Ο Καβάφης σωστά το κατάλαβε. Η ευτελιστική κοινωνία, την οποία παρουσιάζει σ' ένα από τα γνωστότερα ποιήματά του, περιμένει τους βαρβάρους με την κρυφή ελπίδα της αναγέννησης. Κι όταν έρχεται η είδηση, ότι βάρβαροι πια δεν υπάρχουν, ακούεται δραματική η αναφώνηση της αποθάρρυνσης των ανθρώπων αυτής της πολιτείας: "Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους;".

Ας μη λέμε λοιπόν, ότι η βαρβαρότητα χαρακτηρίζει κατά κύριο λόγο την εποχή μας. Τότε τι τη χαρακτηρίζει; Μήπως η τάση της να μας θυμίζει Μεσαίωνα; Λέγεται κι αυτό. Συγκεκριμένα λέγεται, ότι οδεύουμε καλπάζοντας προς μια νέα μεσαιωνική εποχή. Κι αυτό λάθος.

Με αυτή την ιερή πείνα και δίψα περιπλανιόνταν ακούραστοι και όπου συναντούσαν την αδικία, την πολεμούσαν αμείλικτα. Και την τιμωρούσαν με τη δύναμη του βραχίονά τους και του σπαθιού τους. Από τις υπέροχες, εκπληκτικές και συχνά απίθανες περιπέτειές τους είναι γεμάτη η φιλολογία εκείνης της μακράς, περίεργης εποχής.

Ο τότε φτωχός και βασανισμένος κοσμάκης διάβαζε τις ιστορίες των ιπποτών κι ένιωθε μια ψυχική ανακούφιση και μια μυστηριακή ελπίδα, ότι η κοινωνία δε θα ήταν εσαεί άδικη, σκληρή και μοχθηρή για τους αδύνατους. Θ' ανέτελλαν και γι' αυτούς καλύτερες ημέρες, αν όχι τόσο καλές, όσο τις ευαγγελίζονταν οι ευφάνταστοι μεσαιωνικοί συγγραφείς, αλλά πάντως ανθρωπινότερες. Αυτή ήταν η θετική συμβολή των ιπποτικών μυθιστορημάτων στον πεζό και σκληρό βίο των τότε ταλαιπωρημένων λαών.

Ακόμα και στα νεανικά χρόνια εμού και των συνομηλίκων μου, των επιζώντων της προπερασμένης γενιάς, υπήρχαν τύποι, που θύμιζαν τον Δον Κιχώτη. Αναφέρομαι σε έναν απ' αυτούς, στον γραφικό Αρμάνδο Δελαπατρίδη. Για τρελό τον είχαμε. Αλλά ωραίο τρελό, που διακήρυσσε στο παραλήρημά του, ότι θα αναμόρφωνε την Ελλάδα. Και για τον σκοπό αυτό είχε ιδρύσει το κόμμα των Κυανολεύκων. Ενα κόμμα γαλανό, σαν τον αττικό ουρανό, και φωτεινό, σαν την αθηναϊκή ημέρα.

Αυτή είναι η λέξη, που δίνει τον σωστότερο χαρακτηρισμό της εποχής, στην οποία ζούμε. Η φρίκη. Το επισήμανε η Γαλλίδα συγγραφέας Βίβιαν Φορεστέρ και το ανέπτυξε σ' ένα συγκλονιστικό σύγγραμμά της, το οποίο εξέδωσε πρόσφατα με τον τίτλο "οικονομική φρίκη". Στη λέξη πρόσθεσε το επίθετο "οικονομική", εξηγώντας έτσι και αποδεικνύοντας, ότι το φαινόμενο αυτής της φρίκης είναι άμεσα συνδεδεμένο με το οικονομικό σύστημα, που επικρατεί σήμερα. Με τον επάρατο και εφιαλτικό καπιταλισμό...

Ασημάκης ΓΙΑΛΑΜΑΣ