Ανήκει σ' εκείνες τις ταινίες που αντιμάχονται την ιδεολογική "ουδετερότητα" στη δημιουργία, τη διφορούμενη μυθοπλασία και το απολίτικο θέαμα. Είναι μια ταινία, που οι γλωσσικές αναζητήσεις της συντροφεύουν το βλέμμα της ανθρωπότητας προς το δίκιο, ανατρέφουν την ελπίδα, προκαλούν τη ρήξη με τον εφησυχασμό και την υλική "ευδαιμονία" που μας περιτυλίγει. Μιλάμε για την ταινία "Αντεργκράουντ", του Γιουγκοσλάβου δημιουργού Εμίρ Κουστουρίτσα.Μια ταινία, που δεν επιδέχεται βαθυστόχαστες και θολές ερμηνείες, άσκοπες περιπλανήσεις στην απέλπιδα γνώση του δήθεν πολιτισμένου κόσμου μας.

Το "Αντεργκράουντ",δηλαδή, υπόγειο στα ελληνικά, είναι μια δημιουργία ανυπέρβλητης μαγείας. Αραγε, είναι δυνατόν να θεωρείται μαγευτική μια ταινία που κάθε πλάνο, κάθε εικόνα της συνυφαίνεται με την πίκρα και τον πόνο ενός λαού; Κι όμως. Η μαγεία του "Αντεργκράουντ" συνίσταται στη μετάγγιση αυτής της αλήθειας - που λέγεται πόνος, ξεριζωμός, αδελφοκτονία - στο κάθε ανυποψίαστο, αδιάφορο, ή παραπλανημένο βλέμμα οποιουδήποτε θεατή, για να τον στρέψει στη συστράτευση, στη συμμετοχή, στην αποδοχή του κοινού και αδιάσπαστου ανθρώπινου μέλλοντος. Για να κατηχήσει το θεατή με την ιδέα της συγκατοίκησης των λαών στο ένα και μοναδικό σπίτι που διαθέτουν, τον πλανήτη Γη, χωρίς τον μακάβριο ήχο μιας φρεσκαρισμένα θανάσιμης μονοκρατορίας (βλέπε ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΟΗΕ) και τα πονηρά "συνοικέσια" που μαγειρεύουν ενάντια στους λαούς οι "ειρηνοποιοί" (ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία κ.ά) των βομβαρδισμένων χωριών και πόλεων και των χιλιάδων νεκρών και σακατεμένων.

Ο μύθος του "Αντεργκράουντ" δεν είναι παρά η ιστορία του γιουγκοσλάβικου λαού, από τη στιγμή που οι Γερμανοί δοκιμάζουν πάνω στην Ευρώπη το "πολιτιστικό" μοντέλο της ναζιστικής τους θηριωδίας. Είναι η ιστορία της αντίστασης των Γιουγκοσλάβων, με καθοδηγητή το Κομμουνιστικό Κόμμα.Είναι και τα πολλά αρνητικά πρόσωπα που συνθέτουν την κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία. Είναι και οι καιροσκόποι και εκμεταλλευτές του λαού, που εμπορεύονται ακόμα και την ανάγκη και λαχτάρα του για αντίσταση, για δικό τους οικονομικό όφελος. Εμπορεύονται και σήμερα τη μεταπολεμική ελπίδα όλου του γιουγκοσλάβικου λαού να ζήσει ειρηνικά, θάβοντάς την κάτω από τα αποκαϊδια της αδελφοφάγας σύγκρουσης, προκειμένου να συσσωρεύσουν αυτοί πλούτο, εξαπατώντας ένα λαό.

Είναι μια μεγάλη ιστορική τραγωδία, που ξεκίνησε από το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, επειδή ο Γερμανός δεν ηττήθηκε οριστικά, δεν έπεσε από τα πυρά του ήρωα της Αντίστασης, και σήμερα "νέος", όπως τότε, ξαναματώνει το γιουγκοσλάβικο λαό. Είναι μια μαρτυρία πικρή, αλλά αληθινή, που ακούγεται από έναν ήρωα της ταινίας: "Οι Γερμανοί δε νικήθηκαν στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά γιορτάζουν τη νίκη τους, σήμερα, πάνω στο διαμελισμένο σώμα της Γιουγκοσλαβίας".Φράση τραγική, που δίνει τη σκυτάλη της σε μια άλλη: Ο νεαρός Γιουγκοσλάβος που βγαίνει από το κελάρι, όπου ήταν κλεισμένος για πολλά χρόνια και αντικρύζει στρατιωτικά οχήματα. Στρατιώτης του ΟΗΕ, που, όταν ακούει τον νεαρό Γιουγκοσλάβο ότι θέλει να πάει στην πατρίδα του, τη Γιουγκοσλαβία, γελάει σαρκαστικά, λέγοντας: "Η πατρίδα σου, η Γιουγκοσλαβία, δεν υπάρχει πια".Ακολουθεί σιωπή, που φουντώνει την έκρηξη. Το δράμα συνεχίζεται. Μερσεντές, με τα διακριτικά της Γερμανίας στις πινακίδες. Κάτοχοί τους, οι καιροσκόποι Γιουγκοσλάβοι, που πρόδωσαν την επανάσταση. Από τον ασύρματο ανακοινώνεται η σύλληψή τους και ο Σέρβος καπετάνιος απαντά: "Τους καιροσκόπους να τους κάψετε".Ελπίδα για έναν άλλο κόσμο. Στρατιωτικός του ΟΗΕ ρωτά τον Σέρβο μαχητή. - "Σε ποιο στρατό ανήκεις;" Απάντηση: - "Στο δικό μου".- "Για ποιόν πολεμάς; "- "Για την πατρίδα μου".

Ενα κομμάτι γης που χώρισε από το υπόλοιπο και ακολουθεί το ποτάμι, τη "Ροή της ιστορίας".Η ιστορία συνεχίζεται, δεν έχει δοθεί ακόμα τέλος.

Το "Αντεργκράουντ" του Κουστουρίτσα είναι μια μεγάλη, συγκλονιστική μαρτυρία, γεμάτη αλήθεια, γι' αυτό και πολεμήθηκε από τους "ερμαφρόδιτους" (όπως τους αποκάλεσε ο ίδιος ο Κουστουρίτσα) Γάλλους διανοούμενους, που τον κατηγόρησαν για φιλοσερβική προπαγάνδα. Επιπλέον όσοι "μοχθήσουν" να βρουν στο "Αντεργκράουντ" τις αντικομμουνιστικές τους επιθυμίες, δε θα το κατορθώσουν. Η πιο σημαντική αξία, που υψώνει στον κινηματογραφικό του φακό ο Κουστουρίτσα, ακούει στη λέξη "σύντροφος".

Γεράσιμος ΒΑΚΡΟΣ