Ανατριχιάζει κανείς, διαβάζοντας το προσχέδιο της έκθεσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την ελληνική οικονομία που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη Τρίτη. Ενα κείμενο βάρβαρο, πεσιμιστικό, που στρέφεται ευθέως κατά του εργαζόμενου ανθρώπου. Κατά το ΔΝΤ, ο τελευταίος ενοχοποιείται για όλα. Για το υψηλό εμπορικό ισοζύγιο, για το μεγάλο δημόσιο χρέος, για τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα, για τις υπερβάσεις στις δαπάνες, για τον υψηλό πληθωρισμό, για την αποτυχία των ιδιωτικοποιήσεων, για την αυξημένη ανεργία ακόμα και για τους χαμηλούς μισθούς. Για όλα αυτά, ίσως και για άλλα που μας διαφεύγουν αυτή τη στιγμή, οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ, θεωρούν υπεύθυνους τους εργαζόμενους. Και φροντίζοντας -υποτίθεται- για το καλό τους, προτείνουν μέτρα, τα οποία διεθνώς έχουν πάρει το χαρακτηρισμό της «θεραπείας σοκ».

Με βάση τα παραπάνω, οι συντάκτες του προσχεδίου της έκθεσης του ΔΝΤ:

• Ζητούν από την ελληνική κυβέρνηση, να προχωρήσει, για το καλό, υποτίθεται, της ελληνικής οικονομίας και των ίδιων των εργαζομένων, σε νέα μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας. Το επιχείρημα που προβάλλουν, είναι ότι το 2050, οι δαπάνες για τις συντάξεις θα φτάσουν στο 22,6% του ΑΕΠ από 12,6% του ΑΕΠ σήμερα. Δεν έχει σημασία να ρωτήσουμε από πού πήραν τα στοιχεία αυτά. Αυτό που έχει σημασία είναι η πρότασή του «οι συντάξεις γήρατος να παρέχουν ένα επαρκές ελάχιστο εισόδημα σε αυτούς που έχουν περισσότερο ανάγκη μεταξύ των συνταξιούχων». Τι, αλήθεια, θέλει να πει με αυτό το ΔΝΤ; Οτι στο μέλλον συντάξεις θα παίρνουν μόνο όσοι έχουν ανάγκη;
• Δε διστάζουν να νομιμοποιήσουν τη «μαύρη εργασία» και να προτείνουν την πλήρη απορύθμιση της αγοράς εργασίας. Διαπιστώνουν ότι «η σχετικά εκτεταμένη προστασία της εργασίας» παρεμποδίζει τη δραστηριότητα στον επίσημο τομέα(!) ενώ κρατά τους εργαζόμενους στον ανεπίσημο τομέα χωρίς κοινωνική προστασία και δίχως ασφάλιση(!). Ο «επίσημος» και ο «ανεπίσημος» τομέας. Ο προστατευόμενος και ο απροστάτευτος τομέας. Εργαζόμενοι με κοινωνική προστασία και Ασφάλιση και εργαζόμενοι χωρίς κοινωνική προστασία και Ασφάλιση. Κατά τους εμβριθείς συντάκτες της έκθεσης, η αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας προφανώς δεν υφίσταται καν. Κατά την προσφιλή τους τακτική, οι αντιθέσεις εκδηλώνονται μεταξύ των εργαζομένων και των ανέργων, των χαμηλόμισθων και των υψηλόμισθων κλπ., «αντιθέσεις» τις οποίες είχε εντοπίσει προ δεκαετιών ο Α.Παπανδρέου με την περίφημη αναφορά του στα «ρετιρέ» και τα «υπόγεια» της εργατικής τάξης. Το ΔΝΤ περιγράφει μια κοινωνία Λαιστρυγόνων και ανθρωποφάγων. Και δε ζητά αυτή η κοινωνία - η ελληνική εν προκειμένω - να βελτιωθεί να γίνει καλύτερη, αφού δεν προτείνει στην κυβέρνηση μέτρα, ώστε να μην υπάρχουν εργαζόμενοι χωρίς κοινωνική προστασία και Ασφάλιση. Αντίθετα στρέφει τους δεύτερους (τους απροστάτευτους) εναντίον των πρώτων (των «προστατευομένων»), με στόχο να τους άρει την προστασία... Να καταργηθεί, δηλαδή, ο κατώτατος μισθός και το όριο των απολύσεων, να καταργηθούν οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας και να αντικατασταθούν με τις ενοικιάσεις «εργαζομένων», (μάλλον δουλοπάροικοι θα πρέπει να ονομάζονται) πιο πάνω ζήτησαν «σύνταξη» μόνο για όσους έχουν ανάγκη... Να, λοιπόν, η συνταγή της θεραπείας για τον ελληνικό - και όχι μόνο - καπιταλισμό. Η μετεξέλιξή του σε μια κοινωνία λωτοφάγων.

Λίγη σημασία έχει, αν η «σκληρή» έκθεση του ΔΝΤ έγινε με τη σύμφωνη ή μη γνώμη της κυβέρνησης, προκειμένου η τελευταία να την εντάξει στα «επικοινωνιακά» της τρικ. Το πιο σημαντικό που προκύπτει από τις 11 σελίδες της έκθεσης, και αυτό αναδεικνύεται σε κάθε της γραμμή και σε κάθε της λέξη, είναι ότι η καπιταλιστική κοινωνία, είναι βαθιά άρρωστη. Οτι σταδιακά χάνει προωθητικές της δυνάμεις, δεν έχει να προσφέρει τίποτα το δημιουργικό στην ανθρωπότητα. Αντίθετα, η διατήρηση των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων, απαιτεί όλο και μεγαλύτερες ανθρωποθυσίες και εκατόμβες στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους. Η καπιταλιστική κοινωνία σήμερα είναι μια γερασμένη κοινωνία, που περιδινίζεται από βαθύτατη οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση.

Και όσο περίεργη και αν ακούγεται η διατύπωση αυτή, 14 -15 χρόνια μετά επικράτηση του καπιταλισμού σε όλο τον πλανήτη, τα συμπτώματα κρίσης του σημερινού συστήματος εκμετάλλευσης, επιβεβαιώνουν τη μεγαλοφυή θέση του Ενγκελς, για την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Σύμφωνα με αυτή «Ολες οι ιστορικές καταστάσεις που διαδέχονται η μία την άλλη, είναι μονάχα παροδικές βαθμίδες στην ατελείωτη εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας από το κατώτερο στο ανώτερο. Κάθε βαθμίδα είναι αναγκαία και έτσι έχει τη δικαίωσή της για την εποχή και τους όρους στους οποίους χρωστά την καταγωγή της. Γίνεται, όμως, σαθρή και χάνει τη δικαίωσή της, μπροστά σε νέους ανώτερους όρους, που αναπτύσσονται βαθμιαία στους κόλπους της. Υποχρεώνεται να παραχωρήσει τη θέση της σε μια ανώτερη βαθμίδα, που και αυτή με τη σειρά της θα παρακμάσει και θα αφανιστεί» (Φρίντριχ Ενγκελς: «Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας»).

Ο καπιταλισμός, παρά τη φαινόμενη παντοδυναμία του σήμερα, δεν είναι και δεν μπορεί να μην είναι παρά «παροδική βαθμίδα» στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας. Υπόκειται και αυτός στους νόμους της κοινωνικής ανάπτυξης και εξέλιξης, γεγονός που σημαίνει ότι, όπως και τα προηγούμενα κοινωνικά συστήματα που γνώρισε μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα, θα εισέλθει - έχει ήδη μπει - σε μια διαδικασία φθοράς και αποσύνθεσης.

Ξεπετάχτηκε από τα σπλάχνα της φεουδαρχικής κοινωνίας με ένα δυναμισμό πρωτόγνωρο για τη μέχρι τότε ανθρωπότητα, σε ελάχιστο χρόνο δημιούργησε την παγκόσμια αγορά, κάθε δύναμη αντίστασης ήταν μοιραίο να υποταχθεί στις υπέρτερες δυνάμεις του κεφαλαίου, η επαφή και το άγγιγμα μαζί του, δημιούργησαν βίαιες κοινωνικές καταστάσεις και ανατροπές, παντού ξυπνούσε δυνάμεις, οι οποίες μέχρι τότε ήταν βυθισμένες σε ένα λήθαργο αιώνων. Ο καπιταλισμός αυτός, παρά τις καταστάσεις ακραίας βίας και αθλιότητας που δημιούργησε, είχε προοδευτικό και δημιουργικό χαρακτήρα, καθώς έβγαλε τεράστιες περιοχές του πλανήτη από μια κατάσταση μακαριότητας και ακινησίας, θέτοντάς τες σε μια πρωτοφανή επιταχυνόμενη κίνηση.

Ο καπιταλισμός σήμερα, στην περίοδο του ιμπεριαλιστικού του σταδίου, έχει περάσει στο αντίθετό του. Ολο και περισσότερο βασανίζεται από τις οικονομικές κρίσεις, όλο και περισσότερο περιορίζονται οι φάσεις της άνθησης και της ανόδου του οικονομικού κύκλου, η περίοδος της αμπώτιδος γίνεται όλο και μεγαλύτερη σε αντίθεση με τις περιόδους της πλημμυρίδας (οικονομική ανάκαμψη) οι οποίες συρρικνώνονται. Η δεκαετία του '90 μέχρι και σήμερα είναι πολύ χαρακτηριστική για την άντληση συμπερασμάτων που αφορούν στην καπιταλιστική κρίση. Μεξικό, Ρωσία, Ινδονησία, Λατινική Αμερική (με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση της τραγικής Αργεντινής) είδαν τις οικονομίες τους να καταρρέουν, ενώ σήμερα το κέντρο βάρους της καπιταλιστικής κρίσης έχει μετακινηθεί στις καπιταλιστικές μητροπόλεις, των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Ιαπωνίας. Δεκαετίες τώρα, τεράστιες περιοχές του πλανήτη βρίσκονται σε διαδικασία περιθωριοποίησης, η αναγκαιότητα του κέρδους, θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια για τη λύση οξυμένων κοινωνικών προβλημάτων της ανθρωπότητας. Ο καπιταλισμός σταδιακά χάνει το στοιχείο της ιστορικής αναγκαιότητας, που συνοδεύει κάθε κοινωνικό σύστημα από τη γέννησή του μέχρι το θάνατό του.

Από τις διαπιστώσεις αυτές, βέβαια, δε βγαίνει το συμπέρασμα ότι, χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, θα δούμε τον καπιταλισμό να διαλύεται από μόνος του εις τα εξ ων συνετέθη. Απλώς, θέλουμε να επισημάνουμε ότι, παρά τις σημερινές δύσκολες ώρες που περνά η ανθρωπότητα από την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα, το καπιταλιστικό σύστημα έχει εισέλθει στην περίοδο της ιστορικής του παρακμής. Η περίοδος αυτή μπορεί να είναι υπόθεση χρόνων, δεκαετιών, ο χρονικός της όμως ορίζοντας δεν αναιρεί το γεγονός ότι το σημερινό εκμεταλλευτικό σύστημα οδεύει προς την ιστορική του δύση. Αλλωστε, υπάρχει και ανάλογο ιστορικό προηγούμενο. Η περίοδος παρακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας τοποθετείται χρονικά γύρω στο 1000 μ.Χ., πέρασαν όμως άλλοι 4,5 αιώνες για να κλείσει και τυπικά ο ιστορικός της κύκλος με την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Αν η ανθρωπότητα ξεμπερδέψει αργά ή γρήγορα με ένα κοινωνικό σύστημα που έχει ήδη φάει τα ψωμιά του, εξαρτάται αποκλειστικά από το επίπεδο και την ωριμότητα της ταξικής πάλης.