και διαβίωσης. Κατά τ' άλλα, η διοργάνωση του Κατάρ είναι η πιο ιδιαίτερη στα 92 χρόνια ιστορίας Παγκοσμίων Κυπέλλων σε ό,τι αφορά τον χρόνο διεξαγωγής, καθώς για πρώτη φορά θα γίνει Μουντιάλ χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο.

Στην παραπάνω απόφαση κατέληξε η FIFA εξαιτίας των σοβαρών ενστάσεων που υπήρχαν εξαρχής για τις αφόρητες καιρικές συνθήκες στο Κατάρ τον Ιούνη, περίοδο που παραδοσιακά διεξάγεται το Μουντιάλ. Το ζήτημα αυτό μάλιστα αποτέλεσε για μήνες σημείο τριγμών με την UEFA, εξαιτίας των συνεπειών που θα είχε στην αγωνιστική δράση της σεζόν για την Ευρώπη. Με τις δύο πλευρές να τα βρίσκουν τελικά, για τον κοινό σκοπό της προστασίας του «προϊόντος» και της ...ηρεμίας της ποδοσφαιρικής αγοράς, η αγωνιστική σεζόν στην Ευρώπη οδεύει πλέον προς διακοπή στις 13 Νοέμβρη, μια βδομάδα πριν την έναρξη του Μουντιάλ, προκειμένου να δοθεί χρόνος στις Εθνικές ομάδες να προετοιμαστούν για τη συμμετοχή τους.

Αν όμως στα σχέδια επί χάρτου βρέθηκε η λύση στις διαδικαστικές - και προφανώς εμπορικές - διαφωνίες ανάμεσα σε FIFA και UEFA, σε πρακτικό επίπεδο τα πράγματα δεν μοιάζουν και πολύ ρόδινα. Η νέα επιβάρυνση στο πρόγραμμα των αγωνιστικών υποχρεώσεων έχει προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων από ποδοσφαιριστές, προπονητές και ειδικούς του χώρου (γιατρούς, φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγους) για τις σημαντικές επιπτώσεις στον τομέα της σωματικής και ψυχικής υγείας των παικτών, εξαιτίας της πρόσθετης πίεσης που θα ασκηθεί ειδικά σε όσους κληθούν να παίξουν στο Μουντιάλ με τις Εθνικές τους ομάδες. Πολύ περισσότερο δε που η νέα «αναστάτωση» έρχεται αφότου την τελευταία τριετία η πανδημία COVID-19 έφερε τα πάνω κάτω στο παγκόσμιο ποδοσφαιρικό στερέωμα, με ομάδες και παίκτες να καλούνται να γεμίσουν το καλεντάρι τους με πληθώρα αγωνιστικών υποχρεώσεων, εξαιτίας και της πραγματοποίησης διοργανώσεων που είχαν αναβληθεί ή μετατεθεί λόγω της γενικότερης κατάστασης.

Από την άλλη, τα νέα δεδομένα που διαμόρφωσε η πανδημία ήρθαν να προστεθούν σε ένα ήδη επιβαρυμένο αγωνιστικό πρόγραμμα τα τελευταία χρόνια, γεμάτο με υποχρεώσεις (εγχώρια πρωταθλήματα και Κύπελλα, ευρωπαϊκές διοργανώσεις), ζήτημα που έχει πολλαπλασιάσει τις αντιδράσεις ανάμεσα στους ανθρώπους του ποδοσφαίρου. Ενδεικτικό είναι ότι με βάση τα όσα έχουν εκτυλιχθεί στο ποδόσφαιρο την περίοδο 2020 - 2022 το Μουντιάλ μοιάζει με έναν επιπλέον «πονοκέφαλο», με τους παίκτες να αγωνίζονται ασταμάτητα, με μοναδική εξαίρεση τις λίγες «ανάσες» που έλαβαν το περασμένο καλοκαίρι. Και η συνέχεια αναμένεται ακόμα χειρότερη, αφού προκειμένου να καλυφθεί η διακοπή των περίπου 5 βδομάδων, ειδικά στην Ευρώπη, προγραμματίζεται αδιάκοπη αγωνιστική δράση για τουλάχιστον ένα τρίμηνο (Δεκέμβρης 2022 - Μάρτης 2023).

Ολα αυτά είναι το αποτέλεσμα των πρακτικών που διέπουν το εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο, όπου η τεράστια αύξηση του τζίρου τα τελευταία χρόνια επιβάλλει τη συνεχή αναζήτηση νέων δρόμων για τα κέρδη, είτε μέσω της δημιουργίας νέων «προϊόντων» είτε μέσω του επανασχεδιασμού των ήδη υπαρχόντων. Από την άλλη, ακόμα και σε περιπτώσεις ...ανωτέρας βίας (βλ. πανδημία) οι τακτικές έχουν να κάνουν με την επιδίωξη ελαχιστοποίησης της απώλειας εσόδων, όπου τη λύση δίνει η υπερφόρτωση του αγωνιστικού προγράμματος.

Τα όσα απαιτεί το κυνήγι για τα κέρδη στην ποδοσφαιρική βιομηχανία δεν έρχονται χωρίς συνέπειες, κυρίως για τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της ποδοσφαιρικής «παράστασης», όπου η υπογραφή των συμβολαίων (ιδιαίτερα παχυλών σε αρκετές περιπτώσεις) απαιτεί την παραμονή στις επάλξεις με κάθε κόστος. Οι πλέον πρόσφατες περιπτώσεις των σοβαρών τραυματισμών των Γάλλων διεθνών Πολ Πογκμπά και Ενγκολό Καντέ, του Βέλγου Ρομέλου Λουκάκου, του Πορτογάλου Ντιόγκο Ζότα, του Βραζιλιάνου Αρτούρ Μέλο, των Αργεντίνων Πάουλο Ντιμπάλα και Ανχελ Ντι Μαρία κ.ά., με κάποιους εξ αυτών να χάνουν οριστικά τη συμμετοχή τους στο Μουντιάλ, προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση. Από την άλλη, δείχνουν να αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου σε ό,τι αφορά την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, αφού και πρόσφατα στοιχεία αποδεικνύουν μια πραγματικότητα άκρως επικίνδυνη πίσω από την απατηλή λάμψη που προσφέρει η «βιτρίνα» του ποδοσφαιρικού οικοδομήματος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που δημοσιοποίησε πριν λίγους μήνες διεθνής ευρωπαϊκή ασφαλιστική εταιρεία («Howden Group») για τον δείκτη τραυματισμών στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, οι τραυματισμοί παικτών μόνο στα πέντε κορυφαία πρωταθλήματα της Ευρώπης (Αγγλία, Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία) αυξήθηκαν κατά 20% την περασμένη σεζόν, 2020 - 2021. Στη σχετική λίστα προπορεύεται η αγγλική Premier League με σχεδόν 1.231 περιπτώσεις τραυματισμών, ενώ ακολουθούν η γερμανική Βundesliga με 1.205 και η ισπανική La Liga με 848 περιστατικά. Η έρευνα κατονομάζει ως βασικούς λόγους μεταξύ άλλων την περαιτέρω υπερφόρτωση του προγράμματος την τελευταία διετία, τις συνεχιζόμενες αγωνιστικές υποχρεώσεις, αλλά και τα πολύωρα ταξίδια των ομάδων σε όλη τη διάρκεια του έτους.

Επισημαίνεται ακόμα ότι αν και οι συνθήκες με την πανδημία δείχνουν να βαίνουν προς μια σχετική ομαλοποίηση, αυτό δεν σημαίνει και χαλάρωση των υποχρεώσεων, καθώς τη διακοπή για το Μουντιάλ θα ακολουθήσει ένα ιδιαίτερα σφιχτό αγωνιστικό πρόγραμμα, το οποίο μάλιστα ειδικά για την Ευρώπη όπως όλα δείχνουν θα παραμείνει υπερφορτωμένο για τουλάχιστον μια τετραετία, βάσει και των υποχρεώσεων που ακολουθούν (Εuro 2024, Mουντιάλ 2026, αλλαγές στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις το 2024). Να σημειωθεί τέλος ότι πέρα από τους τραυματισμούς, έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν αναδείξει τις επικίνδυνες επιπτώσεις της κούρασης από τις συνεχιζόμενες υποχρεώσεις και της πίεσης για την επιτυχία και σε άλλους τομείς, όπως στην ψυχική υγεία των παικτών, στην αύξηση της χρήσης αναβολικών στο ποδόσφαιρο κ.λπ.