Με τον φετινό χειμώνα να αναμένεται πιο βαρύς από αυτούς που είχαμε στην Ευρώπη τα προηγούμενα δύο χρόνια, οι τελευταίες κυρώσεις που επέβαλε η κυβέρνηση Μπάιντεν στην Gazprombank, προκειμένου να πλήξει τις εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας στην Ευρώπη, φέρνουν σε ακόμα πιο δυσχερή θέση την ΕΕ και τα μονοπώλιά της σε ό,τι αφορά το κόστος της Ενέργειας και την ενεργειακή επάρκεια.

Η εξέλιξη αυτή προσθέτει νέα σημεία τριβής στο εσωτερικό του ευρωατλαντικού άξονα, τη στιγμή μάλιστα που η ρωσική οικονομία φαίνεται να μην επηρεάζεται από τις κυρώσεις, ενώ για την ΕΕ ακριβαίνει διαρκώς η πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές Ενέργειας, μεταξύ άλλων και στο αμερικανικό LNG.

Οι ήδη ανεβασμένες τιμές του φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά αναμένεται να εκτιναχθούν, ενώ τα χειρότερα σενάρια κάνουν λόγο για ελλείψεις που δεν θα μπορέσουν να αναπληρωθούν ακόμα και από φορτία LNG στις ευρωπαϊκές αποθήκες.

Συγκεκριμένα, τον περασμένο μήνα, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στην Gazprombank, τον χρηματοδοτικό βραχίωνα του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού της Gazprom, του μοναδικού εξαγωγέα αερίου από αγωγούς της Ρωσίας.

Υπενθυμίζεται πως τον Απρίλη του 2022, ως απάντηση στις τότε κυρώσεις του ευρωατλαντικού μπλοκ μετά το ξέσπασμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία, η ρωσική κυβέρνηση είχε υπογράψει διάταγμα με το οποίο αποδεχόταν από τους πελάτες της Gazprom πληρωμές μόνο σε ρούβλια, αποκλειστικά μέσω της Gazprombank για τις αγορές φυσικού αερίου.

Σε προηγούμενους γύρους, οι ΗΠΑ είχαν εξαιρέσει από τον κατάλογο των κυρώσεων τις πληρωμές για ενεργειακά προϊόντα προς την Gazprombank. Οι νέες κυρώσεις τίθενται σε ισχύ από τις 20 Δεκέμβρη και κατά συνέπεια η Gazprom θα μπορεί να διακόψει αυτόματα τις προμήθειες σε περίπτωση μη πληρωμής σε ρούβλια, όπως συνέβη με τη Βουλγαρία το 2022.

Η αβεβαιότητα στα ευρωπαϊκά επιτελεία παραμένει και μετά το χτεσινό διάταγμα του Ρώσου Προέδρου, που αναστέλλει την απόφαση της κυβέρνησης να γίνονται όλες οι πληρωμές μέσω Gazprombank. Κι αυτό επειδή δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα πώς θα γίνονται οι πληρωμές στο εξής και δεν έχει εκδηλωθεί ακόμα η αντίδραση των ΗΠΑ, που δείχνουν αποφασισμένες να «κλείσουν τις κάνουλες» του ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Πρόκειται για μία ακόμη κίνηση των ΗΠΑ, του μεγαλύτερου εξαγωγέα φυσικού αερίου στον κόσμο, που αυξάνει τις πιέσεις στη ΝΑΤΟική σύμμαχο της άλλης πλευράς του Ατλαντικού για «απεξάρτηση» από το φθηνότερο ρωσικό φυσικό αέριο.

Θυμίζουμε ότι στις αρχές του χρόνου η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε ανακοινώσει τη διακοπή της ομοσπονδιακής έγκρισης για πολλά εκκρεμή έργα LNG, επικαλούμενη «περιβαλλοντικές ανησυχίες» που προήλθαν από τη μαζική αύξηση των εξαγωγών των ΗΠΑ μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Τζένιφερ Γκράνχολμ και ο εθνικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου για το κλίμα, Ali Zaidi, είχαν δηλώσει τότε ότι η έκρηξη στις εξαγωγές LNG των ΗΠΑ, ειδικά στην Ευρώπη, προκάλεσε την ανάγκη για μια «ενδελεχή ανάλυση ολόκληρης της βιομηχανίας στις ΗΠΑ». Αν και η αμερικανική κυβέρνηση είχε διαβεβαιώσει τους συμμάχους της - ειδικά την ΕΕ - ότι η απόφαση αυτή δεν θα επηρέαζε την παροχή LNG βραχυπρόθεσμα, είχε προκληθεί μεγάλη ανησυχία.

Η απόφαση έχει φτάσει σε ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ, το οποίο διέταξε την αναβολή της εφαρμογής της, ύστερα από αγωγή 16 Πολιτειών υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικανών που υποστήριξαν ότι ήταν παράνομη.

Σύμφωνα με την νυν υπουργό Ενέργειας, Τζένιφερ Γκράνχολμ, το προσχέδιο της έκθεσης σχετικά με τη μελλοντική ζήτηση της αγοράς για εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου και τις πιθανές επιπτώσεις στο κλίμα θα είναι διαθέσιμο μέσα στον Δεκέμβρη και με βάση αυτό θα αποφασιστούν οι περαιτέρω κινήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης.

Στην εξίσωση υπεισέρχεται τώρα η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ, η οποία έχει δεσμευτεί για «άνευ όρων» αδειοδοτήσεις για εξόρυξη, αποθήκευση και εξαγωγή LNG.

Παρά τους ελιγμούς της Ρωσίας, που θέλει να διατηρήσει ανοιχτές τις στρόφιγγες των αγωγών προς την Ευρώπη για οικονομικούς και προπάντων για γεωπολιτικούς λόγους, η απόφαση αυτή της αμερικανικής κυβέρνησης έχει χτυπήσει καμπανάκια, ειδικά σε χώρες της Ευρώπης που συνεχίζουν να στηρίζονται σε εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, όπως η Ουγγαρία, η Αυστρία, η Σλοβακία, αλλά και η Σερβία, που δεν είναι στην ΕΕ.

Ερχεται μάλιστα σε μια περίοδο που στον ορίζοντα πληθαίνουν οι αβεβαιότητες για την ευρωπαϊκή οικονομία και είναι πιο ορατό το ενδεχόμενο μιας νέας οικονομικής κρίσης.

Στις αρχές του νέου έτους λήγει η σύμβαση διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, όπως και η διακοπή της προμήθειας φυσικού αερίου στην αυστριακή OMV, ενώ το κάδρο συμπληρώνεται από την αυξημένη ζήτηση φυσικού αερίου και την ταχύτερη του αναμενόμενου κατανάλωση των αποθεματοποιημένων ποσοτήτων στην Ευρώπη.

Ετσι, η ευρωπαϊκή οικονομία ενδέχεται να πληρώσει πολύ ακριβότερα τη διακοπή των ροών από τη Ρωσία. Οι ανησυχίες για τη σταθερότητα προμήθειας φυσικού αερίου εστιάζουν στην περιοχή των Βαλκανίων και στην εναλλακτική του ρωσικού αερίου που λειτουργεί μέχρι και σήμερα μέσω του αγωγού TurkStream.

«Οι νέες αμερικανικές κυρώσεις στη Μόσχα ενδέχεται να ακυρώσουν τον μοναδικό τρόπο που έχουν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές να πληρώσουν για το φυσικό αέριο, να αυξήσουν την αστάθεια στη ρωσική αγορά συναλλάγματος και να ωθήσουν τη Μόσχα πιο κοντά στην τροχιά του Πεκίνου», αναφέρει το διεθνές πρακτορείο ειδήσεων Reuters, επικαλούμενο δηλώσεις Ρώσων οικονομολόγων.

Η κυβέρνηση της Ουκρανίας αποφάσισε να μην ανανεώσει στα τέλη του 2024 το συμβόλαιο με την Gazprom για χρήση των δύο αγωγών από το έδαφός της, από τους οποίους συνεχίζουν να προμηθεύονται φυσικό αέριο χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Το μερίδιο της ουκρανικής διαμετακόμισης στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου της ΕΕ έχει μειωθεί από 11% το 2021 σε περίπου 5% φέτος.

Παράλληλα, οι υπόλοιπες βόρειες διαδρομές του ρωσικού αερίου παραμένουν κλειστές προς την Ευρώπη, όπως ο αγωγός Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας - Πολωνίας και ο Nord Stream στη Βαλτική ο οποίος έχει ανατιναχθεί.

Μπροστά σ' αυτά τα ενδεχόμενα, η ΕΕ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με επιχειρηματικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στο φυσικό αέριο και εξετάζει το ενδεχόμενο να υποβάλει αίτημα στην αμερικανική κυβέρνηση να μεταφέρει την εφαρμογή των κυρώσεων τον Ιούνη.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, και η ρωσική πλευρά εξετάζει εναλλακτικές, όπως την πρόταση τριών εναλλακτικών τραπεζών που δεν καλύπτονται από τις αμερικανικές κυρώσεις.

Η Τουρκία επιδιώκει απαλλαγή από τις αμερικανικές κυρώσεις, ενώ βρίσκεται σε συνομιλίες με τη ρωσική πλευρά για το μέλλον του ενεργειακού εμπορίου και πληρωμών. Εξαίρεση από τις αμερικανικές κυρώσεις ζήτησε και η Ουγγαρία, η οποία λαμβάνει τα 2/3 του φυσικού τους αερίου από τη Ρωσία, αφότου ο υπουργός Εξωτερικών, Peter Szijjarto, ταξίδεψε στη Μόσχα για συναντήσεις με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, τον Ρώσο αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Αλεξάντερ Νόβακ, και μεγάλες ρωσικές ενεργειακές εταιρείες για να συζητήσουν τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η πλήρης διακοπή των ρωσικών ροών φυσικού αερίου θα σημαίνει έλλειμμα σε ετήσια βάση περίπου 10 bcm μέσω της Ουκρανίας και άλλα 13 bcm που φτάνουν στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μέσω του TurkStream. Σύμφωνα με αναλυτές ωστόσο, η ολική διακοπή της ροής του TurkStream δεν συνιστά το επικρατέστερο σενάριο, λόγω της ανταγωνιστικής τιμής του ρωσικού φυσικού αερίου.

Η Ευρώπη το τελευταίο διάστημα έχει αυξήσει σημαντικά την εξάρτησή της από την spot αγορά του LNG, ιδίως του ρωσικού LNG. Το πρώτο εξάμηνο του έτους, η ΕΕ εισήγαγε σημαντικά περισσότερο φυσικό αέριο από τη Ρωσία σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με δημοσίευμα του «Euractiv», στο δεύτερο τρίμηνο του 2024, η ΕΕ εισήγαγε 13 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ρωσικού αερίου, φτάνοντας συνολικά τα 26 bcm για φέτος. Την ίδια στιγμή, οι τριμηνιαίες εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ μειώθηκαν στα 9,5 bcm, με σύνολο 22 bcm, σύμφωνα με δεδομένα του «Bruegel».

«Οι συνολικές εισαγωγές μειώνονται και το ευέλικτο LNG από τις ΗΠΑ παραγκωνίζεται», σημείωνε μέσα στον χρόνο το «Bruegel» και τόνιζε πως αν και η Νορβηγία παρέμεινε ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ με ροές 21 bcm το δεύτερο τρίμηνο, η Ρωσία είχε εδραιώσει τη θέση της στη δεύτερη θέση. Η ΕΕ δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στο ρωσικό αέριο, περιοριζόμενη μέχρι τώρα σε απαγόρευση ανασυσκευασίας του ρωσικού LNG σε ευρωπαϊκά λιμάνια.

Ταυτόχρονα, η Κίνα απορροφά όλο και περισσότερα φορτία LNG και έχει συνάψει τεράστια προθεσμιακά συμβόλαια, με αποτέλεσμα ο παγκόσμιος στόλος μεταφοράς LNG να βρίσκει συχνότερα άγκυρα σε κινεζικά και άλλα λιμάνια της Ασίας.

Παράγοντες της αγοράς εκφράζουν φόβους για μία νέα «ενεργειακή κρίση» στην ΕΕ, καθώς η αισθητή αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου μέσα στο φθινόπωρο για την Ευρώπη έχει ήδη τροφοδοτήσει την άνοδο της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος.

Οι τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου στην αγορά της Ολλανδίας έχουν καταγράψει αύξηση 40% από τον Σεπτέμβριο, πάνω από 47 ευρώ/MW, με την Goldman Sachs να προειδοποιεί πως εάν επιβεβαιωθούν μια σειρά από αρνητικές προβλέψεις, τότε οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα μπορούσαν να εκτιναχθούν έως και τα 77 ευρώ/MW.

Ταυτόχρονα, τα αποθέματα φυσικού αερίου εξαντλούνται με τον ταχύτερο ρυθμό από το 2016, πράγμα που υποχρέωσε την ΕΕ να θέσει την προηγούμενη βδομάδα ενδιάμεσους στόχους πλήρωσης των ευρωπαϊκών αποθηκών για τη χειμερινή περίοδο, με πρώτο στόχο τουλάχιστον το 50% για τις αρχές του Φλεβάρη.

Ο καιρός δεν φαίνεται να είναι σύμμαχος, καθώς τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων που συγκεντρώθηκαν από το «Bloomberg», δείχνουν ότι οι θερμοκρασίες από τώρα έως τον Μάρτιο αναμένεται να παραμείνουν ως επί το πλείστον κάτω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό είναι πιθανό να ωθήσει τη ζήτηση για θέρμανση στο υψηλότερο επίπεδο από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, σύμφωνα με στοιχεία της Maxar Technologies, πράγμα που εγείρει ανησυχίες για τα τέλη του χειμώνα και την περίοδο ανεφοδιασμού του επόμενου καλοκαιριού.

Οι αμερικανικές κυρώσεις, που θα οδηγήσουν σε πλήρη παύση των εισαγωγών του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών, εφόσον δεν προχωρήσει το σχέδιο για εναλλακτικό «κανάλι» πληρωμών στην Gazprom, θα έχουν αντίκτυπο και στην ελληνική αγορά, καθώς το ρωσικό αέριο έχει καλύψει από τις αρχές του 2024 περίπου το 60% των εισαγωγών.

Στην Ελλάδα, από τον Απρίλιο καταγράφεται μια μείωση των φορτίων LNG και ταυτόχρονη αύξηση της ροής ρωσικού αερίου μέσω του TurkStream, καθώς το δεύτερο παραμένει πιο φτηνό.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ελληνικό σύστημα θα κληθεί μέσα στον χειμώνα να διαχειριστεί μια έλλειψη περίπου 120.000 MW φυσικού αερίου σε ημερήσια βάση, οι οποίες θα πρέπει να αντικατασταθούν με LNG σε τιμές προφανώς πολύ υψηλότερες, όχι μόνο σε σύγκριση με το ρώσικο φυσικό αέριο μέσω αγωγών, αλλά και με τις τωρινές τιμές της spot αγοράς του LNG.

Μάλιστα, σε περίπτωση που όντως επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις και σημειωθεί αύξηση της ζήτησης για μια περίοδο, εκτιμάται πως το έλλειμμα δεν θα μπορεί να καλυφθεί με φορτία LNG. Η αδυναμία αυτή δεν αφορά τη δυναμικότητα των εγκαταστάσεων της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης, αλλά το αν θα υπάρχει η δυνατότητα να βρεθούν διαθέσιμα πλοία και να φτάσουν στην ώρα τους.

Κυβερνητικοί κύκλοι αναφέρουν σε δημοσιεύματα πως εξετάζεται ακόμα το μέτρο της μείωσης της κατανάλωσης σε ενεργοβόρες βιομηχανίες και μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, όπως είχε προβλεφθεί τον χειμώνα, μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, στη Ρεβυθούσα αναμένονται μέσα στον Δεκέμβρη 5 πλοία που θα ξεφορτώσουν LNG, ωστόσο δύο από αυτά θα ξεφορτώσουν ελάχιστες ποσότητες (ούτε 3.000 m3). Ετσι ο μέσος όρος κάλυψης της χωρητικότητας του αποθηκευτικού δυναμικού μέσα στον Δεκέμβρη εκτιμάται πως θα αγγίζει το 50%.

Η όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και ο αντίκτυπός τους στην αγορά Ενέργειας έχει νικητές και χαμένους. Οι επιχειρηματικοί όμιλοι της Ενέργειας, μαζί με τις τιμές, έχουν δει και τα κέρδη τους να εκτοξεύονται όλα αυτά τα χρόνια. Οι εφοπλιστές έχουν ήδη παραδεχτεί πως το πιο σημαντικό τρίπτυχο που οδηγεί στα κέρδη είναι «αναταραχή - αναταραχή - αναταραχή». Οι ναυτιλιακές που μεταφέρουν το LNG έχουν εξασφαλίσει γιγαντιαία συμβόλαια και οι παραγγελίες τους για νέα πλοία σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.

Αλλα τμήματα του κεφαλαίου βρίσκουν με ...ελιγμούς την «άκρη» τους. Για παράδειγμα, ένα από τα δεξαμενόπλοια που θα δέσει αυτόν τον μήνα στη Ρεβυθούσα, αναφέρεται στα κατάστιχα με το όνομα που είχε πριν δυο χρόνια, πριν αλλάξει ιδιοκτήτη. Τώρα, που πλέει με σημαία Μάλτας (και όχι της Νήσου του Μαν), θα ξεφορτώσει LNG - σε Ελλάδα και αλλού - αφότου θα έχει ολοκληρώσει το ταξίδι που δήλωσε, δηλαδή Καρθαγένη - Γιβραλτάρ (λιγότερο από 500 χιλιόμετρα) σε 26 ημέρες (!) διότι στο ενδιάμεσο βρέθηκε στη Βαλτική, στον ρωσικό τερματικό σταθμό LNG Portovaya!

Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι η ακριβότερη Ενέργεια πλήττει την ανταγωνιστικότητα τμημάτων του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, που αυξάνουν τις πιέσεις για μεγαλύτερη κρατική στήριξη σε όλα τα επίπεδα. Σε κάθε περίπτωση, το υψηλότερο κόστος Ενέργειας μετακυλίεται στην κατανάλωση με ακριβότερα εμπορεύματα, που σαρακοτρώνε το πενιχρό λαϊκό εισόδημα.

Οι λαοί άλλωστε είναι οι μεγαλύτεροι και μόνιμα χαμένοι των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και των συνεπειών του πολέμου στην καπιταλιστική οικονομία. Τα πανάκριβα τιμολόγια της Ενέργειας και η αύξηση της ενεργειακής φτώχειας, η αύξηση των φόρων στο όνομα της κάλυψης του υψηλότερου ενεργειακού κόστους από κυβέρνηση, δήμους κ.τ.λ., οι αυξήσεις σε όλα τα βασικά αγαθά, είναι επιβεβαίωση ότι οι θυσίες για το κεφάλαιο συνεχίζονται και κλιμακώνονται στον πόλεμο, όπως ακριβώς ο πόλεμος είναι συνέχεια της ίδιας αντιλαϊκής πολιτικής με βίαια μέσα...