21. "Η πολιτική είναι σχέση ανάμεσα στις τάξεις..." (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 43, σελ. 72).

22. "Πολιτική είναι η συμμετοχή στις υποθέσεις του κράτους, η κατεύθυνση του κράτους, ο καθορισμός των μορφών, των καθηκόντων, του περιεχομένου της δραστηριότητας του κράτους" (ο.π., τ. 33, σελ. 340).

23. "H πολιτική είναι συμπυκνωμένη έκφραση της οικονομίας... Η πολιτική δεν μπορεί να μην έχει τα πρωτεία απέναντι στην οικονομία... Χωρίς τη σωστή πολιτική αντιμετώπιση του ζητήματος, η δοσμένη τάξη δε θα διατηρήσει την κυριαρχία της, και συνεπώς, δε θα μπορέσει να λύσει και το παραγωγικό καθήκον της". (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 42, σελ. 278 - 279).

24. Πιο αντικειμενικοί αστοί αναλυτές θεωρούν πως: "Ο κόσμος παραμένει εκρηκτικά διαιρεμένος, το τέλος του ψυχρού πολέμου και η ήττα του κομμουνισμού από τη δημοκρατία της ελεύθερης αγοράς δε σήμαναν το τέλος των ιδεολογιών, ενώ η νέα Οργάνωση Διεθνούς Εμπορίου, μάλλον δε θα εξελιχθεί σε νέα παγκόσμια οντότητα. Τα έθνη - κράτη δεν απεμπολούν το δικαίωμα της λήψης αποφάσεων στον πολιτικό και στρατιωτικό τομέα, αλλά ούτε στην περίπτωση των διεθνών εμπορικών κανόνων, εάν αυτοί δεν τα συμφέρουν.

Το έθνος - κράτος αντέχει. Αντέχει, εν μέρει επειδή είναι νέο, λίγο πιο μεγάλο από 200 χρόνων, κυρίως, όμως επειδή είναι κάτοχος της μαγικής συνταγής, της μόνης ικανής να διασφαλίσει τη συνεκτικότητα μιας πολιτικής δομής" ("The Economist" - "Η Καθημερινή" 6 - 7/1/1996).

25. "Σε μια κοινωνία που βασίζεται στο χωρισμό σε τάξεις, η πάλη ανάμεσα στις εχθρικές τάξεις αναπόφευκτα, σε ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξής της, γίνεται πολιτική πάλη. Η πιο ολοκληρωμένη, πλήρης και διαμορφωμένη έκφραση της πολιτικής πάλης των τάξεων είναι η πάλη των κομμάτων" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 12, σελ. 137).

26. "Ο οπορτουνισμός - αν τον κρίνουμε σε πανευρωπαϊκή κλίμακα - ήταν πριν από τον πόλεμο σαν να λέμε σε εφηβική ηλικία. Με τον πόλεμο ανδρώθηκε οριστικά και δεν μπορείς να τον ξανακάνεις "αθώο" και έφηβο. Ωρίμασε ένα ολόκληρο κοινωνικό στρώμα από κοινοβουλευτικούς άνδρες, δημοσιογράφους, υπαλλήλους του εργατικού κινήματος, προνομιούχους υπαλλήλους και ορισμένες ομάδες του προλεταριάτου, στρώμα που αναπτύχθηκε σαν ένα σώμα μαζί με την εθνική του αστική τάξη και που ήξερε να το εκτιμήσει όσο το δυνατό καλύτερα και να το "προσαρμόσει" στον εαυτό της αυτή η αστική τάξη" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 26, σελ. 259).

"Το γεγονός είναι ότι "αστικά εργατικά κόμματα", σαν πολιτικό φαινόμενο, έχουν πια δημιουργηθεί σ' όλες τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες, ότι χωρίς αποφασιστικό, ανελέητο αγώνα σ' όλη τη γραμμή ενάντια σ' αυτά τα κόμματα - ή, πράγμα που είναι το ίδιο, ομάδες, ρεύματα κτλ. - δεν μπορεί να γίνεται καν λόγος ούτε για αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ούτε για μαρξισμό, ούτε για σοσιαλιστικό εργατικό κίνημα" (στο ίδιο τ. 30, σελ. 177). 27. "Για να μπούμε στο νόημα της πάλης των κομμάτων δεν πρέπει να πιστεύουμε τα λόγια, μα να μελετούμε την πραγματική ιστορία των κομμάτων, να εξετάζουμε όχι τόσο εκείνα που τα κόμματα λένε για τον εαυτό τους, αλλά εκείνο που κάνουν, να εξετάζουμε πώς ενεργούν κατά τη λύση των διαφόρων πολιτικών ζητημάτων που θίγουν τα ζωτικά συμφέροντα των διαφόρων τάξεων της κοινωνίας" (στο ίδιο, τ. 21, σελ. 287).

"Τα πολιτικά κόμματα δεν επιτρέπεται να τα κρίνουμε από τους τίτλους τους, τις διακηρύξεις και τα προγράμματά τους, αλλά από τα έργα τους" (στο ίδιο, τ. 20, σελ. 380)

"Το ΚΚΕ αντιμετωπίζει τα άλλα κόμματα όχι μόνο με βάση τις διακηρύξεις, το πρόγραμμα και τους στόχους τους, αλλά και από το πώς υπερασπίζονται τα ζωτικά συμφέροντα των εργαζομένων και στηρίζουν τους αγώνες τους" (Πρόγραμμα του ΚΚΕ, σελ. 29).

28. "Η ακομματικότητα είναι απάθεια απέναντι στην πάλη των κομμάτων. Η απάθεια όμως αυτή δεν ισοδυναμεί με ουδετερότητα, με αποχή από την πάλη, γιατί στην ταξική πάλη δεν μπορεί να υπάρχουν ουδέτεροι. Στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία δεν μπορεί "να απέχει" κανείς από τη συμμετοχή στην ανταλλαγή των προϊόντων ή της εργατικής δύναμης. Και η ανταλλαγή γεννάει αναπόφευκτα την οικονομική πάλη και σε συνέχεια την πολιτική πάλη. Γι' αυτό στην πραγματικότητα, η απάθεια απέναντι στην πάλη δεν είναι καθόλου απομάκρυνση από την πάλη, αποχή από αυτήν ή ουδετερότητα. Η απάθεια είναι σιωπηρή υποστήριξη εκείνου που είναι ισχυρός, εκείνου που κυριαρχεί... Η ακομματικότητα είναι ιδέα αστική. Η κομματικότητα είναι ιδέα σοσιαλιστική. Αυτή η θέση ισχύει γενικά για όλη την αστική κοινωνία. Φυσικά πρέπει να ξέρει κανείς να εφαρμόζει αυτή τη γενική αλήθεια στα ξεχωριστά επιμέρους ζητήματα και στις επιμέρους περιπτώσεις" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 12, σελ. 137 - 138).

29. Από τον αστικό Τύπο: α) "Το βράδυ της περασμένης Δευτέρας, ο Μάριο Σένι, ο "πατέρας" του δημοψηφίσματος που διέλυσε το πάλαι ποτέ ελκυστικό "ιταλικό μοντέλο", πανηγύρισε την επιτυχία του με τα εξής λόγια: "Η νίκη του Ναι θέτει τέρμα στην ανίσχυρη δημοκρατία, στην ανολοκλήρωτη δημοκρατία. Αρχίζει η δημοκρατία της εναλλαγής, η δημοκρατία στην οποία τα κόμματα θα μετρούν λιγότερο και οι πολίτες πολύ περισσότερο...

Τα μηνύματα από ολόκληρη την Ευρώπη είναι σαφή, αποκωδικοποιούνται εύκολα. Αποτελέσματα εκλογών και δημοσκοπήσεις επί δημοσκοπήσεων οδηγούν στο ίδιο μονότονο συμπέρασμα. Η πολιτική που ξέραμε, οι πολιτικοί που γνωρίζαμε, το ίδιο το κομματικό φαινόμενο, προκαλούν αυξάνουσα αποστροφή, δυσπιστία, απόρριψη. Απωθούν, αγανακτούν, αποδοκιμάζονται... Σήμανε άραγε το τέλος των κομμάτων;" ("Το τέλος των κομμάτων", Ι. Κ. Πρετεντέρη - "Το Βήμα" 25/4//93).

β) "Τα κόμματα οικοδομήθηκαν για να ανταποκριθούν στις συνθήκες των μεγάλων διπολικών αντιπαραθέσεων, που ίσχυαν μέχρι και πρόσφατα. Σαν συνέπεια ανέπτυξαν ανάλογους μηχανισμούς, κατάλληλους για τη διεκδίκηση και διαχείριση της εξουσίας. Οταν στο τέλος της δεκαετίας του '80 συντελέστηκε η ριζική αλλαγή του πολιτικού τοπίου, οι μηχανισμοί αυτοί βρέθηκαν παγιοποιημένοι και με περιορισμένη προσαρμοστικότητα, με αποτέλεσμα την παρατηρούμενη σήμερα δυσκαμψία των κομμάτων...

Τα χαρακτηριστικά της νέας πορείας και πρακτικής που πρέπει ν' ακολουθήσουν έχουν αρχίσει να διαφαίνονται. Τα κόμματα πρέπει να καταφέρουν να λειτουργήσουν χωρίς τη βοήθεια της ιδεολογίας που μέχρι πρόσφατα αποτελούσε σημείο αναφοράς και στοιχείο συνοχής. Ασφαλώς, κάθε κόμμα θα διατηρήσει ένα αδρό περίγραμμα ιδεολογικής ταυτότητας που θα αποτελεί και ένα πρώτο επίπεδο διαφοροποίησής του από τα άλλα.

Το βασικό όμως χαρακτηριστικό που θα προσδίδει σ' ένα κόμμα τον πολιτικό δυναμισμό του και θα καθορίζει τελικά τις πιθανότητές του να κερδίσει τη λαϊκή εντολή, θα είναι η ικανότητά του να οδηγεί το λαό με αξιοπιστία και ρεαλισμό". (Σωτήρης Χατζηγάκης - "Ελευθεροτυπία" 20/2//94 - "Αναπόφευκτη η ρήξη με το παρελθόν").

γ) "Η εποχή των ιδεολογιών και των μεγάλων κοινωνικών κινημάτων δεν υπάρχει πια. Η κυριαρχία του ανταγωνισμού για την οικονομική επιτυχία και την ατομική καταξίωση αποτελεί παντού πλέον το καθεστώς των ημερών...

Η παραδοσιακή αντίληψη της εκβιομηχάνισης έχει ξεπεραστεί από τη δεδομένη πια κυριαρχία των νέων τεχνολογιών. Η βιομηχανική κοινωνία παραχωρεί τη θέση της στη μετα - βιομηχανική κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας. Κύριος μοχλός ανάπτυξης λοιπόν και κατάκτησης του μέλλοντος, μέσα από ένα άλλο επίπεδο κοινωνικής ζωής, είναι η επένδυση στη γνώση. Βάση αυτής της πορείας είναι η αναδιάταξη της παιδείας".

Γράφει επίσης για κλείσιμο παλιών βιομηχανιών, ανεργία σε μεγάλα ύψη, συνεχής μετεκπαίδευση, κατάργηση κρατικών μονοπωλίων, ανατροπή του αυθαίρετου δικαιώματος κράτους για επιβολή φόρων για την κάλυψη των δημοσίων ελλειμμάτων, φόροι σε άμεση σύνδεση με παροχές και υπηρεσίες.

"Μέσα στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων είναι αυτονόητο πως και οι επιπτώσεις στο πολιτικό σύστημα θα είναι καταλυτικές. Σε μια κοινωνία εξατομικευμένης πορείας και μοναχικών επιλογών με αλλιώτικους κώδικες επικοινωνίας και με εντελώς σε άλλη βάση διαρθρωμένες σχέσεις εργασίας, τι ρόλο θα μπορεί να παίξει η κομματική οργάνωση, ο παραδοσιακός παραταξιακός συνδικαλισμός, οι ταξικές - κοινωνικές αντιλήψεις και η δήθεν συλλογική δράση; Σχεδόν καμιά απολύτως. Οι επιπτώσεις λοιπόν στο πολιτικό σύστημα θα είναι καταλυτικές. Και βέβαια οι ανατροπές δε θα περιοριστούν μόνο στον τρόπο λειτουργίας των κομμάτων ή και στο κομματικό σύστημα στο σύνολό του. Από τα πράγματα θα υπάρξουν επιδράσεις στον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας συνολικά...

Τα χαρακτηριστικά της μετα - μοντέρνας, μετα - βιομηχανικής κοινωνίας που ζούμε είναι οι συνεχείς μεταλλαγές, η κυριαρχία των συμβόλων της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, ο πλουραλισμός των πολιτιστικών ρευμάτων και των στιλ ζωής και η κατάρρευση κάθε δυνατότητας "κεντρικής καθοδήγησης". Ζούμε στη φαντασία, στον κόσμο μιας υπερ - ρεαλιστικής πραγματικότητας που κινείται πάνω ακριβώς στα όρια ανάμεσα στην ψευδαίσθηση και την απόλυτη πραγματικότητα...

Η εισβολή του καινούριου συγκλονίζει τους θεσμούς και θέτει σε ουσιαστική δοκιμασία την πολιτική ζωή. Η ίδια η δημοκρατία περνάει σοβαρότητα κρίση. Η αποδιοργάνωση των παραδοσιακών διαρθρώσεων της οικονομίας και της κοινωνίας και η ραγδαία εισβολή των νέων καταναλωτικών προτύπων και στιλ ζωής, μαζί και με το ζωτικό ρόλο των νέων τεχνολογιών, θα υποχρεώσει τα κόμματα να αναθεωρήσουν βασικές τους αντιλήψεις και πρακτικές. Η πολιτική του δυναμισμού και της αισιοδοξίας με έμφαση στη διεύρυνση των δυνατοτήτων για επιτυχία και νέες αναζητήσεις, θα αντικαταστήσει τις σημερινές προτεραιότητες των κομμάτων για πολιτικές που προτάσσουν την παρεμβατική προστασία, την αναδιανομή του εισοδήματος κι έναν δήθεν κοινωνικά ευαίσθητο οπισθοδρομικό λαϊκισμό". (Ανδρέας Ανδριανόπουλος - "Ελευθεροτυπία", 20/3//94 - "Η πολιτική δεν επικοινωνεί με την κοινωνία").

δ) Υπάρχουν και πιο ειλικρινείς αστοί αναλυτές για το χαρακτήρα της "κρίσης" των αστικών κομμάτων:

"Με αυτές τις διαπιστώσεις έρχεται κανείς στη μεγάλη κοινωνική σημασία των κομμάτων στο πολιτικό σύστημα. Η σημασία αυτή εντοπίζεται στο γεγονός ότι τα κόμματα είναι από τους λίγους θεσμούς που συνδέουν και φέρνουν σε επαφή τα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας μας με την κορυφή της. Ακριβώς επειδή τα κόμματα δεν επιτελούν πλέον με επιτυχία το έργο αυτό, η μορφή της πολιτικής μεταβάλλεται δραστικά.

Η σημερινή πολιτική κατάσταση χαρακτηρίζεται από έλλειψη τέτοιας συνύπαρξης και συνεννόησης. Είναι ίσως ενδεικτικό ότι το σύνολο του πολιτικού κόσμου στη Γαλλία είχε ως βασικό όραμα την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ο πληθυσμός όμως ενέκρινε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ με οριακή μόνο πλειοψηφία. Και είναι επίσης ενδεικτικό ότι η οικονομική πολιτική στηρίζεται κυρίως στην ελεύθερη αγορά και τη μείωση του κράτους, όποιες και αν είναι οι συνέπειες αυτών των προτεραιοτήτων στα ημερομίσθια και τις θέσεις εργασίας, ενώ δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία των εργαζομένων πολιτών συμμερίζεται τις απόψεις αυτές...

Στο εσωτερικό του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (ΗΠΑ) δεν υπάρχει πλέον οργανωτικός, θεσμικός δεσμός μεταξύ βάσης και κορυφής - και όλα τα σημαντικά στελέχη προέρχονται από τη μέση ή ανώτερη κοινωνική τάξη. Ο κ. Γκίνγκριτς και οι φίλοι του πληροφορούνται πόσο αποξενωμένη από τους πολιτικούς αισθάνεται η κοινωνική πλειοψηφία μόνο μέσω των δημοσκοπήσεων και των συμβούλων δημοσίων σχέσεων. Και αυτό το αμερικανικό πρόβλημα εξελίσσεται ήδη σε διεθνές φαινόμενο". (Γιατί τα κόμματα... δεν είναι πια αυτά που ήταν, William Praff, "International Herald Tribune" - "Η Καθημερινή" - 17/1//95).

30. "Μπήκαμε ήδη σε μια εποχή που τα κόμματα παίζουν όλο και μικρότερο ρόλο και οι πολίτες όλο και μεγαλύτερο ρόλο..." (Λάζαρης, "Ελευθεροτυπία" 16/1//94).

31. Ο ΣΥΝ θεωρεί πως το "αναχρονιστικό, συγκεντρωτικό και αυταρχικό πολιτικό σύστημα οδηγεί σε εκφυλισμό την αντιπροσωπευτική δημοκρατία... Η πολιτική εξουσία συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια, αυτονομείται, απομονώνεται από την κοινωνία και τους ελέγχους... Η υπερσυγκεντρωμένη πολιτική εξουσία συναντάται με την υπερσυγκεντρωμένη σε λίγους επιχειρηματικούς ομίλους οικονομική ισχύ και δημιουργεί ένα πλέγμα συμφερόντων πάνω από την κοινωνία" (2ο τακτικό συνέδριο του ΣΥΝ). Χαρακτηριστική σ' αυτό το απόσπασμα είναι η πλήρης αποσύνδεση πολιτικής και οικονομίας. Η κατακλείδα είναι: "Η συνολική αναδιοργάνωση του συστήματος διακυβέρνησης γίνεται κεντρικό πολιτικό ζήτημα, από την αντιμετώπισή του θα πάρει τα χαρακτηριστικά της η νέα εποχή", ενώ οι "βαθιές" αλλαγές που προτείνονται είναι: Αποκέντρωση, η Βουλή να γίνει κέντρο των αποφάσεων, απλή αναλογική, μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, απαλλαγή της δικαιοσύνης από τον κυβερνητικό και κομματικό έλεγχο, θεσμικό πλαίσιο για τα ΜΜΕ, αντίβαρα στην παντοδυναμία της κυβερνητικής πλειοψηφίας, αναθεώρηση Συντάγματος, ενίσχυση του ρόλου των κοινωνικών κινημάτων με συμμετοχή στα κέντρα των αποφάσεων, προστασία μειονοτήτων.

32. "Είμαστε προοδευτικό κίνημα γιατί πάνω απ' όλα αρνούμαστε να σκύψουμε το κεφάλι στις δυνάμεις που απαιτούν να επιβάλουν στο λαό και το έθνος τη μοιρολατρία, την υποταγή, την υποδούλωση".

Ξέρουμε ότι στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ενωση επικρατούν ακόμη τα συντηρητικά συμφέροντα. Η πολιτική τους οδήγησε την ευρωπαϊκή οικονομία στα είκοσι εκατομμύρια ανέργους, στα πενήντα εκατομμύρια πολίτες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, σε μια από τις πλουσιότερες περιοχές του κόσμου.

"... αναφερόμαστε σε μια νέα πολυσυλλεκτικότητα που στηρίζεται σε όλες τις κοινωνικές δυνάμεις της εργασίας, του πολιτισμού, της επιστήμης, σε όλες τις κοινωνικές δυνάμεις του εκσυγχρονισμού, σε όλους όσους συμμετέχουν στην ανάγκη παραγωγικής ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού της χώρας" (Ομιλία Σκανδαλίδη στο 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ).

"Η αντιμετώπιση των προβλημάτων μας χρειάζεται μια νέα αντίληψη για το τι είναι και τι δεν είναι αριστερή πολιτική. Αριστερή πολιτική δεν είναι να δίνεις μάχη οπισθοφυλακών για να υπερασπίσεις "κεκτημένα" μιας εποχής που ανεπιστρεπτί παρήλθε. Αριστερή πολιτική είναι να μάχεσαι για να διευκολύνει την προσαρμογή της οικονομίας μας στην παγκόσμια οικονομία, ώστε να κάνεις την οικονομία της χώρας ικανή να επιβιώσει και να ανθίσει στο νέο πεδίο μιας διεθνούς αγοράς χωρίς σύνορα. Αριστερή πολιτική είναι να επιδιώκεις ταυτόχρονα να υποτάσσεις τις δυνάμεις της αγοράς σε νέες μορφές κοινωνικού ελέγχου, ώστε να εξασφαλίσεις ισότητα, κοινωνική ευαισθησία, κοινωνική συνοχή κάτω από τις νέες συνθήκες λειτουργίας της κοινωνίας. Αριστερή πολιτική δεν είναι να προσπαθείς να διατηρείς το παλιό μοντέλο του κράτους πρόνοιας. Θρυμματίστηκε σε έναν αναποτελεσματικό και άδικο συντεχνιασμό. Αριστερή πολιτική είναι να ανασυγκροτήσεις ένα κοινωνικό κράτος δίκαιο, αποτελεσματικό, που υπερασπίζεται τους πράγματι ασθενεστέρους. Αν κάποτε αριστερή πολιτική ήταν η κινητοποίηση του κράτους για την επίτευξη κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, σήμερα είναι η κινητοποίηση της κοινωνίας για νέους θεσμούς, νέες μορφές συμμετοχής, νέους τρόπους ελέγχου δημόσιων κι ιδιωτικών εξουσιαστικών δομών. Αριστερή πολιτική δεν είναι πια μόνο να προτάσσεις το συλλογικό. Αριστερή πολιτική είναι να διευρύνεις τις ικανότητες, τις δυνατότητες, τις ελευθερίες του κάθε πολίτη. Αριστερή πολιτική είναι να προχωρήσεις από το άτομο στον πολίτη, από την εγωκεντρική στάση στην κοινωνική ευθύνη" (Ομιλία Σημίτη στο 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ).

33. Ο χαρακτήρας του ΠΑΣΟΚ ως κόμματος του "δημοκρατικού σοσιαλισμού" επαναβεβαιώθηκε στο τελευταίο συνέδριό του (4ο Συνέδριο, Ιούνης 1996).

ΔΗΚΚΙ: "Το κίνημά μας θα στηρίζεται στις σύγχρονες αρχές και αξίες του Σοσιαλισμού με Δημοκρατία". Αυτές είναι "ελευθερία, ισότητα, κοινωνική απελευθέρωση" και ενστερνίζεται τις "παραδοσιακές ελληνικές αξίες" όπως "η φιλοπατρία, η αλληλεγγύη εντός εθνικής κοινότητας και η Ορθοδοξία" (Διακήρυξη, Δεκέμβρης 1995). Κινείται στα πλαίσια της "ιδεολογίας του σοσιαλισμού με ανθρωπιά και δημοκρατία" (Πολιτικές Θέσεις, Ιούνης 1996).

34. ΠΟΛ.ΑΝ.: Πρεσβεύει την "ιδεολογία του συγκεκριμένου", στοιχεία της "η ειλικρίνεια, η εντιμότητα, η διαφάνεια, η αξιοκρατία, το καθήκον, η έννοια του συγκεκριμένου και η συνέπεια" (Ελλάδα, Ευρώπη, 10+10 ευθείες για τον 21ο αιώνα, Μάρτης 1994).

35. Ο Λένιν αναφερόμενος στο οπορτουνιστικό ρεύμα και κόμματα της εποχής του έγραφε: "Το προτσές μετατροπής του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος σε εθνικοφιλελεύθερο κόμμα προχωρεί περίφημα. Θα ήταν όμως επικίνδυνο για την αστική τάξη, αν το κόμμα αυτό τραβούσε δεξιά... Οι μάζες έχουν ανάγκη από "ριζοσπαστικά" λόγια, για να πιστεύουν σ' αυτά. Οι οπορτουνιστές είναι έτοιμοι να τα επαναλαμβάνουν υποκριτικά" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 27, σελ.108).

"Οι οπορτουνιστές, που είναι ξένοι προς το προλεταριάτο, σαν τάξη, που είναι υπηρέτες, πράκτορες, διοχετευτές της επιρροής της αστικής τάξης και που χωρίς την απαλλαγή απ' αυτούς το εργατικό κίνημα παραμένει αστικό εργατικό κίνημα" (στο ίδιο, τ. 30, σελ.169).

1. "Αστικές θεωρίες για την κοινωνία και η πραγματικότητα", Α. Μπόνις, Ντ. Ράιχελτ, εκδ. Ιδεολογική Πάλη, υπάρχει σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων στο βιβλιοπωλείο της Σύγχρονης Εποχής στην Αθήνα.

2. Β. Ι. Λένιν, "Η χρεοκοπία της Β' Διεθνούς", Απαντα, τ. 26, σελ. 213 - 270 και σε ξεχωριστή μπροσούρα της ΣΕ.

3. Υλικά της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης (15 - 16 Ιούλη 1995).

Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη. Η αναγκαιότητα κι επικαιρότητα του σοσιαλισμού. Εκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, 1996. Μέρος τρίτο, Συμπεράσματα και προβληματισμοί για τις αιτίες της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, σελ. 46 - 67.

4. Κριτική στα προγραμματικά κείμενα των κομμάτων του "δημοκρατικού σοσιαλισμού", υπάρχουν:

- Για το ΠΑΣΟΚ. "Κριτική στην προγραμματική πρόταση του ΠΑΣΟΚ", κείμενο της Ιδεολογική Επιτροπής που περιέχεται στη συλλογή "Μεταμορφώσεις της σοσιαλδημοκρατίας και περιπλανήσεις της νεοαριστεράς", εκδ. Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ. Επίσης "Κριτική στη Διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ", κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής, ΚΟΜΕΠ 2/94.

- Για τον ΣΥΝ. Δυο κείμενα της Ιδεολογικής Επιτροπής που περιέχονται στην παραπάνω συλλογή, "Η γενική πορεία και η φυσιογνωμία του ΣΥΝ" και "Ο ΣΥΝ μετά το συνέδριό του".

- Για το ΔΗΚΚΙ. "Κριτική προσέγγιση στις Πολιτικές Θέσεις του ΔΗΚΚΙ", κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής, ΚΟΜΕΠ 4/96.

5. ΚΟΜΕΠ 2/93, "Για τον προσδιορισμό της πολιτικής έννοιας της Αριστεράς".

6. ΚΟΜΕΠ 2/93, "Δημοκρατικός Σοσιαλισμός: αναπαλαίωση στη ρεφορμιστική άρνηση του μαρξισμού".

7. ΚΟΜΕΠ 1/95, "Ζητήματα εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας".

8. ΚΟΜΕΠ 6/95, "Ο χαμαιλεοντισμός της αστικής πολιτικής, για την "κρίση του θεσμού" των κομμάτων".

9. ΚΟΜΕΠ 5/96, "Νεοαριστερά - Κεντροαριστερά: Νέες αναπαλαιώσεις - παλαιές ανανεώσεις, εφεδρείες ενός συστήματος σε κρίση".

Ιούνης 1997

Η Ιδεολογική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ