Δημοσιοποιήθηκε, τη βδομάδα που μας πέρασε, το νομοσχέδιο για τις «Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα» (ΣΔΙΤ). Με την ευκαιρία, ξαναζεσταίνεται η συζήτηση γύρω από τα πολυπόθητα - για τους εκπροσώπους του κεφαλαίου και τις πολυεθνικές - νέου τύπου μεγάλα συμβόλαια των ιδιωτών με το Δημόσιο, συμβόλαια που αυτή τη φορά δε θα περιορίζονται μόνο στο κατασκευαστικό μέρος της υπόθεσης, αλλά θα προχωρούν ακόμα παραπέρα: Θα προβλέπουν, κατά περίπτωση, τη μακρόχρονη (ή και διά παντός) παραχώρηση των ωφελημάτων που προέρχονται από τη λειτουργία, την εκμετάλλευση, τη διεύρυνση και την εξάπλωση των μονάδων, που πρόκειται να κατασκευαστούν. Μα, θα πει κάποιος, αυτό δεν είναι καινούριο. Ετσι ακριβώς έγινε το αεροδρόμιο των Σπάτων που το εκμεταλλεύεται η «Χόχτιφ», έτσι λειτουργεί η Αττική Οδός που τη λυμαίνεται η κοινοπραξία που έφτιαξε ο Μπόμπολας, το ίδιο και η γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου, όπου κουμάντο κάνει γαλλική πολυεθνική.

Τότε, πού βρίσκεται η διαφορά; Γιατί, ενώ οι αναθέσεις έργων από το Δημόσιο προς τους ιδιώτες ανθούν εδώ και τόσες δεκαετίες, γίνεται τώρα τόσος ντόρος; Πόσο διαφορετικές ήταν οι μέχρι σήμερα «συμπράξεις», σε σχέση με αυτές που προβλέπονται από το νέο νομοθέτημα; Ποιος ωφελείται και ποιος ζημιώνει από τέτοιου είδους «συμπράξεις»; Ποια είναι η θέση του ΠΑΣΟΚ; Τι προβλέπεται από την ΕΕ; Ολα αυτά - και σαφώς ακόμα περισσότερα - είναι απόλυτα εύλογα ερωτήματα, μόνο που, για να βρει κανείς τις απαντήσεις, είναι ανάγκη να ...«ξύσει» πίσω από τις επίσημες δηλώσεις και τα εύηχα που λένε οι κυβερνώντες. Επισημότητες που θέλουν να κρύψουν ότι οι «συμπράξεις» είναι ένας σύγχρονος τρόπος εξασφάλισης προνομίων προς το μεγάλο κεφάλαιο, που θα προωθείται με την αποχώρηση του Δημοσίου από κλάδους, λειτουργίες και υπηρεσίες που μέχρι τώρα επιτελούσε και την εκχώρηση όλων αυτών στο πάντα αδηφάγο κεφάλαιο, κάτι που θα παρουσιάζεται ως συνεργασία και σύμπραξη.

Πριν από οποιαδήποτε άλλη συζήτηση, καλό είναι ο καθένας μας να έχει υπόψη του δύο στοιχεία: Πρώτον ότι η πρωτοβουλία της κυβέρνησης, να προωθήσει το νομοσχέδιο των ΣΔΙΤ, εντάσσεται στα πλαίσια μιας συνολικής κατευθυντήριας επιλογής της ΕΕ από τις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας. Δεύτερον ότι, ενώ η επιλογή των «συμπράξεων» είναι δεδομένη, η οικονομική ολιγαρχία και το πολιτικό της προσωπικό προχωρούν ανιχνεύοντας τα δεδομένα, έχοντας ως αρχή ότι «τα πάντα είναι ανοιχτά» και ότι δεν υπάρχουν περιοριστικά όρια για τομείς, όπου μπορεί να εκδηλωθεί ενδιαφέρον για τη σύναψη κάποιας ΣΔΙΤ. Μοναδικό κριτήριο και αποκλειστικός μπούσουλας σε κάθε απόφαση και επιλογή είναι να εξυπηρετούνται οι αξιώσεις που θα προβάλλουν σήμερα και στο μέλλον οι επιχειρηματικοί όμιλοι, η με κάθε τρόπο εξασφάλιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Νομοθετικό πλαίσιο για την ανάπτυξη «συμπράξεων» δημόσιου και ιδιωτικού τομέα -δηλαδή, πολιτικών μέσω των οποίων διευκολύνθηκε η λεηλασία του δημόσιου πλούτου από το κεφάλαιο - υπάρχει και γενικά είναι γνωστό. Εμπλεκόμενοι, κάνουν λόγο για νόμους και ρυθμίσεις που υπάρχουν από τα τέλη της δεκαετίας του '80, νόμοι που προωθήθηκαν από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, με στόχο τη νομιμοποίηση της εισβολής του κεφαλαίου σε τομείς που ήταν αρμοδιότητας του Δημοσίου. Αρχίζοντας από τις μέρες μας και πηγαίνοντας προς τα πίσω, τέτοια νομοθετήματα έχουν υπάρξει για:

Τη λεγόμενη αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, διοίκηση και εκμετάλλευση, ιδιωτική χρηματοδότηση των ολυμπιακών έργων, κατασκευή του Ιππόδρομου και άλλων Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, σύσταση εταιρίας παρακολούθησης των συγκοινωνιακών έργων, κατασκευή και λειτουργία χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων κατασκευή του Ολυμπιακού Χωριού, παραχώρηση στις ΒΕΠΕ χρήσης αιγιαλού και παραλίας, εκτέλεση λιμενικών έργων κατασκευή έργων προς τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, παροχή υπηρεσιών προς τους ΟΤΑ καζίνο, μαρίνες, τουριστικές εγκαταστάσεις, κατασκευή μονάδων ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου, αιολικών πάρκων κλπ. μεταφορά και διαχείριση λυμάτων.

Οι ασχολούμενοι με το θέμα των «συμπράξεων», στη βάση μελετών που έχουν κάνει και θέλοντας, προφανώς να διαφημίσουν το νέο εγχείρημα της οικονομικής ολιγαρχίας, υποστηρίζουν ότι οι περισσότερες μορφές και τύποι συνεργασίας που ακολουθήθηκαν μέχρι σήμερα, μέσω της ανάθεσης έργων, ήταν επιτυχείς, και θα μπορούσαν να ενταχθούν στα σχέδια για τις ΣΔΙΤ. Λόγος γίνεται για έργα όπου τα κέρδη ρέουν άφθονα και ταυτόχρονα δεν αμφισβητείται ο κοινωφελής χαρακτήρας του έργου (Αττικό Μετρό, Σταθμοί Αυτοκινήτων, Τουριστικά Ακίνητα κλπ.). Ως μη επιτυχείς περιπτώσεις θεωρούν - εκ του ασφαλούς, αφού η αναφορά γίνεται σε χρόνους που οι αποφάσεις παίρνονταν από άλλους - μάλλον εκείνα τα έργα που χρυσοπληρώθηκαν, δεν έγιναν, έγιναν με απλή ανάθεση και χωρίς κάποια παραπέρα συμμετοχή εκμετάλλευσης των ιδιωτών κ.ο.κ. Μεταξύ αυτών ανεπιτυχείς θεωρούν: Ολες τις περιπτώσεις για την κατασκευή Ολυμπιακών έργων και την κατασκευή του Ολυμπιακού Χωριού, που έγιναν με κλασικές εργολαβίες. Τις μαρίνες Μυκόνου, Σύρου, Κεφαλονιάς, όπου οι εργασίες διακόπηκαν και εκκρεμούν για πολλά χρόνια. Το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Λαύριο. Τη σύμβαση με τους Καναδούς και την TVX για το χρυσό της Χαλκιδικής.

Εκείνο που φαίνεται πως οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου δεν ανέχονταν, ήταν οι διάφορες, καθ' όλα τυπικές, διαδικασίες που έπρεπε να ακολουθηθούν, όταν αποφασιζόταν η ανάθεση ενός έργου. Διαδικασίες που εκτιμάται ότι ήταν το ελάχιστο που μπορεί να γίνει, προκειμένου να διασφαλίσουν κάποια εντελώς στοιχειώδη ζητήματα που είχαν να κάνουν με την προστασία της δημόσιας περιουσίας. Για τους επιχειρηματικούς ομίλους ό,τι δεν ήταν άμεσο κέρδος ήταν και είναι ...βάρος, από το οποίο πρέπει να απαλλαγούν. Βάρος αποτελεί η δυνατότητα του Δημοσίου να «σπάει» τα έργα σε μελέτη - σχεδιασμό - κατασκευή. Βάρος είναι οι προβλεπόμενες ενστάσεις που μπορούν να υποβληθούν για θιγόμενα συμφέροντα πολιτών. Το ίδιο οι καθυστερήσεις που πηγάζουν από την τήρηση νόμων και ρυθμίσεων που αφορούν στην προστασία κοινωνικών ομάδων από τα έργα, οι διαδικασίες των απαλλοτριώσεων, η ανάγκη για την ύπαρξη περιβαλλοντολογικών μελετών και η αυστηρή τήρηση των σχετικών κανόνων, η παρακολούθηση των πολεοδομικών ρυθμίσεων κ.ο.κ.

Οχι, όλα αυτά για το κεφάλαιο ήταν και είναι περιττά. Απαιτούσαν και απαιτούν την κατάλυση κάθε όρου και προϋπόθεσης που ενδεχόμενα θα έβαζε το Δημόσιο, οι ΟΤΑ, φορείς των εργαζομένων. Απαιτούσαν και απαιτούν πλήρη ασυδοσία και υποταγή σε ό,τι προστάζουν τα συμφέροντά τους και τα κέρδη τους. Επιπλέον, σε μια εποχή όπου στενεύουν τα όρια για την επικερδή τοποθέτηση κεφαλαίων, αξιώνουν να τους παραχωρηθούν η λειτουργία και η εκμετάλλευση ...«οικονομικών μονάδων», που προσφέρουν σίγουρα και εξασφαλισμένα κέρδη για δεκαετίες ολόκληρες. Μόνο που όταν μιλάμε για ΣΔΙΤ ως «οικονομικές μονάδες» νοούνται και μονάδες Υγείας, Παιδείας, Πολιτισμού, Ενέργειας, Χωροταξίας κλπ. Με ένα λόγο, ζητούσαν το νομοσχέδιο για τις ΣΔΙΤ, που ετοίμαζε το ΠΑΣΟΚ και τώρα υλοποιεί η ΝΔ. Στην προσπάθειά τους αυτή, μάλιστα, βρήκαν αρωγό και την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, η οποία στην Εισήγησή της υποστηρίζει ότι με τον τρόπο που γίνονταν μέχρι τώρα οι αναθέσεις, «δεν προσφέρεται πλήρης κάλυψη σε όλα τα σχετικά θέματα», ενώ οι αναθέσεις, λέει, «γίνονται με μεγάλες καθυστερήσεις, αυξημένα κόστη, σημαντικές δυσκολίες στις διαδικασίες δημοπράτησης και περιορισμένες δυνατότητες σωστού καταμερισμού των κινδύνων». Αυτά όλα καλούνται τώρα να εκλείψουν μέσα από ένα νόμο, που δε θα αφήσει τίποτα όρθιο, σε ό,τι αφορά τους κλάδους και τις δημόσιες υπηρεσίες που σχεδιάζεται να παραχωρηθούν στους ιδιώτες.

Το ακριβές χρονοδιάγραμμα εξάπλωσης των νέων μορφών εξασφάλισης ζωτικού χώρου για τη μακροχρόνια κερδοφόρα δράση του μεγάλου κεφαλαίου μπορεί να μην είναι γνωστό, ωστόσο θεωρείται βέβαιο ότι η κυβέρνηση έχει ...στρώσει το σχετικό χαλί. Ολους τους τελευταίους μήνες έχει προωθήσει διάφορες νομοθετικές ρυθμίσεις που στοχεύουν στην εισβολή των επιχειρηματικών ομίλων στα διάφορα σχήματα των ΣΔΙΤ. Τέτοιες ρυθμίσεις είναι: Το πρόγραμμα «ΘΗΣΕΑΣ» που προβλέπει ότι η χρηματοδότηση συγκεκριμένων και αναγκαίων για τους ΟΤΑ έργων θα γίνεται μόνο με την προϋπόθεση ότι θα περνούν μέσα από «συμπράξεις» με εκπροσώπους του κεφαλαίου. Ο αναπτυξιακός νόμος της ΝΔ, οι νέες φορολογικές ρυθμίσεις, το νομοσχέδιο που ρυθμίζει θέματα της Κτηματικής Εταιρίας του Δημοσίου, πολεοδομικές και άλλες ρυθμίσεις. Ενα σύνολο ρυθμίσεων, που -όπως λένε οι αρμόδιοι- «με τον κατάλληλο συντονισμό θα δημιουργήσουν συνθήκες ευελιξίας για προσέλκυση επενδυτών και την άντληση ιδιωτικών κεφαλαίων».