«Ο Ηλιος»

Ταυτόχρονα, η καλλιτεχνική δεινότητα του Σοκούροφ - που τον κατατάσσει στους σημαντικούς δημιουργούς σήμερα - καθιστά την προσέγγιση στο πρόσωπο και το έργο του «πολύπλοκη». Πάντως, η χτεσινή συνέντευξή του, με αφορμή τη διανομή της τελευταίας του ταινίας «Ο Ηλιος», από την «New Star» (σ.σ. αναλυτικά διαφωτιστική κριτική της ταινίας δημοσίευσε χτες ο «Ρ»), ήταν άκρως σημειολογική ως προς τις παραπάνω διαπιστώσεις.

Καταρχήν, η παρουσία του Ρώσου πρέσβη δίπλα στο σκηνοθέτη δεν ήταν τυχαία. Και οι δύο προέταξαν τη σημασία της ρωσικής παράδοσης και κουλτούρας στη σημερινή Ρωσία. Για το σημερινό καθεστώς, αυτό σημαίνει: επιλεκτική ανάδειξη πολιτισμικών στοιχείων αυτής της κουλτούρας που να ενδυναμώνουν - διαστρεβλωμένα ή αποσπασματικά - την ανάγκη της ρωσικής εθνικής τάξης (ίσως, πιο συγκεκριμένα το εθνικιστικό της κομμάτι) να αντεπεξέλθει στο άγριο οικονομικό και γεωστρατηγικό «στρίμωγμα» που υφίσταται από τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Δεδομένης της ιστορικής σχέσης των λαών της Ρωσίας με την τέχνη, η τελευταία αναδεικνύεται σε σημαντικό παράγοντα «συσπείρωσης» για τον παραπάνω στόχο.

Ομως, και ο δημιουργός ταυτίζεται με αυτήν την προσπάθεια, αφήνοντας και ένα «ερωτηματικό» για το αν γνωρίζει συνειδητά περί τίνος πραγματικά πρόκειται. Ας μην ξεχάσουμε και τη σχεδόν «φετιχοποιημένη» αντίληψη των Ρώσων με το (οποιοδήποτε) κράτος. Ο Σοκούροφ είπε, μεταξύ πολλών άλλων: «Στη Ρωσία δε ζούμε εύκολες στιγμές, αλλά προσπαθούμε για το καλύτερο. Ενας καλλιτέχνης δύσκολα ξεχωρίζει από το λαό του. Οι ταινίες μου δεν είναι εμπορικές και τηρούν τις αξίες της ρωσικής κουλτούρας και του πολιτισμού. Είναι σημαντικό να μην τεθώ εκτός αυτής της παράδοσης. Θεωρώ σημαντικό το κράτος να βοηθά τον κινηματογράφο. Το κράτος δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απομακρύνεται από τον πολιτισμό και την κουλτούρα. Εκτιμώ το γεγονός ότι είμαι πολίτης της Ρωσίας».

Ισχυρίστηκε ότι το σοβιετικό καθεστώς, το οποίο χρηματοδοτούσε όλες τις ταινίες του, τις απαγόρευσε. Η αντίφαση αυτή προκάλεσε σχετική ερώτηση του «Ρ»: Πώς εξηγεί ο ίδιος ότι τον χρηματοδοτούσε το σοβιετικό κράτος. Η απάντησή του επιβεβαίωσε τη σύγχυσή του, λέγοντας: «Ενα ολοκληρωτικό καθεστώς έχει ανάγκη την τέχνη», αλλά... «στην ΕΣΣΔ υπήρχε μεγάλη κινηματογραφική βάση και όλα τα γνωστά, μεγάλα ονόματα Σοβιετικών σκηνοθετών, έφτιαξαν τις ταινίες τους με λεφτά αυτού του ολοκληρωτικού κράτους»! Αυτό ο Σοκούροφ το χαρακτήρισε «παράδοξο»(!), αποδείχνοντας την αδυναμία του να προσεγγίσει διαλεκτικά μια εποχή, στην οποία ο ίδιος έζησε και δημιούργησε. Πρόσθεσε δε, ότι «στο σοβιετικό κινηματογράφο δεν υπήρχε βία, πορνογραφία και υπόθαλψη της επιθετικότητας μεταξύ εθνοτήτων».

Και κατέληξε, λέγοντας ότι το παράδειγμα της σοβιετικής ενίσχυσης στον κινηματογράφο «επιβεβαιώνει ότι δεν πρέπει να υπαναχωρούμε από τον πολιτισμό, γιατί πολλές δημοκρατικές χώρες άφησαν την κουλτούρα στην τύχη της, λέγοντας στους δημιουργούς "πάρτε ελευθερία λόγου και βγάλτε τα πέρα μόνοι σας". Πρέπει να υπάρχει εθνική κινηματογραφία και αυτό αφορά και την Ελλάδα. Αν χάσετε την κουλτούρα, ούτε που θα καταλάβετε πόσο εύκολα θα διαλυθείτε... στην Ευρωπαϊκή Ενωση»!