Αύξηση των περιουσιών των δισεκατομμυριούχων σε τρισ. δολάρια, 2000 - 2024

Τα παραπάνω σημειώνει η βρετανική ΜΚΟ «Οxfam» στην τελευταία της έρευνα, με τίτλο «Αυτοί που παίρνουν, όχι που δημιουργούν», στην οποία αποτυπώνονται αποκαλυπτικά στοιχεία για τον πλούτο των καπιταλιστών και την καταλήστευση των λαών σε όλο τον κόσμο. Ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε απότομα το 2024, με τον ρυθμό αύξησης να είναι τρεις φορές ταχύτερος από ό,τι το 2023.

Μια σειρά χαρακτηριστικά στοιχεία στην έκθεση είναι τα εξής:

-- Το 2024 ο συνολικός πλούτος των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ δημιουργήθηκαν 204 νέοι δισεκατομμυριούχοι. Πρόκειται για έναν μέσο όρο σχεδόν τεσσάρων νέων δισεκατομμυριούχων ανά βδομάδα.

-- Ο συνολικός πλούτος των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε τρεις φορές ταχύτερα το 2024 απ' ό,τι το 2023.

-- Κάθε δισεκατομμυριούχος είδε την περιουσία του να αυξάνεται κατά 2 εκατομμύρια δολάρια τη μέρα κατά μέσο όρο. Για τους 10 πλουσιότερους δισεκατομμυριούχους η περιουσία τους αυξήθηκε κατά 100 εκατ. δολάρια τη μέρα κατά μέσο όρο.

-- Πέρυσι η «Oxfam» προέβλεψε την ανάδειξη του πρώτου τρισεκατομμυριούχου μέσα σε μια δεκαετία. Αν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν, θα υπάρχουν τώρα πέντε τρισεκατομμυριούχοι μέσα σε μια δεκαετία. Στο μεταξύ, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου από το 1990.

Η έκθεση αντικρούει κατά μία έννοια και την καλλιεργούμενη από το σύστημα αντίληψη ότι ο πλούτος αποτελεί ανταμοιβή για την επιχειρηματικότητα, το ταλέντο, την αριστεία, την καινοτομία κ.λπ. «Ο περισσότερος πλούτος των δισεκατομμυριούχων λαμβάνεται, δεν κερδίζεται», σημειώνεται στην έκθεση, ενώ προστίθεται πως «η ιδέα ότι ο ακραίος πλούτος είναι ανταμοιβή για το ακραίο ταλέντο είναι διάχυτη, και ενισχύεται έντονα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στη λαϊκή μας κουλτούρα. Αλλά αυτή η αντίληψη δεν έχει τις ρίζες της στην πραγματικότητα». Η έκθεση υποστηρίζει ότι ο πλούτος των καπιταλιστών στον μεγαλύτερο βαθμό του δεν έχει «κερδηθεί», αλλά προέρχεται από κληρονομιές, τις «πελατειακές σχέσεις» και τη «μονοπωλιακή» εξουσία, αφήνοντας όπως πάντα ανοιχτή την πόρτα στις θεωρίες περί ενός δήθεν «δικαιότερου» καπιταλισμού.

Δείχνει όμως έστω και εμμέσως την εικόνα του καπιταλιστικού συστήματος που σαπίζει μέχρι το μεδούλι, με το 2023 να αποτελεί την πρώτη χρονιά που οι περισσότεροι δισεκατομμυριούχοι δημιουργήθηκαν «μέσω κληρονομιάς» παρά μέσω «επιχειρηματικότητας», δηλαδή με τους ...δεύτερης και τρίτης γενιάς εκμεταλλευτές. Οπως σημειώνεται, όλοι οι δισεκατομμυριούχοι του κόσμου ηλικίας κάτω των 30 ετών κληρονόμησαν τον πλούτο τους, ενώ τις επόμενες τρεις δεκαετίες πάνω από 1.000 από τους σημερινούς δισεκατομμυριούχους θα μεταβιβάσουν περισσότερα από 5,2 τρισ. δολάρια στους κληρονόμους τους. Η «Oxfam» υπολογίζει ότι το 36% του πλούτου των δισεκατομμυριούχων προέρχεται από κληρονομιά. Μάλιστα, η μεταβίβαση αυτή θα είναι σε μεγάλο βαθμό αφορολόγητη, αφού τα δύο τρίτα των χωρών του κόσμου δεν φορολογούν καθόλου την κληρονομιά σε άμεσους απογόνους - κληρονόμους.

Παράλληλα η «Oxfam» υπογραμμίζει ότι η μονοπωλιακή δύναμη αποτελεί ακόμα έναν παράγοντα ενίσχυσης των κεφαλαιοκρατών και, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της, εξασφαλίζει το 18% του πλούτου των δισεκατομμυριούχων. Η ανάλυση ωστόσο κατηγοριοποιεί ως μονοπώλια επιχειρηματικούς ομίλους που σύμφωνα με την αστική οικονομολογία αποτελούν «ολιγοπώλια», ένας ορισμός δηλαδή που «παραβλέπει» ότι τα μονοπώλια αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα του τελευταίου σταδίου του καπιταλισμού, γεννιούνται και γιγαντώνονται «φυσικά», στο πλαίσιο του ανταγωνισμού και της καπιταλιστικής οικονομίας, όπως άλλωστε φανερώνει και η διαπίστωση της έκθεσης ότι «καθώς τα μονοπώλια εντείνουν τον ασφυκτικό τους έλεγχο στις βιομηχανίες, οι δισεκατομμυριούχοι βλέπουν τον πλούτο τους να εκτοξεύεται σε πρωτοφανή επίπεδα.Η μονοπωλιακή δύναμη κλιμακώνει τον ακραίο πλούτο και την ανισότητα παγκοσμίως. Οι μονοπωλιακές εταιρείες μπορούν να ελέγχουν τις αγορές, να καθορίζουν τους κανόνες και τους όρους ανταλλαγής με άλλες εταιρείες και εργαζόμενους, και να καθορίζουν υψηλότερες τιμές χωρίς να χάνουν τις επιχειρήσεις τους.Αυτές οι στρατηγικές αυξάνουν τον πλούτο των δισεκατομμυριούχων ιδιοκτητών τους, οι οποίοι είναι μερικοί από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη Γη».

Σύμφωνα με την έκθεση, τέτοια είναι η «Amazon», που αντιπροσωπεύει περίπου το 70% των ηλεκτρονικών αγορών σε Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ισπανία, με τον ιδρυτή και επικεφαλής της, Τζεφ Μπέζος, να έχει περιουσία ύψους 219 δισ. δολαρίων. Αλλη μια τέτοια «αυτοκρατορία» είναι αυτή του Aliko Dangote, του πλουσιότερου ανθρώπου της Αφρικής, ο οποίο κατέχει «σχεδόν μονοπώλιο» στο τσιμέντο στη Νιγηρία και δύναμη στην αγορά σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, εξασφαλίζοντας περιουσία 11 δισ. δολαρίων.

Το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών φτάνει έτσι σε νέα ύψη και διαρκώς διευρύνεται: «Το 1820, το απώτατο σημείο στο οποίο πάνε πίσω τα στοιχεία, το εισόδημα του πλουσιότερου 10% του πλανήτη ήταν 18 φορές υψηλότερο από το φτωχότερο 50% - το 2020 ήταν 38 φορές υψηλότερο», σημειώνει η έκθεση και προσθέτει: «Αυτή η οικονομική ανισότητα αντικατοπτρίζεται σε πολλά άλλα μέτρα προόδου και ευημερίας. Ισως ο σημαντικότερος αντίκτυπος είναι στο προσδόκιμο ζωής - σήμερα το μέσο προσδόκιμο ζωής των Αφρικανών εξακολουθεί να είναι πάνω από 15 χρόνια μικρότερο από αυτό των Ευρωπαίων. Και σε εθνικό επίπεδο, η αποικιοκρατία κληροδότησε πολύ υψηλά επίπεδα ανισότητας στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου. Σήμερα όλες οι χώρες - εκτός από μία - που η Παγκόσμια Τράπεζα ορίζει ως χώρες με υψηλή ανισότητα βρίσκονται στον Παγκόσμιο Νότο. Το πλουσιότερο 1% στην Αφρική, στην Ασία και στη Μέση Ανατολή λαμβάνει το 20% του συνολικού εισοδήματος, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό του πλουσιότερου 1% στην Ευρώπη».

Η έκθεση τονίζει πως η αστρονομική εκτόξευση του πλούτου των κεφαλαιοκρατών σημειώνεται την ίδια ώρα που «η εργατική τάξη αγωνίζεται να τα βγάλει πέρα». Ενώ τα συνολικά ποσοστά φτώχειας έχουν μειωθεί σε όλο τον κόσμο, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν κάτω από το - εξευτελιστικό έτσι κι αλλιώς - όριο της φτώχειας, που η Παγκόσμια Τράπεζα τοποθετεί στα 6,85 δολάρια ΗΠΑ (PPP), είναι σήμερα ο ίδιος όπως και το 1990: Σχεδόν 3,6 δισ. άνθρωποι. Σήμερα αυτό αντιπροσωπεύει το 44% της ανθρωπότητας. Στο μεταξύ, το πλουσιότερο 1% κατέχει σχεδόν το ίδιο ποσοστό - 45% - του συνολικού πλούτου.

Η ανισότητα εντείνεται για τις γυναίκες: Μία στις δέκα στον κόσμο ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας (κάτω από 2,15 δολάρια τη μέρα), δηλαδή 24,3 εκατ. περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες ζουν σε συνθήκες «ακραίας φτώχειας».

Μάλιστα τα στοιχεία καταδεικνύουν τη σχέση της αύξησης του πλούτου της αστικής τάξης με την ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και με το τσάκισμα των λαϊκών αναγκών. Τα ευρήματα της «Oxfam» και της «Development Finance International» στο «The Commitment to Reducing Inequality Index 2024» αποκαλύπτουν αρνητικές τάσεις στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών από το 2022: «4 στα 5 κράτη έχουν μειώσει το ποσοστό του προϋπολογισμού τους που προορίζεται για την Εκπαίδευση, την Υγεία και την κοινωνική προστασία. Επίσης, 4 στα 5 κράτη έχουν μειώσει την προοδευτική φορολογία και 9 στα 10 έχουν σημειώσει υποχωρήσεις όσον αφορά τα εργασιακά δικαιώματα και τους κατώτατους μισθούς».