ΜΙΑ ιστορική πανηγυρική έκδοση της «Ελεύθερης Ελλάδας», του κεντρικού δημοσιογραφικού οργάνου του ΕΑΜ, που παράνομα κυκλοφόρησε στις 25 Μάρτη 1943, είναι το ειδικό ένθετο που προσφέρει ο «Ριζοσπάστης» στους αναγνώστες του, την Τρίτη 25 Μάρτη 2003, καθώς γιορτάζουμε τον ξεσηκωμό της λευτεριάς, το λαογέννητο Εικοσιένα.

ΟΣΟΙ ΚΑΠΟΤΕ έλαχε να κρατήσουν στα χέρια τη μοναδική αυτή επετειακή έκδοση, σίγουρα θα νιώσουν χαρά και συγκίνηση μ' όλα όσα κάθε αράδα θυμίζει. Αλλά η εφημερίδα αυτή έχει να πει περισσότερα σ' όσους τη βλέπουν για πρώτη φορά.

ΜΕ ΤΟ πανηγυρικό αυτό φύλλο, το οποίο είχε βραβευτεί στην Εκθεση Παράνομου Τύπου του Λονδίνου στα 1943, η αντιστασιακή ΕΑΜική δημοσιογραφία παρουσιάζει τις δυνατότητες που είχε αναπτύξει, για να μπορέσει ν' ανταποκριθεί στις μεγάλες ανάγκες του Αγώνα, αλλά και να μπορέσει να δημιουργήσει ένα γερό μηχανισμό και κυρίως ν' αποφύγει τα χτυπήματα από τους χιτλερικούς και τους προδότες συνεργάτες τους.

ΝΑ ΘΥΜΙΣΟΥΜΕ πως τότε μπήκε σε λειτουργία το καταπληκτικό εκείνο τυπογραφείο, με τη θρυλική «Βικτώρια», στην οδό Σκρα 31, στην Καλλιθέα, όπου μια ηρωική ομάδα, στα έγκατα της γης, τύπωνε ασταμάτητα, μέρα - νύχτα, το «Ριζοσπάστη», την «Ελεύθερη Ελλάδα», αλλά κι άλλα ΕΑΜικά έντυπα, καθώς και μεγάλες μοναδικές αφίσες, που δούλευαν για τον Αγώνα οι καλλιτέχνες του ΕΑΜ. Κι όλα αυτά να τυπώνονται στην κατακόμβη από μια ηρωική ομάδα συντρόφων, που έζησαν για χρόνια στα έγκατα της γης.

ΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ της Καλλιθέας είναι το πιο μεγάλο παράνομο τυπογραφείο σε χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης κι ήρθε ξαφνικά στη δημοσιότητα το 1984, όταν το ΚΚΕ το 'φερνε στο φως σαν ένα μοναδικό θησαυρό, για να συγκροτήσει εκεί ένα μοναδικό Μουσείο Τύπου της Αντίστασης. Πέρασαν από τότε 20 κοντά χρόνια κι είμαστε ακόμη στο «περίμενε».

Η ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ έκδοση της «Ελεύθερης Ελλάδας» για το Εικοσιένα και την Αντίσταση φανερώνει με τα υλικά που παρουσιάζει το συντακτικό δυναμικό, αλλά και όλους εκείνους τους συνεργάτες, που τροφοδοτούσαν με κάθε τρόπο, με ιστορικά, φιλολογικά, αλλά και πολλά επίκαιρα υλικά και, φυσικά, όλα χωρίς υπογραφές, κάποτε μ' ένα αρχικό ή μ' ένα ψευδώνυμο... και δίχως να λειτουργεί λογιστήριο...

Η ΕΚΔΟΣΗ του πανηγυρικού αυτού φύλλου ήταν πολύ φυσικό να αντικρίζει το Εικοσιένα, με την Αντίσταση, τον ξεσηκωμό του λαού μας, για να ματαιώσει την επιστράτευση. Κι είναι αυτός ο τόνος που διατρέχει την εφημερίδα, χωρίς βέβαια να λείπουν οι ειδήσεις για άλλα θέματα, καθώς και τα νέα για τη δράση των ανταρτών του ΕΛΑΣ, όπως και τις επιτυχίες του Κόκκινου Στρατού στις μάχες του Στάλινγκραντ.

ΕΙΝΑΙ η φλογερή προκήρυξη της ΚΕ του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, που ανοίγει το εντυπωσιακό αυτό αντιστασιακό τετρασέλιδο: «...Η σημερινή επέτειος της Επανάστασης του 1821, γράφει η προκήρυξη, μας βρίσκει στην πιο άγρια φάση ενός παγκόσμιου πολέμου, που ο χιτλεροφασιστικός ιμπεριαλισμός εξαπέλυσε πάνω στην ανθρωπότητα. Οι δυνάμεις της κτηνώδους βίας και της σκοτεινής αντίδρασης, που τον καιρό της επανάστασης εκπροσωπούσε η Ιερή Συμμαχία, σήμερα δε ο Αξονας, μετέρχονται όλα τα μέσα για να εξαναγκάσουνε τους ευρωπαϊκούς λαούς να υποκύψουνε στη βία των όπλων, να τους "πείσουν" πως η νέα δουλεία, που την ονομάζουνε "νέα τάξη", είναι και φυσική και ωφέλιμη! Η Ευρώπη ολόκληρη μεταβλήθηκε σ' ένα απέραντο κάτεργο...».

ΠΛΟΥΣΙΑ, αλλά διδακτική η αγωνιστική κι η ιστορική εισφορά που βγαίνει από το αφιέρωμα της «Ελεύθερης Ελλάδας» στο Εικοσιένα και την Εθνική, την ΕΑΜική Αντίσταση. Αξέχαστες μαρτιάτικες αναδρομές στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, που, αψηφώντας τους γκεσταπίτες και τους έφιππους καραμπινιέρους, στεφανώναμε του '21 τους ήρωες. Στους δρόμους της αδούλωτης Αθήνας, με της νιότης τη χρυσή πανοπλία νιάτα, όπως καληώρα τούτες τις ώρες.