«...το τραγούδι μας ενώνει μέσα σ' ένα κοινό μύθο. Κι όπως στον χορό (έτσι και στο τραγούδι), ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας, για ν' ακολουθήσουμε μαζί τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις. Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούριο κι απ' την αρχή κάθε φορά...» (Μάνος Χατζιδάκις).

Εννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη μέρα που ο Μάνος Χατζιδάκις, ο μελωδός της ψυχής μας, έφευγε για το στερνό «ταξίδι». Στο δημιουργικό διάβα του από το σύγχρονο πολιτισμό μας, είχε προλάβει να μας προσφέρει ανείπωτες συγκινήσεις και να σμιλέψει τον κοινό μας μύθο με μουσικές και τραγούδια εξαίσια, αληθινά και ακριβώς γι' αυτό βαθιά λαϊκά. Εξάλλου, όπως και ο ίδιος είχε πει σε συνέντευξή του στο «Ρ» (27/5/90), «η άντληση της θεματολογίας μου προέρχεται από μια πηγή που ανήκει σε όλους τους ανθρώπους. Και πέρα από το συνειδητό πολλές φορές», τονίζοντας ότι «λαϊκό είναι ό,τι ασχολείται με τον άνθρωπο και προέρχεται από τον άνθρωπο». «Είμαι λαϊκός, αλλά όχι λαϊκίζων», έλεγε, σημειώνοντας: «Δεν είμαι εναντίον του λαϊκού, αλλά φανατικά εναντίον του λαϊκισμού. Το πρώτο συνθέτει την αλήθεια μας, το άλλο την αυτοκολακεία και την εκμετάλλευση. Για παράδειγμα: Η κυβέρνηση ασκεί το λαϊκισμό σαν πολιτιστική πολιτική για κομματικό όφελος και ο λαός κολακεύεται, ενδίδει και υποτάσσεται στο κόμμα που διοικεί. Να μια σχέση που αντιπαθώ βαθιά και φυσικά την πολεμώ με όλες μου τις δυνάμεις».

Πνεύμα ασυμβίβαστο, που αντιτάχθηκε στους κρατούντες, στην όποια κολακεία και αναρρίχηση, ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε πάνω απ' όλα κορυφαίος αναμορφωτής του ελληνικού τραγουδιού, δρομολογώντας το σε νέους μουσικούς ορίζοντες. «Η τέχνη», έλεγε, «υπάρχει, διότι ανατέμνει τη λειτουργία του ανθρώπου. Του κινητοποιεί τις ευαισθησίες του. Τις αληθινές του ευαισθησίες. Οχι τις επικαιρικές. Αν το ανθρώπινο ον φτάσει σε μια τελειότητα σχεδόν θεϊκή, τότε η τέχνη δε θα υπάρχει, γιατί δε θα υπάρχει η ανάγκη της τέχνης. Η τέχνη συμπληρώνει τον άνθρωπο, τον βοηθά να αισθανθεί, έστω και για λίγο, προς τα πού πρέπει να τείνει. Η μεγάλη τέχνη εννοώ».

Ο ίδιος, υπηρετώντας τη μεγάλη τέχνη, ακολούθησε ένα δρόμο σπαρμένο με νότες. Το καλοκαίρι του '44, πρωτοεμφανίζεται ως συνθέτης, υπογράφοντας τη μουσική για το θεατρικό έργο του Αλ. Σολωμού «Ο τελευταίος ασπροκόρακας», σε σκηνοθεσία Κ. Κουν. Η απελευθέρωση τον βρίσκει να πρωτοστατεί στις πολιτιστικές εκδηλώσεις της λέσχης της ΕΠΟΝ. Εκείνη την περίοδο, ο Μίμης Δεσποτίδης θα του συστήσει τον Μίκη Θεοδωράκη. Στην πορεία, θ' ακολουθήσει το θίασο των «Ηνωμένων Καλλιτεχνών» και τον Αιμίλιο Βεάκη στις παραστάσεις του στην επαρχία. Στη Θεσσαλία, θα συναντήσει την αντίδραση των ταγματασφαλιτών του Σούρλα. Ο εμφύλιος σπαραγμός τον οδηγεί να αφοσιωθεί πια αποκλειστικά στη μουσική. Το 1948 οργανώνει στο Θέατρο Τέχνης μια βραδιά για το ρεμπέτικο, παρουσιάζοντας στο έκπληκτο κοινό τον Μάρκο Βαμβακάρη. Το Μάρτη του '51 το «Ελληνικό Χορόδραμα» της Ραλούς Μάνου θα παρουσιάσει δύο σημαντικά έργα του, τα «Εξι λαϊκές ζωγραφιές» και «Καταραμένο φίδι». Στις αρχές της δεκαετίας του '50, ο Φίνος τον σπρώχνει στην κινηματογραφική μουσική και ο Μάνος θα προσφέρει δεκάδες τραγούδια, που έγιναν επιτυχίες. Ανάμεσά τους τα «Παιδιά του Πειραιά» (Οσκαρ τραγουδιού). Παράλληλα, συνεχίζει ν' ασχολείται με τη σύνθεση θεατρικής μουσικής. Το '62 παρουσιάζει την «Οδό Ονείρων». Ακολουθούν: «Δεκαπέντε εσπερινοί», «Χαμόγελο της Τζοκόντα», «Μυθολογία», «Καπετάν Μιχάλης», «Αντικατοπτρισμοί», «Μεγάλος Ερωτικός», «Αθανασία», «Σκοτεινή μητέρα», «Η εποχή της Μελισσάνθης», «Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς», «Αμοργός» κ.ά.

Προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυδιάστατη, δημοσίευσε τα βιβλία με ποιήματα και σχόλια: «Μυθολογία», «Μυθολογία Δεύτερη», «Τα σχόλια του Τρίτου» και «Ο Καθρέπτης και το Μαχαίρι». Ιδρυσε και διηύθυνε την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών (1964-'67), το καφεθέατρο Πολύτροπο, τις Μουσικές Γιορτές στα Ανώγεια Κρήτης και τους Μουσικούς Αγώνες στην Κέρκυρα, ενώ την περίοδο 1975-'81 διηύθυνε το Τρίτο Πρόγραμμα. «Παιδιά» του, επίσης, είναι η δισκογραφική εταιρία «Σείριος» και η «Ορχήστρα των Χρωμάτων», δύο ακόμη ενσαρκώσεις της αντίληψής του για την πορεία των μουσικών μας πραγμάτων.

Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του Μ. Χατζιδάκι, η Ορχήστρα των Χρωμάτων, όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, πραγματοποιεί ένα μελωδικό αφιέρωμα στον ιδρυτή της. Την Τετάρτη (9 μ.μ.), δίνει συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη, με τρία εξαιρετικά έργα του διεθνούς ρεπερτορίου. Η συναυλία θ' ανοίξει με τη σουίτα για ορχήστρα «Ανοιξη στα Απαλάχια» του Ααρον Κόπλαντ, που βασίζεται στο ομώνυμο μπαλέτο που έγραψε ο συνθέτης το 1944 για τη μεγάλη χορεύτρια Μάρθα Γκράχαμ. Με το έργο αυτό, που του χάρισε το Βραβείο της Ενωσης Μουσικοκριτικών και ένα βραβείο Πούλιτζερ, ο Κόπλαντ καθιερώθηκε ως ο πατέρας της «Αμερικάνικης Σχολής». Θα ακολουθήσει το Κοντσέρτο «Σουαρέ» του Νίνο Ρότα, που είναι το δεύτερο από τα τρία κοντσέρτα του συνθέτη για πιάνο και ορχήστρα. Γράφτηκε το 1962, παράλληλα με τις ονειρικές συνθέσεις του για τον κινηματογράφο και, φυσικά, στο μέσο της στενής συνεργασίας του με τον μεγάλο Ιταλό σκηνοθέτη Φεντερίκο Φελίνι. Η συναυλία θα κορυφωθεί με το αθάνατο «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Μ. Χατζιδάκι. Το έργο γράφτηκε αρχικά για τη φωνή της Ζακλίν Ντανό, αλλά στην τελική του μορφή αποτελείται από δέκα «τραγούδια χωρίς λόγια» για ορχήστρα και ολοκληρώθηκε το 1964. Ο συνθέτης εμπνέεται από σκόρπιες εικόνες και μορφές που περνούσαν μπροστά από τα μάτια του στη Νέα Υόρκη, ανάμεσά τους ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι στην προσθήκη του βιβλιοπωλείου Ριτσιόλι, με την αινιγματική φιγούρα της Τζοκόντας στο εξώφυλλο... Οι εικόνες που παρουσιάζονται είναι σουρεαλιστικές και μεταφέρονται μουσικά με ένα στιλ «μεταμοντέρνο», με παραθέματα μοτίβων που ανάγονται από τον Βιβάλντι, μέχρι τον Χάιντν και τον Σούμπερτ, συνθέτες που θαύμαζε πολύ ο Χατζιδάκις.

Στο αφιέρωμα που διοργανώνει το Φεστιβάλ Αθηνών, στις 26 Ιουνίου στο Ηρώδειο, θα ακουστούν δύο επίσης μεγάλα έργα του Μ. Χατζιδάκι. Ο υπέροχος «Μεγάλος Ερωτικός» - έργο σταθμός στη σύγχρονη μουσική δημιουργία, που βασίζεται στην ποίηση των Μυρτιώτισσας, Ελύτη, Γκάτσου, Καβάφη, Σολωμού, Σαπφούς, Σαραντάρη, Πρεβελάκη, Χορτάτζη, Σολομώντος κ.ά. Ορισμένα από τα θρυλικά τραγούδια του θα ερμηνεύσουν η Ελλη Πασπαλά και ο Μανώλης Λιδάκης. Η συναυλία θα ανοίξει με το ανέκδοτο έργο του Μ. Χατζιδάκι «Αμοργός», που βασίζεται πάνω στο ομώνυμο ποίημα του Νίκου Γκάτσου. Το έργο είχε απασχολήσει τον συνθέτη επί μία εικοσαετία, χωρίς, όμως, τελικά να ολοκληρωθεί. Τα μελοποιημένα μέρη παρουσιάζονται σε πρώτη εκτέλεση, σε ενορχήστρωση του Νίκου Κυπουργού, σύμφωνα με τις καταγεγραμμένες οδηγίες του συνθέτη. Ερμηνευτές θα είναι η Μαρία Φαραντούρη και ο Τάσσης Χριστογιαννόπουλος και αφηγητής ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Συμμετέχουν το «Μουσικό Σύνολο Μάνος Χατζιδάκις», υπό τη διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού και η Χορωδία του Φεστιβάλ Αθηνών.

Στο Μοναστήρι της Καισαριανής, στις 27 και 28 Ιουνίου, το «Αιολικό» Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Καισαριανής διοργανώνει μια «Ελεγεία στη μνήμη του Μ. Χατζιδάκι» με τη συμμετοχή καλλιτεχνών, που έμειναν πιστοί στη στάση του απέναντι στη μουσική. Στις 27/6 θα πάρουν μέρος η Νένα Βενετσάνου, η Αλίκη Καγιαλόγλου με τον Μίλτο Λογιάδη στο πιάνο, ο Βασίλης Γισδάκης και ο Ηλίας Λιούγκος με τον Θόδωρο Κοτεπάνο στο πιάνο. Στις 28/6 η Σαβίνα Γιαννάτου θα ξεδιπλώσει την παράσταση «Πάω να πω στο σύννεφο», ενώ ο Σπύρος Σακκάς με τον Γιώργο Κουρουπό στο πιάνο θα δώσουν το ρεσιτάλ «Μια φορά και έναν καιρό... στον Μάνο». Επίσης, θα προβληθεί το βραβευμένο μουσικό ντοκιμαντέρ για την «ιέρεια» του Μ. Χατζιδάκι, Φλέρυ Νταντωνάκη, «Φλέρυ, η τρελή του Φεγγαριού» του Αντώνη Μποσκοΐτη.