Το τελευταίο διάστημα, λόγω Ολυμπιακών Αγώνων, παρατηρήθηκε «έξαρση» ενδιαφέροντος για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Το αξιοσημείωτο, βέβαια, δεν είναι αυτό, αφού ουδέποτε άφησε ανεπηρέαστη την ανθρωπότητα αυτός ο πολιτισμός. Αντιθέτως, πρόκειται για το γεγονός ότι από την αρχαία Αθήνα, που μέχρι τώρα μονοπωλούσε με την πνευματική και πολιτιστική της ισχύ την προσοχή των συγχρόνων, έχουμε μια μετατόπιση προς την αρχαία Σπάρτη. Το ερώτημα είναι, τι μπορεί να σημαίνει αυτή η «μετατόπιση», κάτω από ποιες συνθήκες και με ποιους τρόπους γίνεται αυτό.

Ωστόσο, το θέμα παίρνει νέες - και σοβαρότερες - διαστάσεις μετά την 11η Σεπτέμβρη. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον πρόλογο του βιβλίου «Οι Σπαρτιάτες. Μια επική Ιστορία», του ιστορικού Πολ Κάρτλετζ, γίνεται ξεχωριστή αναφορά στα μηνύματα που φέρνουν οι Σπαρτιάτες στη σύγχρονη κοινωνία, μετά τους «δίδυμους πύργους».

Η 11η Σεπτέμβρη αποτέλεσε το πρόσχημα για μια σειρά από επεμβάσεις της αμερικάνικης ιμπεριαλιστικής μηχανής, τόσο στο Αφγανιστάν, όσο και στο Ιράκ. Παράλληλα, ήταν το εφαλτήριο για να επιβληθεί μια παγκόσμια «τρομο-υστερία». Προκειμένου, λοιπόν, το σύστημα να δικαιολογήσει - σε κάθε χρονική περίοδο - τις πράξεις του, προσπαθεί να συγκριθεί με το «ένδοξο» παρελθόν. Μόνη διαφορά, ότι τώρα γίνεται πιο έντεχνα και ο πολιτισμός γίνεται ένα από τα κυριότερα οχήματα που χρησιμοποιεί.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν κυκλοφορήσει μια σειρά από βιβλία, αναφορικά με την αρχαία Σπάρτη. Ενδεικτικά αναφέρουμε: «Οι Σπαρτιάτες» (ιστορικό), «Οι πύλες της φωτιάς» (ιστορικό μυθιστόρημα, έχει ήδη γίνει μπεστ σέλερ στις ΗΠΑ), «Η ασπίδα της Σπάρτης» (ιστορικό μυθιστόρημα), κλπ. Το δεύτερο βιβλίο πρόκειται να μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη, με «χολιγουντιανή» πρωτοβουλία. Παράλληλα, έχει «βγει» ως παιχνίδι στον υπολογιστή, με την ονομασία «Spartan», δηλαδή «Σπαρτιάτες»...

Στο βιβλίο «Οι Σπαρτιάτες», γίνεται ιστορική αναδρομή από την περίοδο του πρώτου Πελοποννησιακού Πολέμου (στον 8ο π.Χ. αιώνα) και μέχρι το τέλος της Θηβαϊκής ηγεμονίας και την οριστική παρακμή της Σπάρτης. Στις «Πύλες της φωτιάς», ένας νεαρός δούλος εξιστορεί στον Πέρση βασιλιά την προσωπική του ιστορία. Μέσα από τα δικά του μάτια, ξετυλίγεται ο μύθος της αρχαίας Σπάρτης, την περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια της μάχης των Θερμοπυλών. Τα δύο αυτά βιβλία έχουν κοινές αναφορές, στην ουσία κοινή καταγωγή και εξαίρουν το ίδιο ακριβώς πράγμα: Τον ηρωισμό, την ανδρεία, μα, κύρια, την πειθαρχία - χωρίς ποτέ αυτή να ομολογείται.

Η πειθαρχία στην αρχαία Σπάρτη είχε τελείως διαφορετική «υφή». Οπως αναφέρεται και στα δύο βιβλία, στόχος ήταν η επιβίωση στη διάρκεια της μάχης, η οποία μπορούσε να γίνει πράξη μόνο μέσα από τη συνειδητή πειθαρχία του συνόλου στον κοινό σκοπό, στην υπεράσπιση της πατρίδας ή, ακόμη, και στην εξάπλωση της επιρροής της. Και στα δύο βιβλία κυριαρχεί το ρητό «Ω ξείν' αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» (δηλαδή: «Ω ξένε πήγαινε να πεις στους Λακεδαιμόνιους ότι εδώ είμαστε θαμμένοι, υπερασπιζόμενοι τους νόμους τους»).

Τα βιβλία αυτά είναι «λαϊκά». Δηλαδή, απευθύνονται πιότερο στην εργατική τάξη - κύρια των ΗΠΑ - παρά στο μικρό, πληθυσμιακά, κομμάτι της διανόησης. Ο αναγνώστης δε γνωρίζει, ούτε έχει τη δυνατότητα να εισχωρήσει στην κουλτούρα της αρχαίας Σπάρτης. Αντιθέτως, μπορεί πολύ εύκολα να μεταφέρει τις εικόνες της περιόδου εκείνης, στη σημερινή πραγματικότητα. Μπορεί να κατανοήσει τις έννοιες «πειθαρχία» και «νόμοι», κάτω από το συλλογικό υποσυνείδητο του σήμερα.

Ας πάμε λίγο παραπέρα. Τι σημαίνει «πειθαρχία» σήμερα; `Η, ακόμη, τι σημαίνει υποταγή στους νόμους; Σημαίνει ο άνθρωπος να υποτάσσεται στις επιταγές της άρχουσας τάξης. Να υποτάσσει το προσωπικό του συμφέρον στο συλλογικό. Αυτό, φυσικά, δεν είναι «κακό». Είναι, όμως, «κακό» το γεγονός να βαφτίζεται «συλλογικό» το συμφέρον μιας τάξης, και εν προκειμένω της αστικής, η οποία βασίζει την «πειθαρχία» της πάνω στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτή είναι η «πειθαρχία», στην οποία καλεί η άρχουσα τάξη την εργατική τάξη.

Ακόμη και αν οι συγγραφείς δεν το κάνουν σκόπιμα, εκείνο που αβίαστα προκύπτει ως συμπέρασμα από τον αναγνώστη είναι πως μόνο με μια «σπαρτιατική πειθαρχία» θα ...«πάμε μπροστά», αδιαφορώντας για τις κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες, στις οποίες αυτή έγινε πραγματικότητα.

Τι σημαίνει αυτό; Οτι οι «νόμοι» που πρέπει να υπακούμε, όπως έκαναν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες, είναι οι νόμοι του σήμερα. Πρέπει να πειθαρχούμε, όπως οι αρχαίοι Σπαρτιάτες. Αλλά να πειθαρχούμε στο σήμερα και όχι στο τότε...

Με μια κουβέντα, η «πειθαρχία» και οι «νόμοι», που στα βιβλία αυτά γίνονται αντικείμενο «μελέτης», δημιουργούν στον σημερινό αναγνώστη την άποψη ότι πρέπει να τα ακολουθήσει για να πάει μπροστά ...στην ανάγκη και να «πεθάνει» για τους «νόμους» αυτούς. Δηλαδή, να πειθαρχεί στους νόμους του ιμπεριαλισμού.

Μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση, η μελέτη της Ιστορίας πρέπει να πάρει νέα χαρακτηριστικά. Σε μια περίοδο κλιμάκωσης του ιμπεριαλισμού, χρησιμοποιεί και «φαντάσματα» του παρελθόντος, για να αποκτήσει αίγλη και να προωθήσει τους σκοπούς του. Ο σημερινός ιμπεριαλισμός εξωραΐζεται, φορώντας τον κόκκινο μανδύα του Λακεδαιμόνιου πολεμιστή. Ο θάνατος στο όνομα του ιμπεριαλισμού δεν έχει καμιά αίγλη, αν δε συγκριθεί με τον ηρωισμό του παρελθόντος.