Περικλής Χούρσογλου. Ο σκηνοθέτης του «Λευτέρη Δημακόπουλου», του «Κύριου με τα Γκρι», των «Ματιών από Νύχτα», του «Διαχειριστή», ο καθηγητής του Τμήματος Κινηματογράφου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο για 19 χρόνια...

Στην τελευταία του ταινία «Εξέλιξη», η οποία προβάλλεται στο «Studio New Star Art Cinema» (πληροφορίες στον κινηματογράφο για τις ακριβείς μέρες και ώρες προβολής) μας δίνει το δικό του ανεπίδοτο γράμμα στην πατρική αγάπη.

2012. Ο Νίκος μένει στην Αθήνα. Είναι σκηνοθέτης και διδάσκει σκηνοθεσία κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ζητά από τον πατέρα του, τον κύριο Αντρίκο, να τον συνοδεύσει στην τελετή ορκωμοσίας για την εξέλιξή του στην ανώτερη βαθμίδα στο Πανεπιστήμιο. Ενα ταξίδι πατέρα - γιου με το τρένο, με τον χρόνο να κυλάει προς τα πίσω.

Με αφορμή την κυκλοφορία της τελευταίας του ταινίας, ήταν μεγάλη χαρά και τιμή να συνομιλήσουμε με τον σπουδαίο Περικλή Χούρσογλου.

-- Πείτε μας δυο λόγια για την «Εξέλιξη».

-- Δίδαξα στο Τμήμα Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για 19 χρόνια. Μια μέρα που ήμουν στη σχολή, το 2012, μου ήρθε η σκέψη ότι είμαι 58 ετών και ότι όλο και περισσότερο η ζωή μου μοιάζει με τη ζωή του πατέρα μου. Ο πατέρας μου πέθανε όταν ήταν 60, σκεφτόμουν ότι ίσως πεθάνω σε δυο χρόνια, και με αυτήν τη σκέψη συνήθως κάνουμε έναν απολογισμό για το τι έχουμε κάνει στη ζωή μας μέχρι τώρα, κι έτσι γεννήθηκε η αρχική ιδέα της ταινίας. Από το 2012 μέχρι το 2022 που γυρίστηκε η ταινία, ανάμεσα σε πολλές υποχρεώσεις μου στη σχολή κινηματογράφου, εργάστηκα πολύ πάνω στο σενάριο, σε αυτά τα χρόνια - δανείζομαι μια λέξη από τον Ταρκόφσκι - «σμιλεύτηκε» το σενάριο, η ιστορία και νομίζω ότι αυτό το μεγάλο διάστημα που μεσολάβησε ήταν προς όφελος της ταινίας. Μέσα στην ταινία υπάρχουν πολλά πράγματα, συνήθως με ρωτάνε εάν η ταινία είναι αυτοβιογραφική. Ενα σχόλιο που μου είχε αρέσει είναι το εξής: «Αυτή η ταινία είναι τόοοοοσο (με πολλά όμικρον) αυτοβιογραφική ταινία του Χούρσογλου, και τόοοοοσο αυτοβιογραφική ταινία του καθένα μας».

-- Πώς επιλέξατε τον Βασίλη Κολοβό και τον Αλέξανδρο Λογοθέτη για τους αντίστοιχους ρόλους;

-- Ο Βασίλης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που είχα στο μυαλό μου, απλώς είχα καιρό να τον δω. Τελευταία φορά τον είχα δει σε μία θεατρική παράσταση στο Θέατρο Τέχνης σε ένα σπονδυλωτό έργο με μικρές ιστορίες. Η ιστορία που έπαιζε ο Βασίλης ήταν μια ιστορία με έναν παππού που επισκέπτεται το αστυνομικό τμήμα, ζητάει να δει την διευθύντρια γιατί έχουν πιάσει την εγγονή του για κάποια παραβατική συμπεριφορά, και μάλλον δεν υπάρχουν γονείς και είναι εκείνος ο κηδεμόνας. Πάει λοιπόν ο παππούς να παρακαλέσει να μην «κάψουν» το κορίτσι για το παράπτωμά του. Σε αυτό το θεατρικό ο Βασίλης δεν ήταν ο Βασίλης που ήξερα από άλλους ρόλους που έχει παίξει σε ταινίες του Αγγελόπουλου, του Ψαρά. Εισέπραξα την τρυφερότητα και την ευγένεια αυτού του ανθρώπου.

Στο γύρισμα είχα τη μεγάλη τύχη να εισπράξω τη μεγάλη ποιότητά του σαν ηθοποιού. Θυμάμαι μάλιστα όταν ήρθε στη μέση του μοντάζ ο Παντελής Βούλγαρης, είχε ενθουσιαστεί μαζί του και του τηλεφώνησε. Αργότερα έμαθα από τον Βασίλη ότι του είπε πολύ ωραία πράγματα και τον έκανε να νιώσει πολύ σπουδαίος ηθοποιός. Το κάστινγκ είναι πολύ σημαντικό σε μια ταινία, είναι ο μισός ρόλος, ο μισός χαρακτήρας. Μπορούμε να πούμε ότι ηλικιακά δεν ταίριαζε ο Βασίλης με τον Αλέξανδρο για να παίξουν πατέρα και γιο, όμως εντέλει αυτοί οι δυο άνθρωποι ταίριαξαν πάρα πολύ. Τον Αλέξανδρο τον γνώριζα από όταν ήταν μαθητής στο Εθνικό στο δεύτερο έτος. Οταν κάναμε τον «Λευτέρη Δημακόπουλο», επειδή είχα επιλέξει την Μαρία Σκουλά, επίσης φοιτήτρια τότε στο Εθνικό, είχα δει τις εξετάσεις των σπουδαστών της σχολής και τον είχα σταμπάρει από τότε. Οταν σκεφτόμασταν την ταινία, ήταν η άμεση επιλογή μου.

-- Τελικά κάνουμε ταινίες θραύσματα της προσωπικής μας ζωής;

-- Φαντάζομαι ότι και ο Μπαχ όταν έγραφε αυτά που έγραφε, μετέφερε τη δικιά του πίστη στον θεό, για παράδειγμα μέσα στη ζωγραφική κάποιου βλέπεις την εξέλιξή του. Περισσότερο ή λιγότερο αντανακλά στην τέχνη μας, όχι μόνο στο σινεμά, παντού, το πώς εμείς βλέπουμε τον κόσμο, το πώς ο δημιουργός βλέπει τον κόσμο.

Δεν κάνω συχνά ταινίες, έχω κάνει 5 όλες κι όλες, ειδικά αυτή κράτησε 10 χρόνια να γίνει, γιατί δούλευα στο πανεπιστήμιο. Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας τοποθετείται στο 2012, κι αυτό δεν είναι τυχαίο, γιατί τότε λόγω της κρίσης το υπουργείο είχε κόψει από τα πανεπιστήμια τους συμβασιούχους, είτε ήταν καθηγητικό, είτε τεχνικό, είτε βοηθητικό προσωπικό. Κι έτσι το Τμήμα Κινηματογράφου είχε μείνει δυο χρόνια χωρίς καθόλου καθαρίστρια. Υπάρχει πάνω σε αυτό ένα κομμάτι στην ταινία που είναι αρκετά σημαντικό, που είναι μια σύγκρουση που έχει ο καθηγητής με τους φοιτητές. Μέσα στην ταινία υπάρχουν τρεις γενιές. Υπάρχει η γενιά του πατέρα του, που έχει τις παλιές αντιλήψεις και αρχές για την Εκπαίδευση, για την Παιδεία και για την εργασία, των φοιτητών από την άλλη μεριά, και του καθηγητή που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτούς τους δύο. Αυτό που τροφοδοτεί τον καβγά με τους φοιτητές είναι ότι αυτός θέλει να κάνει το μάθημα, το οποίο είναι πολύ σημαντικό, είναι ιερό και τον φέρνει σε σύγκρουση με τους φοιτητές. Από την άλλη μεριά, όταν έγραφα τους διάλογους των φοιτητών, αντιλαμβανόμουν ότι κι εκείνοι είχαν εξίσου δίκιο με αυτόν. Αυτό είναι κάτι ενδιαφέρον με κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο. Μια ιδέα που υπάρχει μέσα σε μια ταινία, και το λέω για τις πέντε ταινίες που έχουμε κάνει, ωριμάζει καθώς ωριμάζει ο συγγραφέας μέσα σε αυτή την ιστορία. Η άποψή μου για τη σχολή κινηματογράφου είναι ότι προσπαθούμε να κάνουμε τη δουλειά μας όσο γίνεται καλύτερα, με όλες τις δυσκολίες και τις ελλείψεις. Το να σου δίνεται η δυνατότητα να διδάξεις είναι ένα μεγάλο δώρο, πρέπει να βρεις τρόπο να μεταδώσεις το πάθος που έχεις για το αντικείμενο που διδάσκεις.

Το να είναι μια ταινία αυτοβιογραφική, δεν έχει τον χαρακτήρα της ψυχανάλυσης, δηλαδή θα πω όσα έχω μέσα μου. Κάθε άλλο και, μάλιστα, όταν σκεφτόμουν την ιστορία είχα βάλει μια αυτολογοκρισία ότι δεν θα σκέφτομαι τον εαυτό μου. Δεν είναι ο Περικλής στην ταινία, είναι ο Νίκος. Αυτή είναι και μια παγίδα όταν κάνεις πράγματα που είναι προσωπικά. Μπορεί να κρατάω μια φωτογραφία του πατέρα μου και να δακρύσω, αλλά ο θεατής που βλέπει την ταινία δεν θα καταλάβει. Πρέπει να δώσεις αρκετά στοιχεία στον θεατή, ώστε να καταλάβει τη δική σου συγκίνηση. Ολες οι ταινίες που έχουμε κάνει βγαίνουν από τη δική μου εμπειρία και, μάλιστα, κάτι που λέω και στους φοιτητές μου, είναι ότι τα πράγματα που ίσως φοβόμουν τη διαχείρισή τους ή προσπαθούσα να τα αποφύγω, μου έδωσαν σπουδαίο υλικό για τις ταινίες μου.