Πριν ακόμη παρουσιαστεί το προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, μας παραμύθιασαν με κάποιο σύστημα ελεύθερης τάχα πρόσβασης στα ΑΕΙ που θ' αντικαθιστούσε τις πανελλαδικές εξετάσεις του Λυκείου. Στη συνέχεια ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ διευκρίνισε βέβαια ότι οι πανελλαδικές παραμένουν, αλλά κι ότι η εισαγωγή θα δίνει στους υποψήφιους «ελευθερία επιλογών». Αυτό συμβαίνει; `Η μήπως με τις εξαγγελίες «ελεύθερης πρόσβασης» επιδιώκουν να σκεπάσουν την εντεινόμενη διαφοροποίηση του σχολείου και του ίδιου του πανεπιστημίου, την πολιτική που θέλει όλη την εκπαίδευση μηχανισμό ταξικής επιλογής και χειραγώγησης;

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι πιο συντηρητικές ρυθμίσεις στην εκπαίδευση προσπαθούν να κρυφτούν μέσα στον κουρνιαχτό μιας υποτιθέμενης «ελεύθερης» ή «ανοιχτής πρόσβασης» στα ΑΕΙ. Θυμίζουμε ότι ο Γ. Α. Παπανδρέου, υπουργός Παιδείας το '95-'96, είχε προτείνει εισαγωγή με βαθμό του Εθνικού Απολυτηρίου, που θα καθοριζόταν από ...πανελλαδικές εξετάσεις σε 2 μαθήματα της Α΄ τάξης Λυκείου, 2 μαθήματα της Β΄ και 3 της Γ΄ Λυκείου. Η απαράδεκτη ένταξη των πανελλαδικών εξετάσεων μέσα στο Λύκειο, και μάλιστα από νωρίς νωρίς, παρουσιαζόταν σαν περιορισμός εξετάσεων: «Μόνον 7 εξετάσεις αντί για 40 θα δίνει ο μαθητής!»¹. Παραλλαγές της ίδιας προπαγάνδας και της ίδιας πρότασης εφάρμοσαν αργότερα ο Αρσένης κι ο Ευθυμίου. Οι εισαγωγικές ταυτίστηκαν, στην αρχή εξ ολοκλήρου και μετά εν μέρει, με τις προαγωγικές κι απολυτήριες εξετάσεις της Β΄ και Γ΄ τάξης του Λυκείου. Ετσι στο Λύκειο με τις κατευθύνσεις και τις πανελλαδικές εξετάσεις έμειναν μόνο όσοι μπορούν να μπουν στα ΑΕΙ, οι υπόλοιποι έπρεπε από τα 15 τους να προσανατολιστούν στα ΤΕΕ ή στο δίκτυο κατάρτισης. Οταν όμως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα διαφοροποιείται ανάλογα με την επαγγελματική επιλογή, και η επιλογή αυτή γίνεται πριν ο νέος ενηλικιωθεί, πριν διαμορφώσει σε γενικές γραμμές την προσωπικότητά του, πριν η βασική-γενική εκπαίδευση τού δώσει όσα είναι απαραίτητα για ν' αντιμετωπίσει τη ζωή, τότε ο προσανατολισμός αυτής της επιλογής είναι πέρα για πέρα ταξικός. Το ΚΚΕ ήταν το μόνο κόμμα που είχε έγκαιρα επεξεργαστεί και πρόβαλλε το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Βασικό Υποχρεωτικό Σχολείο, ελάχιστη προϋπόθεση για όλους, πριν από οποιαδήποτε επαγγελματική επιλογή ή εκπαίδευση².

«...Οι ιδέες όχι για κατάργηση αλλά για έναν άλλο τρόπο πανελλαδικών εξετάσεων»³ διευκρινίζει ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αλλά δε σταματά εκεί: «...Ολο το σύστημα των εξετάσεων μπορεί να είναι πολύ πιο ευέλικτο. Δε θα πρέπει να είναι η λογική κάνω τις εξετάσεις μπαίνω ή δεν μπαίνω, αλλά να μπορώ να επιλέξω, παίρνοντας απολυτήριο από το Λύκειο, σε ποιο πανεπιστήμιο πηγαίνω (Με κάποιους περιορισμούς βέβαια. Γιατί δε θα γίνουμε όλοι γιατροί στην Ελλάδα). Να έχει ο νέος μεγαλύτερες επιλογές. Να μπει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο και να μπορεί να συνδυάσει πολλά πράγματα. Να δει ότι του πάει η Λογιστική ή του πάει το Μάνατζμεντ ή κάτι άλλο»⁴. Την πρόωρη επιλογή ήδη από το σχολείο με γενικές εξετάσεις πριν το απολυτήριο, θ' ακολουθεί εξονυχιστική διαλογή κι ανακύκλωση των υποψηφίων μέσα στα ΑΕΙ: «Το να εισαχθεί ο νέος σε ένα Τμήμα σήμερα, είναι ένα μεγάλο λάθος. Θα μπορούσε να εισαχθεί σε Σχολή ή ακόμη και σε Πανεπιστήμιο, ή και σε ΤΕΙ»⁵. Οσο και αν παρουσιάζεται η πρόταση σαν ελευθερία επιλογής, στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, με τους υποψήφιους να διεκδικούν την εισαγωγή σε περιορισμένο κύκλο τμημάτων μιας σχολής ή ενός ιδρύματος και με πιθανότητα αποκλεισμού τους από το τμήμα που εκφράζει το επιστημονικό αντικείμενο.

Ιδιαίτερα προβλήθηκε αυτό το διάστημα μια παραλλαγή της παραπάνω πρότασης για «ελεύθερη» πρόσβαση, η «ιδέα» του πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, προερχόμενου από τη ΝΔ, καθ. Γ. Μπαμπινιώτη: «Η εισαγωγή των φοιτητών στα ΑΕΙ να γίνεται με βάση την επίδοσή τους στις τρεις τάξεις του Λυκείου (ώστε να αναβαθμιστεί το Λύκειο), με δοκιμασίες (τεστ) που θα ζητούν τα ίδια τα τμήματα των ΑΕΙ και κυρίως με τη φοίτηση των υποψηφίων φοιτητών σε ένα προπαρασκευαστικό εξάμηνο μέσα στο Πανεπιστήμιο και αυστηρή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου από τα ίδια τα Πανεπιστήμια, εξέταση που θα καθορίζει τη συνέχιση ή μη των σπουδών του υποψηφίου». Οχι μόνο δηλαδή πρόωρη επιλογή με εξετάσεις ήδη από το Λύκειο αλλά και νέες εξετάσεις-φραγμοί μέσα στα ΑΕΙ, σε «προπαρασκευαστικό κύκλο», που ταυτόχρονα απαιτεί τεράστιες υποδομές στα ΑΕΙ (Για τη δημιουργία τους ο πρύτανης δε διστάζει να προτείνει ακόμη και δίδακτρα)⁶. Η πρόταση αυτή περιορίζει αντικειμενικά τις επιλογές του υποψήφιου, που θα περιπλανιέται με σημαντικό κόστος από ΑΕΙ σε ΑΕΙ χωρίς να φοιτά, μέχρι να καταλήξει σ' «ευκολότερες σπουδές» ή να εγκαταλείψει εξουθενωμένος.

Το προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ επιμελώς φρόντισε να συντηρήσει τη σχετική φιλολογία για μορφές «ελεύθερης» πρόσβασης, μη καταθέτοντας συγκεκριμένη πρόταση και μεταθέτοντας το θέμα μετεκλογικά σε κάποιον «διακομματικό διάλογο». Η απόφαση έχει παρθεί με τη συναίνεση και των άλλων κομμάτων, ΝΔ (στο πρόγραμμά της προτείνει κατάργηση πανελλαδικών εξετάσεων μόνο της Β΄ Λυκείου, περιορισμό των εξεταζόμενων μαθημάτων της Γ΄ Λυκείου από 9 σε 6, αλλά διατήρηση του διπλού σχολικού δικτύου, συμφωνία στη διαφοροποίηση σχολείων και σχολών μέσω της αξιολόγησης, εξεταστικές δοκιμασίες από την Ε΄ Δημοτικού κλπ.) και από τις ρητορείες του ΣΥΝ περί «ανοιχτού πανεπιστημίου». Μάλιστα, ο πρόεδρος του ΣΥΝ έσπευσε να κατηγορήσει το ΠΑΣΟΚ για αντιγραφή της πρότασής του, την οποία «εδώ και χρόνια απέρριψαν όλοι οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ»⁷.

Πώς μπορεί όμως να μιλάμε για «ελεύθερη πρόσβαση» όσο υπάρχει ο κοινωνικός καταμερισμός εργασίας, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν η κοινωνικο-ταξική θέση του νέου καθορίζει την κοινωνική επιλογή; Ολες οι σχετικές προτάσεις συνηγορούν, τροφοδοτώντας τη δημαγωγία, στην επέκταση των ταξικών φραγμών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, ο ΣΥΝ μιλά για «ελεύθερη» πρόσβαση, αν και προβλέπει εξετάσεις σε «6 το πολύ μαθήματα» μετά το Λύκειο, και για αποσύνδεση του Λυκείου από την εισαγωγή με το πρόγραμμα του Λυκείου να διαφοροποιείται (βλ. τις σημερινές «κατευθύνσεις») ανάλογα με τις «προεπαγγελματικές απαιτήσεις, πανεπιστημιακές και μη»⁸!Το πρόβλημα δεν είναι βέβαια οι μεταλυκειακές εξετάσεις, αλλά ότι η επιλογή έχει ουσιαστικά προκαθοριστεί από το Λύκειο και, το χειρότερο, ότι ο ΣΥΝ δεν περιορίζεται εκεί: «...Γιατί δε σημαίνει πως όσοι εισάγονται θα αποφοιτήσουν κιόλας, ιδίως αν η αξιολόγηση μέσα στα πανεπιστήμια γίνεται - όπως πρέπει να γίνεται - με περισσότερη επιμέλεια»⁹. Δηλαδή η δήθεν ελεύθερη πρόσβαση του ΣΥΝ περιλαμβάνει πέρα από μεταλυκειακές εξετάσεις και ξεσκόνισμα, νέους φραγμούς μέσα στα ΑΕΙ-ΤΕΙ!

Η συζήτηση είναι αποπροσανατολιστική. Στο πλαίσιο της σημερινής αντιεκπαιδευτικής πολιτικής δεν υπάρχει «καλή» διαδικασία πρόσβασης στα ΑΕΙ-ΤΕΙ, ούτε, πολύ περισσότερο, μπορεί να αντιμετωπιστεί απλά με μια αλλαγή του τρόπου εισαγωγής. Από το 1960 έως σήμερα έχουν εξαντληθεί όλα τα δυνατά εξεταστικά συστήματα, χωρίς όμως να λυθούν τα προβλήματα της εκπαίδευσης. Το πρόβλημα της εισαγωγής στα ΑΕΙ δεν είναι η αιτία, αλλά η συνέπεια της λειτουργίας της εκπαίδευσης για την ταξική επιλογή και χειραγώγηση.

Το ΚΚΕ επιμένει: Μόνο στην κατεύθυνση ριζικών αλλαγών - καθιέρωση του ενιαίου 12χρονου βασικού υποχρεωτικού σχολείου, εργασιακή διέξοδος για όλους τους απόφοιτους, δημιουργία Ειδικών Επαγγελματικών σχολών ενταγμένων στην εκπαίδευση σε «μεταλυκειακό» επίπεδο και αληθινά Ενιαίας Ανώτατης Εκπαίδευσης¹⁰, ώστε το πτυχίο να μεταφράζεται αυτοδίκαια σε αντίστοιχη εργασία - αποχτά νόημα μια πρόταση πρόσβασης στα ΑΕΙ, αφού θα έχει ολοκληρωθεί το μορφωτικό έργο του σχολείου και εφόσον ο καταμερισμός εργασίας θ' αποτυπώνεται στο σχεδιασμό των τμημάτων, προγραμμάτων και θέσεων Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η τεχνική διαδικασία επιλογής θα μπορούσε έτσι να έχει τη μορφή κάποιων «μεταλυκειακών» εξετάσεων σε 2-3 μαθήματα σχετικά με το επιστημονικό αντικείμενο όπου προσανατολίζεται ο υποψήφιος ώστε, συνδυάζοντας κατάλληλα τις εξετάσεις, με τέσσερα-πέντε το πολύ μαθήματα να μπορεί να καλυφθεί ακόμη και το σύνολο των πανεπιστημιακών τμημάτων. Οπωσδήποτε πρέπει να εξασφαλίζει: α) Απεριόριστη δυνατότητα πολλαπλών επιλογών προτίμησης, β) δικαίωμα επανάληψης της διαδικασίας όσες φορές επιθυμεί ο υποψήφιος, γ) κατοχύρωση βαθμολογίας, δ) ιδιαίτερη μέριμνα και για τους εργαζόμενους και τα παιδιά ειδικών κατηγοριών (μειονότητες, ΑΜΕΑ, φτωχών λαϊκών στρωμάτων...). Σε κάθε περίπτωση διευκρινίζουμε όμως ότι ο τρόπος επιλογής έχει αξία σχετική, αντίστοιχη με την εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα, και δεν είναι πανάκεια.

Η άμεση αποδέσμευση του σχολείου από το σύστημα εισαγωγής (κατάργηση κατευθύνσεων και πανελλαδικών εξετάσεων Β΄ και Γ΄ Λυκείου, κατάργηση του διπλού σχολικού δικτύου) και γενικότερα ο αναπροσανατολισμός, διεύρυνση κι ενοποίηση του σχολείου με στόχο την ολοκληρωμένη παροχή Βασικής - Γενικής Εκπαίδευσης είναι το πρώτο ζητούμενο και για τις πανεπιστημιακές σπουδές.

Και πρέπει άμεσα ν' αποτρέψουμε τη μετατροπή των πανεπιστημίων σε κέντρα διαλογής κι ανακύκλωσης των υποψηφίων, την επιχειρούμενη προσπάθεια επιβολής νέων φραγμών στην Ανώτατη Εκπαίδευση, με κύκλους και τμήματα χωρίς επιστημονική ειδίκευση κι επαγγελματική προοπτική. Η ψήφος στο ΚΚΕ σημαίνει κι εδώ αντίσταση και συνάμα προοπτική.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Συνέντευξη του τότε υπουργού Παιδείας Γ. Παπανδρέου στη Συλβάνα Ράπτη, «Νέα» 4/6/1996

2. Πρόταση του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του ΚΚΕ «Το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Βασικό Υποχρεωτικό Σχολείο», Σεπτέμβρης 1999.

3. «Ελευθεροτυπία» 30/1/2004, Συνέντευξη Γ. Παπανδρέου στο ραδιοφωνικό σταθμό STAR FM της Θεσσαλονίκης.

4. «Το Βήμα» 30/1/2004, ό.π.

5. Συνέντευξη του Γ. Παπανδρέου στη ΝΕΤ, 4/2/2004.

6. Γ. Μπαμπινιώτη «Ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια», στην εφημερίδα «Καποδιστριακό».

7. Γραφείο Τύπου του ΣΥΝ, δήλωση του Ν. Κωνσταντόπουλου στις 23 του Γενάρη 2004.

8. Ο.π. ΣΥΝ «Δημοκρατική Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, σελ. 153.

9. Ο.π. στη σελ. 54.

10. Πρόταση του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του ΚΚΕ, Οι θέσεις του ΚΚΕ για την Ανώτατη Εκπαίδευση, Απρίλης 2001.