Εχει γίνει ένα πολύ σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της μελέτης αυτής της περιόδου, μέσα από τα κείμενα που ψήφισε η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ τον Ιούλη 1995, με θέμα: «Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη. Η αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού». Αυτό το ντοκουμέντο, πέρα από τις συγκεκριμένες εκτιμήσεις ιστορικών περιόδων της πάλης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, που βοηθούν στην προσέγγιση γεγονότων, αποτελεί και μπούσουλα για τη διερεύνηση άλλων. Ταυτόχρονα περιλαμβάνει βασικούς ιδεολογικοπολιτικούς άξονες για την προσέγγιση της στρατηγικής και της πολιτικής του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, άρα και του ΚΚΕ, που αποτελεί και το κύριο ζήτημα όσον αφορά στα συμπεράσματα που βγαίνουν για τις διάφορες ιστορικές περιόδους.

Η «άλλη όχθη» και οι υποστηρικτές της έχουν κάνει προσφιλή τους επίδοση τη διαστρέβλωση των γεγονότων, την ασύστολη συκοφαντία, τη λαθολογία, αλλά και την «υποστήριξη» ιστορικών προσώπων του ΚΚΕ, με μοναδικό σκοπό να χτυπήσουν το σημερινό ΚΚΕ. Είναι πολύ χαρακτηριστικός, από αυτή την άποψη, ο τρόπος που κρίνουν και οι αναρίθμητες σελίδες που αφιερώνουν στον Ν. Ζαχαριάδη, καθώς και σε άλλα στελέχη του ΚΚΕ (Πλουμπίδης, Βελουχιώτης κ. ά.).

Να, ένα παράδειγμα, που αφορά στον επί 25 χρόνια Γενικό Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, η ιστορική διαδρομή του οποίου κατά κανόνα αντιμετωπίζεται με τον εξής τρόπο: Του καταλογίζουν ως λαθεμένη - ακόμη και ως εγκληματική - τη θετική συνεισφορά του, ενώ τον μεταχειρίζονται ως αποδιοπομπαίο τράγο για τις όποιες αρνητικές πλευρές της δράσης του. Στο μόνο που τον εξυμνούν ή του αναγνωρίζουν ως θετικό, όσοι του αναγνωρίζουν κι αυτό, είναι το πρώτο γνωστό γράμμα του από τη φυλακή για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Αλλά κι αυτό, όταν το κάνουν, λειτουργούν ως παραχαράκτες: Αποσυνδέουν το συγκεκριμένο γράμμα από τα άλλα δύο που ακολούθησαν, με τα οποία είναι αλληλένδετο, ενώ κι από το πρώτο γράμμα αποσιωπούν το δεύτερο μισό του, όπου κάνει λόγο για την πάλη κατά του ιμπεριαλισμού, και «κρατούν» μόνο το πρώτο μισό, όπου γίνεται αναφορά στον εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα του πολέμου! Χώρια απ' τις διαστρεβλώσεις, ότι τότε ήταν η στιγμή που ο Ζαχαριάδης σκέφτηκε «ελληνικά», κόντρα στη γραμμή της «Κομμουνιστικής Διεθνούς»! Χώρια από τα ανεκδιήγητα, ότι «έσπασε» στη φυλακή και γι' αυτό - λένε - έγραψε το γνωστό: «Στον πόλεμο αυτόν, που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, πρέπει να δώσουμε όλες τις δυνάμεις μας δίχως επιφύλαξη». Και που ενώ το «δίχως επιφύλαξη» πηγαίνει στον πόλεμο, του το απέδωσαν ότι εννοεί «δίχως επιφύλαξη στην κυβέρνηση Μεταξά»!

Παρακάτω: Δεν έλειψαν κι εκείνοι οι «αναλυτές», που δε δίστασαν να αποδώσουν σκοπιμότητα στον Ζαχαριάδη, ακόμη και για την αποστολή στην Ελλάδα του Μπελογιάννη! Τι είδους σκοπιμότητα; Οτι τον έστειλε στην Ελλάδα για να απαλλαγεί από το πιο... επικίνδυνο στέλεχος, που θα μπορούσε να τον αντικαταστήσει στη θέση του Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ!!! `Η ότι τον θυσίασε, για να περιβληθεί με κύρος η πολιτική του, άρα και η θέση του! Εγραψε σχετικά ο γνωστός αποστάτης Πότης Παρασκευόπουλος: «Ο Ζαχαριάδης ήταν δαιμόνιος όσο και αδίστακτος. Η στρατιωτική ήττα θα αποδοθεί στην έλλειψη των εφεδρειών και η έλλειψη των εφεδρειών στην προδοσία των παράνομων κομμουνιστικών οργανώσεων της Αθήνας. Και για να διασκεδασθεί η ήττα και να σιγάσουν οι επικρίσεις, είχε ανάγκη από μια, έστω και πρόσκαιρη, πολιτική και ηθική νίκη. Του χρειαζόταν ένας προδότης και ένας ήρωας. Τον προδότη τον είχε (εννοεί τον Πλουμπίδη). Αναζητούσε τον ήρωα. Ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να αντιπαραθέσει εκείνη την εποχή το ΚΚΕ σε μια πολιτική και ιδεολογική μάχη με τον αντίπαλό του. Και ακόμη ο Μπελογιάννης ήταν άνθρωπος με ευρύτερους προβληματισμούς και ο Ζαχαριάδης θεωρούσε σκόπιμο να τον απομακρύνει από το χώρο όπου άρχισαν να αναπτύσσονται οι διαφωνίες και οι αντιθέσεις στην πολιτική του» (Π. Παρασκευόπουλου: «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 14, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ).

Πέρα από το γεγονός ότι ο Μπελογιάννης δε χαρακτηριζόταν από εκείνους τους «ευρύτερους προβληματισμούς», που του απέδωσε αυθαίρετα ο συγγραφέας, ούτε βεβαίως διαφωνούσε με την πολιτική του ΚΚΕ, τα γραφόμενα του Παρασκευόπουλου αποδείχνουν πώς ακριβώς σκέφτονται οι παραιτημένοι από την πάλη. Δε λογαριάζουν ούτε ότι πέφτουν σε αντιφάσεις και αυτοαναιρούνται. Συγκεκριμένα: Αφού «ο Μπελογιάννης ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να αντιπαραθέσει εκείνη την εποχή το ΚΚΕ σε μια πολιτική και ιδεολογική μάχη με τον αντίπαλό του», όπως έγραψε ο Π. Παρασκευόπουλος, δεν ήταν αυτός επαρκέστατος λόγος για να σταλεί στην Ελλάδα ο Μπελογιάννης, για να αναλάβει την καθοδήγηση ενός σμπαραλιασμένου κομματικού μηχανισμού; Ας αφήσουμε το γεγονός ότι τον Μπελογιάννη τον ανέδειξε στο καθοδηγητικό όργανο του ΚΚΕ ο Ν. Ζαχαριάδης. Ο Μπελογιάννης, λίγες μέρες πριν έρθει στην Ελλάδα, δεν ήταν μέλος της ΚΕ. Προσλήφθηκε ως αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ στην 7η Ολομέλεια (Μάης 1950) και αμέσως μετά έφυγε για την Ελλάδα, όπου ήρθε την 6η Ιούνη. Οντας στην Ελλάδα, εκλέχτηκε από την ΚΕ τακτικό μέλος της. Αυτά τα γνώριζε ο Π. Παρασκευόπουλος και άλλοι. Κι, ωστόσο, επέμεναν να γράφουν ότι ο Ζαχαριάδης ήθελε να «φάει» τον Μπελογιάννη! Ετσι «γράφουν» την ιστορία...

Στο στόχαστρο της «αντικειμενικής» κριτικής (αλλιώς ελεεινής επίθεσης κατά του ΚΚΕ) εντάσσονται και οι απόψεις διαφόρων - κυρίως από το χώρο της αποστασίας - που ανακάλυψαν όψιμα ότι η τότε ηγεσία του ΚΚΕ συνέβαλε στη δημιουργία του «βεβαρημένου πολιτικού κλίματος μετά τον εμφύλιο»! Και ότι αυτό το έκανε με την επιμονή της να στέλνει στην Ελλάδα από το εξωτερικό παράνομα στελέχη, για να καθοδηγήσουν τις κομματικές οργανώσεις!..

Εγραψε ο Φαράκος: «Οφείλω, όμως, να αναγνωρίσω - και δεν είναι για πρώτη φορά - ότι μεγάλες ευθύνες για τη συντήρηση του βεβαρημένου πολιτικού κλίματος έχει και η ηγεσία της Αριστεράς, ιδιαίτερα του ΚΚΕ. Δεν εννοώ, μάλιστα, την περίοδο του εμφυλίου πολέμου (τόσο καταστροφικού για τη χώρα στα χρόνια που διεξαγόταν και κατοπινά), για τον οποίο οι ευθύνες δε βρίσκονται μόνο στη μια πλευρά. Αναφέρομαι, κυρίως, στη μετεμφυλιακή πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ. Για να μην επεκταθώ σε άλλες πράξεις και ενέργειές της, θυμίζω τη συνέχιση, και κατά την οκταετία, της μαζικής αποστολής από τις ανατολικές χώρες παράνομων στελεχών του ΚΚΕ και την κατεύθυνση για ανάπτυξη και δράση των παράνομων οργανώσεών του, όταν η νόμιμη δραστηριοποίηση των κομμουνιστών ήταν δυνατό, και μέσω της ΕΔΑ, να αναπτυχθεί»! («Φιλελεύθερη ΕΜΦΑΣΗ», τριμηνιαία επιθεώρηση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, τεύχος 3, 1999, σελ. 44-45).

Ετσι διαπαιδαγωγούν τις νεότερες γενιές τα συντρίμμια της ταξικής πάλης: Οχι πώς θα διαλέγουν το δρόμο της τιμής και του χρέους, όχι πώς θα στέκονται δίπλα στην εργατική τάξη, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, αλλά πώς θα «κολλάνε» στην αστική νομιμότητα (δηλαδή στην υποταγή) και στο ατομικό βόλεμα. Μια νομιμότητα, που όποιες κι αν είναι οι μορφές της, εκφράζει την καθυπόταξη της εργατικής τάξης και των εργαζόμενων στρωμάτων, καθώς και τον υπάρχοντα κάθε φορά συσχετισμό δυνάμεων.

Στέλνοντας η ηγεσία του ΚΚΕ στην Ελλάδα τα καλύτερα στελέχη του Κόμματος, έκανε αυτό που της υπαγόρευε το καθήκον της. Εδειχνε την ευθύνη της για την τύχη του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος.

Σωστή τοποθέτηση, στο θέμα της αποστολής στελεχών στην Ελλάδα, έκανε ο Β. Μπαρτζιώτας. Εγραψε: «Πήρα μέρος στις ηρωικές προσπάθειες του Κόμματος, στην τιμητική αποστολή των καλύτερων στελεχών του ΚΚΕ στην Ελλάδα. Στην πενταετία αυτή (1950-1955) στάλθηκαν, έπειτα από συστηματική προετοιμασία, 120 στελέχη του ΚΚΕ (ανάμεσα σ' αυτούς 15 μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ). Θυμάμαι, σαν σήμερα, την πρώτη αποστολή του Νίκου Μπελογιάννη και του Νίκου Ακριτίδη στην Ελλάδα. Επιμέναμε σχολαστικά στην τεχνική προετοιμασία της αποστολής. Είχαμε μαζί τους, τις παραμονές που θα έφευγαν, μια ολοήμερη συνεργασία, στην οποία πήραν μέρος οι σύντροφοι αυτοί, ο Ν. Ζαχαριάδης κι εγώ. Κάναμε μεγάλη συζήτηση. Ανταλλάξαμε πολλές σκέψεις (με την πείρα που είχε ο καθένας μας) και καθορίσαμε πώς πρέπει να ξεκινήσουν και να οργανώσουν τη δουλειά τους και τι πρέπει να προσέξουν. Οι αναθεωρητές και οι οπορτουνιστές κάθε μάρκας (δυστυχώς, παρέσυραν και καλούς συντρόφους), χρησιμοποιώντας τα χτυπήματα, τις "επιτυχίες" της Ασφάλειας, προσπάθησαν, με τη βοήθεια του ταξικού εχθρού, να συκοφαντήσουν, να λερώσουν κι αυτή την τιμητική αποστολή των ηρωικών συντρόφων μας στην Ελλάδα. Βγήκαν με τη συκοφαντική γραμμή ότι δεν πρέπει να στέλνονται απ' το εξωτερικό στελέχη του ΚΚΕ (πού το βρήκαν γραμμένο αυτό;), ότι η καθοδήγηση στέλνει ανθρώπους στην Ελλάδα που δε... χρειάζονται! Και ακόμα τους στέλνει, τα καλύτερα στελέχη του αυτά, στην Ελλάδα, χωρίς να παίρνει κανένα μέτρο, κυριολεκτικά τους... πετάει για να πιαστούν. Πρώτα - πρώτα, όσοι στάλθηκαν το ζήτησαν οι ίδιοι. Αυτοί που πήραν την τιμητική αποστολή, επαναλαμβάνω, το ζήτησαν οι ίδιοι πολλές φορές και αποτελούσαν λιγότερο από το 1/10 απ' αυτούς που προφορικά και με γράμματα επανειλημμένα ζητούσαν να πάνε στην Ελλάδα.

Το γεγονός ότι πιάστηκαν ορισμένοι σύντροφοι, 48 στελέχη του ΚΚΕ (απ' αυτά 6 μέλη της ΚΕ), είναι μέσα στη λογική της ταξικής πάλης σε συνθήκες τόσο μεγάλης τρομοκρατίας. Επειτα, είναι γεγονός ότι από τους 120 συντρόφους γύρισαν πίσω, έπειτα από την εκτέλεση της αποστολής τους, 72 στελέχη. Ο Λένιν στο κλασικό του έργο "Τι να κάνουμε;" λέει ότι θα ήταν μεγάλη επιτυχία, αν από τα στελέχη του Κόμματος, που στέλνονταν απ' το εξωτερικό στη Ρωσία, κατόρθωναν ν' αποφύγουν τη σύλληψη περισσότερα από το 1/3» (Β. Μπαρτζιώτα: «Εξήντα χρόνια κομμουνιστής», σελ. 324, 325, 326, 327, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).

Στο ίδιο μοτίβο, της αντικομμουνιστικής επίθεσης, συνεχίζεται και σήμερα η πληθώρα των δημοσιευμάτων για τον Ν. Ζαχαριάδη. Ολοι οι κατά καιρούς διώκτες του, όλοι οι εξ επαγγέλματος κουκουεδολόγοι, όλοι οι εκ της αποστασίας προερχόμενοι «σταλινολόγοι» ξεσηκώθηκαν σαν ένας άνθρωπος, για να... διερευνήσουν (!) τις συνθήκες του θανάτου του. Και θυμήθηκαν (τώρα) ότι ο Ζαχαριάδης είναι μια ιστορική φυσιογνωμία, ότι στο Νταχάου, όντας κρατούμενος, κράτησε καλή στάση. Και άλλα... Ενώ στον Τύπο εμφανίστηκε δημοσίευμα («ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 29/1/2000), που λέει: «Σύμφωνα με πληροφορίες δεν αποκλείεται να αποχαρακτηριστεί ο "άκρως απόρρητος" φάκελος για το θάνατο του Ζαχαριάδη που βρίσκεται στα Ρωσικά Κρατικά Αρχεία, μετά την υπογραφή "μορφωτικής συμφωνίας" που υπέγραψε ο Γ. Παπανδρέου στη Μόσχα»!

Μπορεί να αμφιβάλλει κανείς πως όλα τα παραπάνω στοχεύουν να χτυπήσουν το ΚΚΕ; Και μπορεί να μην αμφιβάλλει ότι το... ενδιαφέρον τους δε βρίσκεται στην ιστορική έρευνα; Γιατί αν ισχύει το παραπάνω δημοσίευμα και όντως ο στόχος του υπουργού Εξωτερικών είναι η έρευνα, τότε δεν έχει παρά να ανοίξει τα Αρχεία του υπουργείου του (και τα άλλα), για να δούμε όλες τις πομπές των αστικών κομμάτων (και των Παπανδρέου), καθώς και τη στάση τους απέναντι στον Ζαχαριάδη!

Ο Ν. Ζαχαριάδης ανήκει στο ΚΚΕ και στο μαχόμενο λαϊκό κίνημα. Ηταν και έμεινε κομμουνιστής μέχρι το τέλος της πολυτάραχης ζωής του. Και βεβαίως ήταν αμείλικτος αντίπαλος όλων εκείνων (σαν τους σημερινούς «υμνολόγους» του) που δούλευαν για τον ταξικό εχθρό. Την απάντηση σε όσους πάνε να τον πάρουν υπό την... προστασία τους (!) δε χρειάζεται να τη δώσουμε εμείς. Την έχει δώσει ο ίδιος. Τρεις μέρες πριν το θάνατό του, την 28 Ιούλη 1973, έγραψε: «Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου. Το κουκουέδικο πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε, γιατί αφτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό. Παρ' όλες τις δοκιμασίες που τόδερναν και το δέρνουν το ΚΚΕ είναι αθάνατο. Το γράμμα αφτό το γράφω για να βουλώσω το στόμα σ' όλους αφτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές. Με το ΚΚΕ δεν είχα ούτε έχω ανοιχτούς λογαριασμούς. Ούτε μπορούσα ποτέ νάχω. Απόλη μου την ψυχή εύχομαι σ' αφτούς που φορτώθηκαν το πολύ δύσκολο έργο να ξαναστήσουν το κουκουέδικο στα πόδια του, να πετύχουν απόλυτα, ολοκληρωτικά»(Νίκου Ζαχαριάδη: «Μήνυμα από την άλλη μεριά», από Π. Ανταίου: Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ, σελ. 498-500, εκδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗ).

Ο Ν. Ζαχαριάδης όχι μόνο δεν κρίθηκε αντικειμενικά, αλλά και αντιμετωπίστηκε με τρόπο απαράδεκτο. Αντιμετωπίστηκε «ή του ύψους ή του βάθους». Υπήρξε περίοδος, που όλα τα θετικά του ΚΚΕ αποδόθηκαν σε αυτόν. Και σε συνέχεια μια άλλη περίοδος, όπου αντίστοιχα όλα τα αρνητικά (ή όσα θεωρήθηκαν αρνητικά) πάλι φορτώθηκαν σε αυτόν. Ελειψε - και στη μια και στην άλλη περίπτωση - το επαναστατικό «μέτρο», εκείνη η προσπάθεια της συλλογικής αποτίμησης μιας ιστορικής προσωπικότητας, που κρίνεται μέσα στα πλαίσια των ιστορικών συνθηκών, μέσα στις οποίες έδρασε.

Βρίσκεται κι αυτό στα καθήκοντα όσων ενδιαφέρονται για την αντικειμενική έρευνα και για τη βοήθεια στο σημερινό λαϊκό κίνημα να το κάνουν.

Ενα από τα πιο βασικά συμπεράσματα της περιόδου 1941-1967, ίσως το βασικότερο, είναι η πολλές φορές επιβεβαιωμένη διαπίστωση - στην Ελλάδα και διεθνώς - ότι η ταξική πάλη έχει τους δικούς της νόμους. Η ταξική πάλη είναι το προϊόν των ανειρήνευτων κοινωνικών αντιθέσεων. Οταν η ταξική σύγκρουση φτάνει στο απόγειό της, τότε στη βία της κυρίαρχης τάξης αντιπαρατάσσεται η βία της ανερχόμενης τάξης. Ετσι γινόταν πάντα. Η αστική τάξη, για παράδειγμα, που ηγήθηκε των μεγάλων επαναστάσεων (γαλλικής, αμερικανικής, αγγλικής κ. ά.), οι οποίες την έφεραν στην εξουσία, δεν άφησε τίποτε όρθιο από το ιστορικά ξεπερασμένο σύστημα της φεουδαρχίας. Και τα χρόνια του εμφυλίου στην Ελλάδα το ΚΚΕ και το λαϊκό κίνημα απάντησαν με την ένοπλη βία, στην ένοπλη βία της αστικής τάξης και των συμμάχων της.

Τα χρόνια 1941-1967 έδωσαν χειροπιαστά δείγματα, όχι μόνο για τα άπειρα εγκλήματα του αστικού κόσμου κατά της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, αλλά και για την απόλυτη ταξική συνέπειά του, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, την ακλόνητη στοχοπροσήλωσή του στη διατήρηση της κυριαρχίας και της εξουσίας του. Και ναι μεν είναι βέβαιο ότι στα χρόνια 1944-1949 μπόρεσε να υπερισχύσει του λαϊκού παράγοντα, χάρη στη στρατιωτική και οικονομική δύναμη του εγγλέζικου και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, αξιοποιώντας και τα λάθη των ΚΚΕ - ΕΑΜ, όμως είναι εξίσου φανερό ότι ο ίδιος ο αστικός κόσμος της Ελλάδας έδειξε αξιοσημείωτη αποφασιστικότητα, αλλά και ικανότητα να πραγματοποιεί ελιγμούς, δήθεν συμβιβασμούς και να «αλλάζει» πρόσωπο, εξυπηρετώντας πάντα και σε κάθε στιγμή τον αμετάθετο στόχο του.

Το γεγονός έχει βεβαίως την εξήγησή του: Η πολύχρονη πείρα του αστικού κόσμου από την κατοχή και άσκηση της εξουσίας, καθώς και τα άφθονα μέσα που είχε στη διάθεσή του, όπως επίσης η υποταγή των λαϊκών μαζών επί δεκαετίες, έδιναν στον αστικό κόσμο τεράστια πλεονεκτήματα. Και κινήθηκε δραστικά. Επιβεβαιώνοντας ότι η αστική τάξη την εξουσία της μπορεί μόνο να τη χάσει.

Η συνεπής στάση του αστικού κόσμου στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και σε όσους, καλοπροαίρετα αλλά άστοχα, εξορκίζουν τις νομοτέλειες της ταξικής πάλης, φρίττουν μπροστά στη σκληρότητά της και αποδίδουν σε υποκειμενισμό του ΚΚΕ βασικές επιλογές στην περίοδο 1941-1967. Πιστεύουν ότι αν το ΚΚΕ ακολουθούσε ευλύγιστη, όπως τη λένε, πολιτική, αν έδειχνε προσαρμοστικότητα και ρεαλισμό (;), αν απέφευγε ακρότητες και βολονταρισμούς, αν... αν, τότε θα είχαν αποφευχθεί τραγωδίες! `Η θα είχαν αποφευχθεί λάθη (;) που στοίχισαν!

Ο αστικός πολιτικός κόσμος όχι μόνο δε φοβήθηκε τη σύγκρουση, αλλά και την επιδίωξε, επιλέγοντας ο ίδιος το χρόνο και την κατάλληλη μεθόδευση της επίθεσης κατά του λαϊκού κινήματος. Κι αν πρέπει να κριθεί για κάτι η τότε ηγεσία του ΚΚΕ, δεν είναι επειδή παρασύρθηκε, δήθεν, στην παγίδα που της έστησε ο αντίπαλος, όπως συνήθως γράφεται, αλλά επειδή δε διαμόρφωσε η ίδια έγκαιρα και σωστά στρατηγική εξουσίας, επιθετική πολιτική και σχέδιο, ώστε να δώσει τη μάχη με αξιώσεις νίκης. Πρέπει, δηλαδή, να κριθεί, επειδή δεν ακολούθησε το μόνο δρόμο που θα έδινε αρκετές πιθανότητες στο λαϊκό κίνημα να επιβληθεί. Αυτά ισχύουν και για το Δεκέμβρη '44 και κατά την περίοδο της Κατοχής και, μετά, στον εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο, και ο Δεκέμβρης 1944 και η ΕΑΜική Αντίσταση και ο ένοπλος αγώνας 1946-1949 αποτελούν χρυσές σελίδες στην ιστορία του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος.

Η ταξική πάλη της περιόδου 1941-1967 είχε την αντανάκλασή της και μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ. Το ζήτημα αυτό εκφράστηκε κυρίως με την ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση, που ορισμένες φορές πήρε οξύτατη μορφή. Μέσα στις αντιπαραθέσεις και στις προσπάθειες να αντιμετωπιστούν οπορτουνιστικές εκδηλώσεις, δεν έλειψαν και άδικες εκτιμήσεις για κομματικά στελέχη.

Βρίσκονται και τέτοια φαινόμενα στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος, δίχως αυτό να σημαίνει ότι είναι πάντα αναπόφευκτα. Και δίχως, βεβαίως, να σημαίνει ότι το αντικειμενικό γεγονός της όξυνσης της ταξικής πάλης ακυρώνει τις πραγματικές συλλογικές και ατομικές ευθύνες.

Πώς εξηγείται, ωστόσο, το γεγονός; Η απάντηση φαίνεται ότι ίσως πρέπει να αναζητηθεί στην τότε κατάσταση του Κόμματος και στις συνθήκες της εποχής.

Βασική αιτία

Η περίοδος 1941-1967, όπως και η προηγούμενη, αλλά και η μετέπειτα, απέδειξε πολλές φορές, ότι μόνο η μαρξιστική - λενινιστική ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική ενότητα και επαγρύπνηση μπορεί να προφυλάξει σε μεγάλο βαθμό το ΚΚΕ και να το κρατά ικανό να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες. Η μη ύπαρξη τέτοιας ενότητας εκφράστηκε κατά διαστήματα σε εκείνα τα χρόνια.

Με βάση, λοιπόν, αυτό το τελευταίο δεδομένο και εξετάζοντας κανείς το ζητούμενο στο φόντο της εσωκομματικής διαπάλης που διεξαγόταν, και μάλιστα σε συνθήκες βαριάς ήττας, κατανοεί καλύτερα την αιτία που στελέχη του ΚΚΕ κατηγορήθηκαν ως άνθρωποι του εχθρού. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί, όπως προαναφέρθηκε, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι διωκτικές αρχές πήραν, για λόγους σκοπιμότητας, το μέρος της πλευράς που «αντιπολιτευόταν» την καθοδήγηση του ΚΚΕ, στήνοντας τα δικά τους «παιχνίδια», το φαινόμενο εξηγείται καλύτερα.

Το γεγονός το επέτεινε και η «ανεξήγητη» ορισμένες φορές στάση στελεχών σε κρίσιμα ζητήματα, που εξ αντικειμένου διευκόλυνε τον ταξικό αντίπαλο. Για παράδειγμα, η εξωφρενική απόφαση της ηγεσίας του ΚΚΕ να σταλεί ο ΕΛΑΣ στην Ηπειρο για να αντιμετωπίσει τον ΕΔΕΣ, τη στιγμή που αυτές οι δυνάμεις θα έπρεπε να μεταφερθούν στην Αθήνα, όπου δινόταν η μάχη με τους Εγγλέζους, την ταξιαρχία Ρίμινι κ.ά.!!

Βεβαίως, πολλά τέτοια ζητήματα, όπως και το προηγούμενο, είχαν την εξήγησή τους. Κι αυτή ήταν πρώτα απ' όλα πολιτική. Συνδεόταν άμεσα με τη στρατηγική του ΚΚΕ, με τις αυταπάτες για τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό, με τη σύγχυση που πολλές φορές δημιουργούσε η πίεση του αντίπαλου. Ολα αυτά οδηγούσαν και σε αντιφάσεις και λάθη, που περιέπλεκαν ακόμη περισσότερο τα προβλήματα.

Φαίνεται, ωστόσο, ότι επιδρούσε και η διεθνής εμπειρία, αλλά και το κλίμα που είχε διαμορφωθεί γενικά, λόγω της περικύκλωσης του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Στα πλαίσια της δολιοφθοράς που επιχειρούσε ο ιμπεριαλισμός, δεν έλειψε και από τα ΚΚ των σοσιαλιστικών κρατών η διείσδυση σε αυτά ανθρώπων του εχθρού, καθώς και η αξιοποίηση από αυτά οπορτουνιστικών στοιχείων.