"Λογισμοί - Απολογισμοί"

ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΝΤΑ

"Λογισμοί - Απολογισμοί"

"Κι' εγώ τα πάντα είναι απλά/

μοιρολογάμε,/

ψιθυρίζοντας ακατάληπτα λόγια..."

Δ. Πιστικός (Ηλιοπαιδεία)

Στο παρακάτω κείμενο προσπάθησα να δώσω το "νυσταλέο" στιλ του Πάμπλο Νερούντα, όπως ήταν και η φωνή του. Το ζωηρό, βλέπετε, και το ξεσηκωματικό στον Νερούντα δεν είναι η φωνή του, αλλά αυτά που λέει και δε σε αφήνουν να ησυχάζεις. Το ίδιο είναι και πολλά κείμενά του: Αργά, ήμερα, αλλά κάθε φράση του σε ξετινάζει με την κορόνα της. Και τότε λες, ξαφνιασμένος: "Κοίτα κει πώς τελειώνει...". Κάτι, που βρίσκεται σε απίστευτα μεγάλο βαθμό στην ποιητική γραφή του Δημήτρη Πιστικού.Το χρονικό τούτο του Νερούντα ισχύει πάντα και παντού, πάνω από οποιαδήποτε όρια και περιχαρακώματα. Οσο για το τέλος του, είναι μια έκπληξη για όλους.

Δανάη ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΥ

***

"Πριν γιορτάσουμε τον χρόνο που έρχεται με τις τριακόσιες εξήντα πέντε ημερινές και νυχτερινές του βαλίτσες, πρέπει να κοιτάξουμε τριακόσιες εξήντα πέντε φορές πίσω μας και να γίνουμε οι δικές μας στήλες άλατος. Αυτές οι ματιές, στην περίπτωσή μου, έχουνε μέσα τους μέρες σπουδαιότατες, δύσκολες, ηχηρές, τσουχτερές και γλυκές σαν μέλισσες κι ακόμα έχουν δάκρυα από αλάτι και αίμα.

Τούτα τα τελευταία, τρέξαν για τα θύματα του Βιετνάμ. Η φρίκη, τα ναπάλμ και ο κυνισμός μοιάζει σαν να ψυχορραγούν. Μα, δεν τέλειωσαν ακόμα. Τα καθήκοντα της Ιστορίας δεν εκπληρώνονται πάντα με τρόπο "τυπικό", όπως συνέβη με τον Χίτλερ, τον σφαγέα. Τέλειωσαν με τον Τζόνσον, μα δεν τον αποτέλειωσαν.

Ενας συγγραφέας που επιζεί, συμπληρώνει μια μικρή ή μεγάλη Πένθιμη Ανθολογία. Εγώ κατάντησε πια να βαρεθώ να τη συνεχίζω, από τη μονοτονία ενός ανθρώπινου πόνου: Κανείς δε θέλει να μεταβληθεί σε κατάλογο νεκρών, κι ας του ήταν τόσο προσφιλείς. Οταν στην Κεϋλάνη το 1928 έγραφα "Απουσία του Χοακίν" για τον θάνατο του συντρόφου μου Χοακίν Σιφουέντες Σεπούλπεδα και όταν αργότερα έγραψα "ο Αλβέρτο Ρόχας φτάνει πετώντας",στη Βαρκελώνη το 1931, είχα σκεφτεί πως κανείς άλλος δε θα μου πέθαινε πια.

Κι όμως, τα ελεγεία μου συνεχίστηκαν.

Τούτη τη χρονιά, ο άνεμος πήρε μαζί του τη λεπτή φιγούρα του Ιλία Ερεμπουργκ,αγαπητότατου φίλου, ηρωικού υπερασπιστή της αλήθειας, τιτανικού γκρεμιστή της ψευτιάς. Εκεί επίσης, στη Μόσχα, τη χρονιά τούτη που πέρασε, θάψαν και τον ποιητή Οδαβί Σάβιτς,που μετέφρασε την ποίηση της Γαβριέλα Μιστράλ και τη δική μου, όχι μόνο με ακρίβεια και ομορφιά, αλλά και με ολόφωτη αγάπη. Και, εδωνά, στο πλάι, εκεί που αρχίζουν οι χέρσες πλαγιές της Κόρδοβα, στην Αργεντινή, κείτεται θαμμένος πια εδώ και τρεις μήνες ο καλύτερος Αργεντινός φίλος μου, ο Ροδόλφο Αράος Αλφάρο,που άφησε χήρα τη Χιλιανή μας Μαργαρίτα Αγίρρε,συγγραφέα ανάερη, που μας την είχε πάρει ο αέρας του Μπουένος Αϊρες".

***

"Πικρό συμβάν του 1968 που πέρασε, υπήρξε ο "επίσημος" θάνατος του Τσε Γκεβάρα,στη θλιβερότατη Μπολίβια. Το τηλεγράφημα του θανάτου του διέτρεξε τον κόσμο ολόκληρο σαν ιερό ρίγος. Εκατομμύρια ελεγείες επιχείρησαν να γίνουν χορωδία στην ηρωική και τραγική ύπαρξή του. Στη μνήμη του σπαταλήθηκαν, σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη, στίχοι, όχι αντάξιοι τόσο βαθιάς οδύνης. Ελαβα ένα τηλεγράφημα από την Κούβα, από συνταγματάρχη λογοτέχνη που μου ζητούσε δικούς μου στίχους. Ως τώρα, δεν τους έχω γράψει. Σκέφτομαι πως μια τέτοια ελεγεία δεν πρέπει να περιέχει μόνον την άμεση διαμαρτυρία, αλλά και να πάει στο βάθος της Οδυνηρής Ιστορίας. Και, αν τη γράψω, θα την έχω στοχαστεί ως να ωριμάσει. Ισως γι' αυτό να περνάω για αχάριστος στα πιο πολλά μάτια.

Ο Τσε μού είχε πει μπροστά στον λοχία Ρεζαμάρ ότι διάβασε πολλές φορές το "Κάντο Χενεράλ" μου σε κείνους τους πρώτους σεμνούς και δοξασμένους γενειοφόρους. Και, στη συνέχεια, συγκινήθηκα, γιατί στο "Ημερολόγιό" του είμαι ο μόνος ποιητής που από κείνον αναφέρεται".

***

"Ο χρόνος που τελειώνει έφερε νίκες σε μας, όλους τους γήινους: Νίκες μέχρι τη γλυκιά σελήνη. Ολόκληρη αυτή τη χρονιά θελήσαμε όλοι οι άνθρωποι να ήμασταν κοσμοναύτες. Και η κατάκτηση του μεγάλου ύψους ανήκει σε όλους μας, είτε Σοβιετικοί είτε Βορειοαμερικάνοι περιβλήθηκαν τη σεληνιακή άλω, ή που θα φάνε τα πρώτα φεγγαρίσια σταφύλια.

Αλλά σε μας, που πιο πολύ απ' όλους αναδιφήσαμε μέσα στην "καρδιά" αυτής της νύχτας, πέφτουν τα πιο πολλά από τα αγαθά που ανακαλύφτηκαν. Από τον Ιούλιο Βερν,που μηχαν(οποίησε)εύτηκε σ' ένα βιβλίο το αρχαίο διαστημικό όνειρο, ως τον Ιούλιο Λαφόργκ και τον Χοσέ Ασουνσιόν Σίλβα,χωρίς να λησμονούμε τον Μπωντλαίρ,που ανακάλυψε το "κακό μάτι" του, ο χλωμός πλανήτης εξερευνήθηκε, τραγουδήθηκε και εκδόθηκε από μας, τους ποιητές. Εκάναμε κι άλλα πράγματα, όχι καλά. Ομως υπήρξαμε καλές "public relations" (sic) των σεληνιακών και σεληνιαζομένων διεπικοινωνιών".

***

"Δε θέλω μόνο απόβαση και ηλεκτροφωτισμό στο φεγγάρι για το έτος 1969 που έρχεται, αλλά συνηγορώ και ελπίζω στην απόβαση της καλοσύνης, στα χώματα της Παραγουάης, της Πορτογαλίας, της Ελλάδας και της Βραζιλίας, της Ισπανίας και της Νικαράγουας.

Η Ελλάδα, ο αρχαίος χώρος των Κανόνων της Ανθρώπινης Διαγωγής, έχει χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους στα νησιά - στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σε ένα από αυτά τα κάτεργα, μεταξύ άλλων επιφανών καλλιτεχνών, κείτεται άρρωστος και μαρτυρικός, ο μεγαλύτερος ποιητής της σύγχρονης Ελλάδας,ο φίλος μου Γιάννης Ρίτσος.

Εκατοντάδες Πορτογάλοι της αντιπολίτευσης περιμένουν κάποιον να τους θυμηθεί, κάποιον που θα τους βγάλει από τα τριάντα χρόνια αγωνίας θανάτου στην Ισλα ντε Σαλ (νησί του Αλατιού) και άλλες αποικίες καταδίκων.

Στην Παραγουάη, οι πολιτικοί κρατούμενοι χωρίς δίκη συσσωρεύονται εδώ και δώδεκα χρόνια στα πιο λεπριασμένα κάτεργα του πλανήτη. Δε θα ήταν άσχημα μια αχτίνα λέιζερ να τρυπούσε την ασυνειδησία των σκληρών κυβερνητών αυτών των τρισευγενικών λαών.

Αυτά είναι τα δώρα που ζητάει κανείς από έναν χρόνο που έρχεται. Είναι ανθρώπινα δώρα και χρειάζονται ανθρώπινοι προορισμοί να κινούν τα Ημερολόγια".

***

"Οπως άλλες χρονιές τούτες τις τριακόσιες εξήντα πέντε ημέρες θα δημοσιεύσω ένα καινούριο βιβλίο. Είμαι σχεδόν βέβαιος γι' αυτό. Το χαϊδεύω, το ταλαιπωρώ, το γράφω κάθε μέρα. Οι φίλοι θα με ρωτούνε τι λέει εκεί μέσα. Τι μπορώ να αποκριθώ; Πάντοτε στα βιβλία μου πρόκειται για το ίδιο: Γράφω το ίδιο βιβλίο. Ας με συγχωρέσουν: Τούτη την καινούρια φορά και σ' αυτόν τον καινούριο χρόνο, γεμάτον από καινούριες μέρες, εγώ δε θα έχω να δείξω παρά τους στίχους μου, τους ίδιους καινούριους στίχους μου.

Δε θα ήθελα, όμως να χαιρετήσω το καινούριο παρελθόν και το ερχόμενο φως μ' αυτόν τον εγωκεντρικό υπαινιγμό για μένα τον ίδιο και τις εργασίες μου. Γι' αυτούς που θα με διαβάσουν, τελειώνω συνιστώντας τούτους τους ξένους στίχους που με θαμπώνουν με την αλήθεια τους. Αποτελούν μια περίληψη του Χρόνου που φεύγει κι αυτού που έρχεται:

"... Αν την καρδιά σου την ορίζεις/

κι απλώνεις τα χέρια σου σ' αυτήν, / αν υπάρχει στα χέρια σου/

καμιά παρανομία και τη διώχνεις απ' αυτά/

κι αν δεν έχεις συναινέσει/

να κατοικεί στο σπίτι σου/

η αδικία,/

τότε να υψώσεις το καθαρό/

ακηλίδωτο πρόσωπό σου/

και θα είσαι δυνατός/

και τίποτα να μη φοβάσαι./

Και να ξεχάσεις τη μιζέρια σου/

ή να τη θυμάσαι σαν νερό/