Φωτογραφία των Θεοδωράκη - Ελύτη από τη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του «Αξιον εστί», στο Θέατρο «Κοτοπούλη - Ρεξ», και το δημοσίευμα της «Αυγής» (Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη)

Ετσι, η Ενωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου απαγορεύει την παρουσία του καλλίφωνου υδραυλικού από το Περιστέρι στο ρωμαϊκό ωδείο. Για να μη φτάσουν τα πράγματα στα άκρα, έπεσε η ιδέα για το Παναθηναϊκό Στάδιο, που κι αυτή δεν τελεσφόρησε.

Στο μεταξύ, ο συνθέτης και βουλευτής της ΕΔΑ Μίκης Θεοδωράκης το δίμηνο Οκτώβρη - Νοέμβρη 1964 θα δώσει συναυλίες ανά την ελληνική επικράτεια: Αγρίνιο, Βόλο, Γιάννενα, Δράμα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Κέρκυρα, Λαμία, Λάρισα, Λευκάδα, Πάτρα, Σέρρες, Τρίκαλα.

Τελικά, τον Οκτώβρη του 1964 ο Μίκης Θεοδωράκης, πυρετωδώς ετοιμάζει την παρουσίαση του κομβικού έργου, το οποίο τρία χρόνια μετά, με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, θα ακουστεί ως ηθικό εγερτήριο από το στόμα των εξόριστων στις φυλακές, στα ξερονήσια και στους τόπους εγκλεισμού.

Πώς υποδέχτηκε ο Τύπος όμως την πρώτη ελλαδική παρουσίαση του «Αξιον εστί», στις 19 Οκτώβρη 1964; Ανατρέχουμε στο φύλλο της εφημερίδας «Η Αυγή» (Σάββατο, 17 Οκτώβρη 1964).

Υπέρτιτλος:«ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΘΕΙ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ ΣΤΟ "ΡΕΞ"»

Τίτλος:«Ελύτης - Θεοδωράκης για το ''Αξιον Εστί''»

Υπότιτλος:«ΜΙΑ ΛΥΡΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΣΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ. ΕΝΑΣ ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

Φωτογραφία των Θεοδωράκη - Ελύτη από τη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του «Αξιον εστί», στο Θέατρο «Κοτοπούλη - Ρεξ», και το δημοσίευμα της «Αυγής» (Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη)

«"Τι είναι το Αξιον εστί;". Ο ίδιος ο ποιητής το χαρακτήρισε: Μια λυρική διακήρυξη των δικαιωμάτων του Ελληνα στη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την ομορφιά».

Ο λόγος των δύο συντελεστών παρουσιάζεται αυτούσιος, χωρίς δημοσιογραφικές γέφυρες:

«ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ:

Θεωρώ μια καλή τύχη του έργου μου τη μελοποίησή του από τον Μ. Θεοδωράκη. Η μουσική του "Αξιον εστί" είναι σταθμός στη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, μα και στη νεοελληνική μουσική. Κι αυτό γιατί έχει καθαρά ελληνικές ρίζες και μια αρχιτεκτονική που πρώτη φορά παρουσιάζεται από τη σύγχρονη μουσική γενιά.

Ο Θεοδωράκης πέτυχε με τη σύνθεσή του ν' ανταποκριθεί αρμονικά στο περιεχόμενο του ποιητικού μου έργου.

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ:

Με το "Αξιον εστί" αισθάνομαι ότι έφτασα σ' ένα τέρμα, που συγχρόνως είναι - πρέπει να είναι - και μια αρχή.

Θ' αναλογίζεται κανείς γιατί διάλεξα να μελοποιήσω το ποίημα αυτό. Απαντώ: Το "Αξιον εστί" είναι ένα ποιητικό έργο που θαρρείς πως όλες οι διανοητικές, αισθητικές, συναισθηματικές και ιδεολογικές μου προσμονές και απαιτήσεις είχαν εστραμμένες τις κεραίες προς την κατεύθυνσή του. Η μουσική του υπήρχε μέσα μου. Είχε γεννηθεί στην ψυχή μου από καιρό. Εξέφραζε τα βιώματά μου από την κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο. Το ποίημα του Ελύτη, έχοντας σαν περιεχόμενο τα γεγονότα της Αλβανίας, της Αντίστασης και του εμφύλιου πολέμου, μου 'δωσε ό,τι ήθελα, ό,τι καρτερούσα για να επενδύσω μουσικά τους προβληματισμούς και τα βιώματά μου.

Χειρόγραφες σημειώσεις του συνθέτη για το λαϊκό ορατόριο που άλλαξε τον χάρτη της μεταπολεμικής ελληνικής μουσικής (Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη)

Ο "Επιτάφιος", το "Αρχιπέλαγος", η "Πολιτεία" και το "Τραγούδι του νεκρού αδελφού" ήταν τέσσερις κύκλοι τραγουδιών όπου επεδίωξα να μείνω πιστός στα γνωστά μελωδικά και ρυθμικά καλούπια του λαϊκού μας τραγουδιού. Με το "Αξιον εστί" προσπαθώ μια εξισορρόπηση του καθαρά λαϊκού τραγουδιού με τις έντεχνες μορφές της μουσικής, καθώς παρουσιάζονται είτε από την ορχήστρα, είτε από τον ψάλτη (βαρύτονο), είτε από τη χορωδία».

Παρακάμπτουμε τα λόγια του Μίκη με τα οποία περιγράφει τα μέρη του έργου και τους συντελεστές του και στεκόμαστε στο συμπέρασμά του, το οποίο συνδέει το αισθητικό αποτέλεσμα με τα πρόσφατα πολιτικά και εκλογικά δρώμενα τα οποία τον έχουν οδηγήσει ως βουλευτή στο κοινοβούλιο με το κόμμα της ΕΔΑ:

«Εχει ένα απολυτρωτικό στοιχείο, μια ανάταση λαϊκή και ακριβώς για αυτό έπρεπε να παρουσιασθεί μέσα σ' ένα κλίμα πολιτικό που εκφράστηκε με την τελευταία δημοκρατική νίκη του λαού μας. Δεν του πήγαινε να παρουσιασθεί μέσα στην αγχώδη πολιτική ατμόσφαιρα του καραμανλισμού.

Με την ευκαιρία πρέπει να πω (...) ότι το κλίμα αυτό δεν λείπει και τώρα. Απόδειξη οι περιπέτειες που είχε (...) στο Φεστιβάλ Αθηνών και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει τώρα... Ενώ με προσκαλούν από τις ανατολικές χώρες να παρουσιάσω το "Αξιον εστί" εκεί, εδώ η κυβέρνηση, που λέει πως υπάρχει δημοκρατία, παρεμποδίζει ή δεν βοηθάει να παρουσιασθεί αληθινά ελληνικό, αληθινά εθνικό».

Χειρόγραφες σημειώσεις του συνθέτη για το λαϊκό ορατόριο που άλλαξε τον χάρτη της μεταπολεμικής ελληνικής μουσικής (Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη)

Στιγμιότυπα από πρόβα με την ορχήστρα και τη χορωδία (Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη)

Προσωπογραφία του Ανδρέα Κάλβου, από άγνωστο Ιταλό καλλιτέχνη. Μέχρι τώρα δεν υπήρχε απεικόνιση του προσώπου του Επτανήσιου ποιητή