Οι συζητήσεις περί "εκσυγχρονισμού" της πολιτικής και των κομμάτων συνοδεύονται από μια συνεχή προβολή πολιτικών σκανδάλων, φαυλότητας, καταγγελίες για "διαπλεκόμενα" συμφέροντα πολιτικής, επιχειρήσεων και ΜΜΕ. Τα κόμματα κατηγορούνται χωρίς διάκριση, προσπαθούν να περάσουν μια αποστροφή προς την πολιτική γενικά, ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους. Εφόσον δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ενεργητική υποστήριξη των εργαζομένων στην αστική πολιτική, προσπαθούν να τους παθητικοποιήσουν, να προλάβουν τη στράτευσή τους με τα επαναστατικά εργατικά κόμματα και την πολιτική τους, όσο μακροπρόθεσμη κι αν φαίνεται αυτή η προοπτική. Η "καταδίκη" και η "αποχή" των εργαζομένων από την πολιτική πάλη είναι βαθιά αντιδραστική ιδέα. (28)

Παράλληλα γίνεται μια έντονη προσπάθεια αναδιοργάνωσης της πολιτικής ζωής. Εχουμε το παράδειγμα της Ιταλίας, όπου, αφού πέρασαν αντιδραστικές αλλαγές και με τη λαϊκή ψήφο (π.χ. κατάργηση της απλής αναλογικής), το πολιτικό σκηνικό άλλαξε, ενώ ταυτόχρονα έπεσαν αρκετά οι τόνοι για τη διαφθορά των πολιτικών. (29) Το βάθεμα της κρίσης, η ανάγκη θωράκισης του συστήματος από την ταξική πάλη, η κρίση και η προσαρμογή της χώρας στην ΕΕ, στα νέα δεδομένα του ιμπεριαλιστικού συστήματος γενικότερα, τα σημάδια εξάντλησης του δικομματισμού είναι τα στοιχεία που ωθούν σήμερα τις αστικές δυνάμεις να προβλέπουν διάφορα σενάρια για την αλλαγή του δεδομένου κομματικού συστήματος εκπροσώπησης και στη χώρα μας. Οι προθέσεις είναι να προωθηθεί μια "αμερικανοποίηση" της πολιτικής ζωής. Φυσικά όλα εξαρτώνται από την εξέλιξη της ταξικής πάλης και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τα πράγματα θα προχωρήσουν ακριβώς σε αυτήν την κατεύθυνση.

Στα πλαίσια αυτά μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένα στοιχεία που υπάρχουν ήδη ή κυοφορούνται ή "ζυμώνονται" στην πολιτική ζωή:

• Ελάττωση των διαφορών των θέσεων (προγραμμάτων) των κομμάτων, συναίνεση και συμφωνία τους (εκτός ΚΚΕ) στη βάση ενός ελάχιστου προγράμματος γύρω από γενικούς (εθνική στρατηγική) στόχους. Αυτό αντανακλά το αντικειμενικό στοιχείο της κρίσης της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης του καπιταλισμού και το πέρασμά της σε νεοφιλελεύθερες θέσεις. Η ΕΕ προβάλλει ως ο πιο ισχυρός παράγοντας σύγκλισης.
• Παραπέρα υποβάθμιση του ρόλου του κοινοβουλίου και άλλων θεσμών όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας. Ενθάρρυνση για τη δημιουργία πλήθους άτυπων οργανώσεων των πολιτών με βάση τρέχοντα προβλήματα και στόχους. "Αποκομματικοποίηση", "αποϊδεολογικοποίηση" των συνδικάτων και προσανατολισμός τους μόνο στις στενά επαγγελματικές διεκδικήσεις των μελών τους στα πλαίσια του "κοινωνικού διαλόγου" και του κοινωνικού "εταιρισμού".
• Ενίσχυση του ιδεολογικού χαρακτήρα και της παρέμβασης στην πολιτική των "ανεξάρτητων" υπηρεσιών του κράτους (π.χ. δικαιοσύνη) και υποβάθμιση των κοινωνικών υπηρεσιών του.

Ολα αυτά προβάλλονται σαν "υποχώρηση του κράτους" και μεγαλύτερο πεδίο για τη συμμετοχή των πολιτών, απαλλαγή από την κομματική αλλοτρίωση! (30) Στην πραγματικότητα πρόκειται για το αντίθετο. Κράτος ακόμη πιο εξοπλισμένο και ισχυρό για τον κατασταλτικό του ρόλο απέναντι στο λαϊκό κίνημα, για τη συμμετοχή σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, για την παρέμβαση υπέρ των μονοπωλίων στην οικονομική ζωή, κουτσούρεμα των όποιων δημοκρατικών εγγυήσεων και δυνατοτήτων άσκησης ελέγχου - πίεσης από τους εργαζόμενους. Πρόκειται για αντιδραστική οπισθοδρόμηση που επιβεβαιώνει ότι ο ιμπεριαλισμός είναι αντίδραση "σε όλη τη γραμμή".

Ο ΣΥΝ, με τη "θεσμολαγνία" που τον χαρακτηρίζει, παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο προώθησης αυτής της γραμμής από τα "αριστερά", προβάλλοντας σαν καθοριστικό για την αντιμετώπιση των προβλημάτων την αλλαγή του "συστήματος διακυβέρνησης", με βασικό στόχο τη νομή της κυβερνητικής εξουσίας και από τον ίδιο, και ορισμένες θεσμικές αλλαγές. (31)

Η άρχουσα τάξη προσπαθεί να διαμορφώνει ένα σχετικά σταθερό σύστημα εναλλαγής αστικών κομμάτων στην κυβέρνηση, ώστε να κρατά γερά την εξουσία και να ενσωματώνει τις μάζες, αξιοποιώντας τη μέθοδο του καρότου και του μαστιγίου, προσαρμοζόμενη στην εκάστοτε συγκυρία της ταξικής πάλης.

Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μορφής στα αστικά πολιτικά συστήματα σε ό,τι αφορά τα κόμματα και τη σχέση τους με την κυβερνητική εξουσία, από χώρα σε χώρα. Αυτές είναι έκφραση και αποτέλεσμα της συγκεκριμένης ιστορικής εξέλιξης και διαμόρφωσης των ταξικών σχέσεων και του ταξικού αγώνα στη δοσμένη χώρα, της θέσης της στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Στη Δυτική Ευρώπη συνήθως υπάρχουν δύο κόμματα που κυριαρχούν στην πολιτική σκηνή και εναλλάσσονται στην κυβερνητική εξουσία είτε μόνα τους (περίπτωση "καθαρού" δικομματισμού Μ. Βρετανία, Εργατικοί - Συντηρητικοί, η Ελλάδα μετά το 1974), είτε σε συμμαχία με άλλα μικρότερα (είναι και η πιο συνηθισμένη περίπτωση στις άλλες χώρες της Δ. Ευρώπης). Υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις σχηματισμού κυβέρνησης και από τα δυο μεγάλα "αντίπαλα" κόμματα ή συμμαχίες(π.χ. ΟΔ Γερμανίας σοσιαλδημοκράτες και χριστιανοδημοκράτες 1966 - 1969, κατά καιρούς στην Αυστρία, Βέλγιο και αλλού).

Στη συνείδηση των πλατιών μαζών ο κοινωνικός διπολισμός που προκαλεί η ανειρήνευτη αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, στο πολιτικό επίπεδο προβάλλεται παραμορφωμένα, ψεύτικα στην "αντίθεση" των δυο αστικών πολιτικών πόλων (είτε πρόκειται για δυο κόμματα, είτε για συμμαχίες). Ο ένας πόλος εμφανίζεται σαν φιλολαϊκός - η Αριστερά, η πρόοδος - ο άλλος σαν "γνήσιος" εκπρόσωπος του κεφαλαίου - η Δεξιά, η συντήρηση. Χωρίς αυτή τη διαφοροποίηση, η αντιπαράθεση και η εναλλαγή δεν μπορούν να λειτουργήσουν ομαλά. Είναι από τα βασικότερα σημεία όπου συγκεντρώνει την ιδεολογική παρέμβασή της η άρχουσα τάξη.

Σήμερα οι διαφορές στην πολιτική των δυο πόλων - έτσι και αλλιώς δευτερεύουσες - γίνονται ακόμη μικρότερες και η εξαπάτηση των μαζών όλο και πιο δύσκολη. Στη χώρα μας από τους διάφορους κύκλους της άρχουσας τάξης, σε στενή σύνδεση με τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, σχεδιάζονται και εν μέρει δρομολογούνται εναλλακτικές λύσεις, στο βαθμό που η δικομματική κυβερνητική εναλλαγή μεταξύ ΠΑΣΟΚ - ΝΔ δε θα μπορεί να συνεχιστεί. Γίνεται η κατάλληλη ιδεολογική προετοιμασία. Αναμφισβήτητο, σε κάθε περίπτωση, φόντο των εναλλακτικών λύσεων είναι η "κοινωνική συναίνεση", ο "ευρωπαϊκός προσανατολισμός" και η αποδοχή - στήριξη της ιμπεριαλιστικής νέας τάξης. Στην Πολιτική Απόφαση του 15ου Συνεδρίου αναφέρονται οι βαθύτερες αιτίες των πολιτικών διεργασιών: "Οι διεργασίες αντανακλούν τη δυσφορία του ελληνικού λαού για τη σημερινή πολύπλευρη κρίση, εκφράζουν διαφορετικές αντιλήψεις και πρακτικές σε θέματα τακτικής. Αντανακλούν τον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό, τη διαπάλη μερίδων της άρχουσας τάξης, στο πλαίσιο του γενικότερου πολυεθνικού ανταγωνισμού. Εκφράζουν σενάρια παγίδευσης ριζοσπαστικών δυνάμεων, ώστε αυτές να μη δρασκελίσουν το κατώφλι προς το δρόμο του αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού αγώνα".

Το μοτίβο "κεντροδεξιά - κεντροαριστερά" είναι από τα κυρίαρχα. Ιδιαίτερα προβάλλεται αυτή η προοπτική από τα ηγετικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΝ, ο οποίος φιλοδοξεί να πρωταγωνιστήσει σε μια τέτοια εξέλιξη. Ως παράδειγμα αξιοποιούνται και οι εξελίξεις στην Ιταλία και τη Γαλλία, παρ' όλο που η κυβέρνηση Πρόντι προχωρά ακάθεκτη στην εφαρμογή της σκληρής λιτότητας του προγράμματος "σύγκλισης", ενώ η γαλλική κυβέρνηση δε διαφοροποιεί την πολιτική της από την προκάτοχό της και διακηρύσσει την προσήλωση στο Μάαστριχτ και την ΟΝΕ.

Για να συγκαλυφτεί η ουσιαστική ταύτιση της πολιτικής των δυο "πόλων", για να στηριχτούν οι ψευδεπίγραφες διαχωριστικές γραμμές και τα κάθε είδους ψευτοδιλήμματα, αξιοποιούν την αοριστία των "τοπογραφικών" πολιτικών προσδιορισμών "Δεξιά - Αριστερά" και προσδιορίζουν τις διαφορές μεταξύ τους στο επίπεδο των αφηρημένων διακηρύξεων περί αξιών, κοινωνικής αλληλεγγύης κλπ. Βαφτίζουν την πολιτική της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης "αριστερή πολιτική" (32) αρκεί να γαρνίρεται με διακηρύξεις περί κοινωνικής δικαιοσύνης.

Πολιτική όμως που δε συγκρούεται με τα μονοπωλιακά συμφέροντα, που δεν έχει αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό, που δεν αντιπαλεύει τον ιμπεριαλισμό και τους μηχανισμούς του, που δεν αντιτίθεται στη "νέα τάξη" δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται σαν αριστερή.

Στην Πολιτική Απόφαση που ψηφίστηκε στο 15ο Συνέδριο υπάρχουν τα συγκεκριμένα κριτήρια με βάση τα οποία αξιολογείται ο χαρακτήρας των άλλων κομμάτων και ο ρόλος τους στην πολιτική σκηνή. "Το ΚΚΕ κρίνει τα σημερινά πολιτικά κόμματα από το ρόλο τους στην πορεία της ενσωμάτωσης - προσαρμογής της χώρας στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, τη μετατροπή της σε χώρα φτηνών υπηρεσιών, διαμετακομιστικό κέντρο εμπορευμάτων, χώρα - όχημα και αγωγό της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων στην περιοχή από τα Βαλκάνια ως τον Ευφράτη, στη λεκάνη της Μεσογείου".

Αν και ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΠΟΛΑΝ, ΣΥΝ, ΔΗΚΚΙ εξυπηρετούν τα ίδια συμφέροντα, διαφέρουν ως προς την προέλευση, τις ιδεολογικές διακηρύξεις, τον αυτοπροσδιορισμό τους.

Ως προς το χαρακτήρα ΠΑΣΟΚ και ΔΗΚΚΙ αυτοπροσδιορίζονται σαν κόμματα του "δημοκρατικού σοσιαλισμού" (33) ο ΣΥΝ σαν κόμμα της "σοσιαλιστικής προοπτικής" που θα μετασχηματίσει την κοινωνία "με τη συνεχή διεύρυνση της δημοκρατίας μέσα από δομικές μεταρρυθμίσεις, κοινωνικές συγκρούσεις και ρήξεις που θα ανοίγουν το δρόμο για την υπέρβαση του καπιταλισμού", έχουν δηλαδή και τα τρία κοινή ιδεολογική βάση. Η ΝΔ αυτοχαρακτηρίζεται σαν κόμμα του "ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού" σε διάκριση από το νεοφιλελευθερισμό. Η ΠΟΛΑΝ μιλά για "παλαιές και ξεπερασμένες ιδεολογίες" και αντιπαραθέσεις, αναφέρεται στην "ιδεολογία του συγκεκριμένου" και στην πραγματικότητα υιοθετεί ακραίες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις (34). Στην πολιτική τα τέσσερα κόμματα συγκλίνουν, ουσιαστικά υιοθετούν ανοιχτά ή συγκαλυμμένα τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις, αφού δέχονται το πλαίσιο της ΕΕ, τη βασική αρχή της "ανοιχτής οικονομίας με ελεύθερο ανταγωνισμό".

Ο ρόλος τους στο πολιτικό σύστημα είναι διαφορετικός.

Χρειάζεται γνώση και τέχνη η αποκάλυψη της κοινής πολιτικής τους κατεύθυνσης που πρέπει να γίνεται και με κριτική στα προγράμματά τους και με τα συγκεκριμένα παραδείγματα των επιλογών τους στα μεγάλα - στρατηγικού χαρακτήρα - προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και με τα ειδικά κάθε χώρου, κλάδου κλπ. που εξάλλου συνδέονται στενά με τα πρώτα. Οι διαφορές στην ταχτική αποσκοπούν στην εξαπάτηση των εργαζομένων και οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα (π.χ. ιδιωτικοποιήσεις μέσω "μετοχοποίησης" ή εκποίησης των δραστηριοτήτων "φιλέτο" των ΔΕΚΟ).

Ιδιαίτερο ρόλο στο πολιτικό σύστημα παίζει ο ΣΥΝ. Η ηγεσία του προέρχεται βασικά από τις οπορτουνιστικές δυνάμεις που κατά καιρούς αποσπόνταν από το ΚΚΕ και στέκονται εχθρικά απέναντί του, με βασικό στόχο να το εξαφανίσουν σαναυτοτελές κόμμα της εργατικής τάξης. Κύρια μέθοδος όχι η κατά μέτωπο επίθεση αλλά η πλαγιοκόπηση, οι προσφορές για "ομαλές σχέσεις" και "συμπόρευση". Κατάληξη του οπορτουνιστικού ρεύματος είναι η αντεπανάσταση (Βλ. και εμπειρία ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων). Ο ΣΥΝ είναι δύναμη αντεπαναστατική. Αποτελεί προωθημένο φυλάκιο της κυρίαρχης τάξης μέσα στο λαϊκό κίνημα. Η πολιτική καταγωγή της ηγεσίας του, η "αριστερή" φρασεολογία περί "κοινωνικής δικαιοσύνης" και προστασίας των φτωχών στρωμάτων, οι θολές σοσιαλίζουσες διακηρύξεις είναι στοιχεία συγκάλυψης του πραγματικού χαρακτήρα και του ρόλου του. Η κυρίαρχη τάξη χρειάζεται και αξιοποιεί τέτοια κόμματα για την εξαπάτηση των μαζών. Χρειάζεται εφεδρείες στήριξης του συστήματος. Τέτοια κόμματα αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο του ιμπεριαλιστικού σταδίου του καπιταλισμού που τα έχει ανάγκη για την ενσωμάτωση των μαζών (35). Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στο ΣΥΝ πηγάζει από την ανάγκη να ξεσκεπάζεται ο χαρακτήρας αυτού του κόμματος μπροστά στους εργαζόμενους.

Στην Πολιτική Απόφαση αναφέρεται σε σχέση με τα κόμματα:

"Ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων στην προσπάθεια αναπροσαρμογών και διαχείρισης του συστήματος, δεν είναι ακριβώς όμοιος. Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ αποτελούν τα βασικά στηρίγματα της προσπάθειας ανασυγκρότησης του καπιταλιστικού συστήματος στις σύγχρονες συνθήκες, λόγω του ρόλου που παίζουν στη διακυβέρνηση της χώρας, του μεγέθους τους και της στενής τους σχέσεις με τα κέντρα του ιμπεριαλισμού και το μεγάλο κεφάλαιο.

Τα υπάρχοντα μικρότερα κόμματα διαδραματίζουν το ρόλο της εφεδρείας και του αναχώματος, αντικειμενικά παίζουν το ρόλο του σωτήρα του πολιτικού συστήματος, ώστε να μην υποστεί ρωγμές, εξαιτίας διεργασιών και ανακατατάξεων μέσα στο λαό. Η κριτική που ασκούν στη σημερινή κατάσταση αφορά θέματα τακτικής, χειρισμών, διαδικασιών, δε θίγουν την ουσία των προβλημάτων, δε συνιστούν συνολικά άλλη πολιτική προς όφελος των εργαζομένων σε αντίθεση με τα συμφέροντα του μονοπωλιακού κεφαλαίου και τις επιλογές των διεθνών ιμπεριαλιστικών οργανισμών.

Η Πολιτική Ανοιξη αποτελεί τμήμα και προέκταση της κλασικής ιστορικής συντηρητικής παράταξης της χώρας. Ο "Συνασπισμός" υιοθετεί ένα μείγμα κλασικών, ουτοπικών, δημαγωγικών σοσιαλδημοκρατικών και φιλελεύθερων απόψεων. Ο ιδιαίτερος ρόλος του συνίσταται στο ότι αποτελεί το όχημα συκοφάντησης των αγωνιστικών παραδόσεων του λαού, μήτρα των ιδεών του συμβιβασμού και της πολιτικής ουράς στα κόμματα του μεγάλου κεφαλαίου. Το πρόγραμμα που ψήφισε στο πρόσφατο συνέδριό του δείχνει ακόμα μεγαλύτερη προγραμματική ταύτιση με το ΠΑΣΟΚ. Στο χώρο των άλλων πολιτικών δυνάμεων και ομάδων το Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα αναπτύσσει κριτική σε επιλογές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εμφανίζεται με φιλολαϊκή γλώσσα, περιχαρακώνει όμως το προγραμματικό του πλαίσιο στην υπεράσπιση της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ του '81 - '89, δηλαδή μιας πολιτικής που χρησιμοποίησε τα αριστερά και ριζοσπαστικά συνθήματα για να διαβρώσει και να ποδηγετήσει το λαϊκό κίνημα. Προβάλλει την αναγκαιότητα της ταξικής συνεργασίας, υιοθετεί αντιλήψεις μικροαστικού εθνικισμού.

Η πολιτική συνεργασία με αυτά τα κόμματα δεν είναι δυνατή, καθώς τα προγράμματα και η πολιτική τους κινούνται μέσα στη λογική της διαχείρισης του συστήματος".