Το φόβητρο της "απομόνωσης" και ο κίνδυνος της ενσωμάτωσης

Το Σχέδιο Προγράμματος του 15ου Συνεδρίου αποτελεί ένα αξιόλογο, θετικό βήμα στην προσπάθεια για τη σφυρηλάτηση της λενινιστικής φυσιογνωμίας του Κόμματός μας. Η αποσαφήνιση του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της επανάστασης οριοθετεί τη στρατηγική μας σε σχέση με τον κίνδυνο αυτονόμησης του αντιμονοπωλιακού αγώνα, από την αναγκαία αντικαπιταλιστική, σοσιαλιστική προοπτική του. Η οριοθέτηση αυτή και η απάλειψη του ξεχωριστού αντιμονοπωλιακού σταδίου του προηγούμενου προγράμματος είναι σύμφωνη με τη λενινιστική ανάλυση για τον ιμπεριαλισμό και αποτελεί λογική κατάληξη της θέσης μας για την οργανική σύνδεση των συμφερόντων της ελληνικής αστικής τάξης με αυτά των ιμπεριαλιστικών οργανισμών.

Στο Σχέδιο προτείνεται η προσέγγιση αυτού του στρατηγικού στόχου, μέσα από τη συγκρότηση ενός α/α μετώπου, που το κοινωνικό και πολιτικό του εύρος θα ξεπερνά τις κινητήριες δυνάμεις για το σοσιαλισμό. Το κρίσιμο ζήτημα, λοιπόν, είναι, κατά τη γνώμη μου, η διασφάλιση της πολιτικής ηγεμονίας της εργατικής τάξης μέσα σε αυτό το μέτωπο, στη βάση των δικών της, στρατηγικών της συμφερόντων. Ομως ο χαρακτήρας και ο προσανατολισμός του μετώπου κινδυνεύει να ακυρωθεί από μια συγκεκριμένη αντίληψη - ερμηνεία που εμφανίζεται πλέον ανοιχτά και στα πλαίσια του προσυνεδριακού διαλόγου και αντανακλά, κατά τη γνώμη μου, την πίεση που ασκεί η κυρίαρχη ιδεολογία μέσα στις γραμμές μας. Πρόκειται για μια αντίληψη που επισείοντας το φόβητρο της απομόνωσης από την κοινωνική βάση της σοσιαλδημοκρατίας προτείνει ούτε λίγο- ούτε πολύ:

1. Την εκφορά από το Κόμμα ενός "ρεαλιστικού" λόγου, ενός προγράμματος άμεσων λύσεων, αποσυνδεμένων από το στρατηγικό στόχο της σοσιαλιστικής διεξόδου, αφού σύμφωνα με τη συγκεκριμένη αντίληψη η "συζήτηση για τη Δικτατορία του Προλεταριάτου δεν έχει καμιά άμεση και πρακτική σημασία".

Στην ουσία η συγκεκριμένη άποψη μας καλεί, στο όνομα της μη ωρίμανσης του υποκειμενικού παράγοντα και του δυσμενούς σημερινού συσχετισμού δύναμης, να απεμπολήσουμε από τη δράση μας την ανάδειξη της αναγκαιότητας του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, σαν άμεσου πρακτικού καθήκοντος. Η αντίληψη αυτή του αναχωρητισμού ουσιαστικά από την ενεργό δράση για τη σοσιαλιστική προοπτική, η οποία βασίζεται σε μια στατική θεώρηση του υπάρχοντος συσχετισμού δύναμης και οδηγεί στην υποταγή στο δοσμένο συσχετισμό, είναι πολύ παλιά.

Δεκαετίες πριν, ο Λένιν αναγκαζόταν να απαντήσει, πάνω από μια φορά, σε παρόμοιες αντιλήψεις (π.χ. "Για την επανάστασή μας", τ. 45). Η επικράτηση αυτής της λογικής στην ηγεσία ορισμένων κομμουνιστικών κομμάτων οδήγησε στην εδραίωση του αρνητικού συσχετισμού σε μια σειρά χώρες (π.χ. τα αποτελέσματα της έλλειψης εμπιστοσύνης στη δυναμική του εργατικού κινήματος από τις ευρωκομμουνιστικές ηγεσίες).

2. Την απεμπόληση του στόχου της αποδέσμευσης της χώρας από την ΕΕ και την αντικατάστασή του από το στόχο του ταυτόχρονου περάσματος ομάδας χωρών ή ταυτόχρονης διάλυσης όλης της ΕΕ.

Η συγκεκριμένη θέση είναι κατ' αρχήν αποτέλεσμα λειψής κατανόησης του νόμου της "ανισόμετρης ανάπτυξης" και της λενινιστικής θεωρίας για τη "χώρα- αδύνατο κρίκο". Συνιστά αδυναμία ανάλυσης της συγκεκριμένης περιοχής των Βαλκανίων και της Νότιας Ευρώπης, με βάση τα παραπάνω κριτήρια (π.χ. οι σημαντικές διαφορές των Ιταλίας, Βουλγαρίας και Ελλάδας σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο). Συνιστά επίσης αδυναμία κατανόησης του γεγονότος ότι η συσσώρευση του κεφαλαίου εξακολουθεί, παρά την προώθηση της ολοκλήρωσης, να γίνεται στα πλαίσια του εθνικού αστικού κράτους.

Από την άλλη εκφράζει και μια λαθεμένη ανάγνωση των εξελίξεων στο εσωτερικό της ΕΕ που υποβαθμίζει τη δυναμική των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων (π.χ. γερμανοβρετανική σύγκρουση). Ωστόσο οι εξελίξεις των προηγούμενων χρόνων και ιδιαίτερα η πορεία προς τη Διακυβερνητική έρχονται να επιβεβαιώσουν τη λενινιστική θέση σύμφωνα με την οποία οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και οι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις αποτελούν δύο κρίκους της ίδιας αλυσίδας.

Η θέση αυτή υποβαθμίζει επίσης την αυτοτελή σημασία του αγώνα και της νίκης σε κάθε χώρα για τη νίκη σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την αντιπαραθέτει τεχνητά με την αυτονόητη ανάγκη του ευρωπαϊκού συντονισμού του εργατικού κινήματος.

Το κύριο είναι όμως ότι αποτελεί μια ραφιναρισμένη προσπάθεια ελαχιστοποίησης του εκφυλισμού των α/α στόχων του προγράμματος, που επιχειρεί να ανοίξει το δρόμο σε συνεργασίες κορυφής με πολιτικές δυνάμεις οι οποίες απλά θα αρθρώνουν κάποιες επιμέρους "διαφωνίες" με την πολιτική των μονοπωλίων (π.χ. αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ).

3. Τη μετατροπή του α/α μετώπου, από μέτωπο κοινής πάλης, που θα κατευθύνεται προς την κατάληψη της εξουσίας, σε μια προσπάθεια πολιτικής συνεργασίας κορυφών με στόχο την εφαρμογή ενός ελάχιστου κυβερνητικού προγράμματος, το οποίο θα διαφοροποιείται απλά σε επιμέρους πλευρές της πολιτικής των μονοπωλίων, στα πλαίσια του σημερινού συστήματος.

Πρόκειται για μια θέση που καλλιεργεί αυταπάτες για την υποτιθέμενη δυνατότητα μιας δημοκρατικής κυβέρνησης να κατοχυρώνει μόνιμες και ουσιαστικές λαϊκές κατακτήσεις στα πλαίσια του σημερινού συστήματος, πριν την κατάκτηση της εξουσίας. Η θέση αυτή οδηγεί στην απολυτοποίηση της σημασίας συγκρότησης μιας τέτοιας κυβέρνησης, είτε στη μετριοπαθή εκδοχή της, ανάγει το σχηματισμό της σε αναγκαίο όρο για τη διευκόλυνση του περάσματος στην επαναστατική διαδικασία.

Πρόκειται γενικότερα για μια αντίληψη που υπαινίσσεται ότι μπορούμε να "ξεγελάσουμε" τα μεσαία στρώματα που εκμεταλλεύονται εργατική δύναμη με την άρθρωση ενός στατικού, πλαδαρού, "κοινού" λόγου, ο οποίος θα υπόσχεται τα πάντα σε όλους και θα συγκαλύπτει τις αντικειμενικές διαφορές που υπάρχουν ως προς την επιθυμητή τελική διέξοδο.

Η αντίληψη αυτή προσποιείται επίσης ότι δεν αντιλαμβάνεται τη μονιμότερη δεξιά μετατόπιση της ηγεσίας της ελληνικής και ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, την πλήρη συναίνεσή της στις στρατηγικές επιλογές της ΕΕ, τον ασφυκτικό περιορισμό των περιθωρίων της, ακόμα και για πολιτικούς ελιγμούς.

Πρόκειται, σε τελευταία ανάλυση, για μια αντίληψη που στην ουσία υποτιμά την ανάγκη της σκληρής διαπάλης στο εσωτερικό του μετώπου, για την πολιτική και ιδεολογική ΗΓΕΜΟΝΙΑ της εργατικής τάξης.

Το κρίσιμο ζήτημα για τη θετική έκβαση αυτής της διαπάλης είναι η συμμετοχή του Κόμματός μας στα πλαίσια του μετώπου με τη δική του σημαία, που θα ξεκαθαρίζει όχι μόνο τι χρειάζεται να γκρεμιστεί, αλλά και τι χρειάζεται να χτιστεί, που θα αποσαφηνίζει δηλαδή ότι η υλοποίηση του συνόλου των κύριων στόχων του α/α μετώπου ΑΠΑΙΤΕΙ ΤΗ ΛΥΣΗ της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου - εργασίας.

Αναγκαίος όρος για την επιτυχή σύνδεση του α/α αγώνα με σοσιαλιστική προοπτική είναι και η ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική προετοιμασία της εργατικής τάξης για τη χρησιμοποίηση όλων των ΜΟΡΦΩΝ ΠΑΛΗΣ για την κατάληψη της εξουσίας. ΠΡΙΝ από την εμφάνιση της επαναστατικής κατάστασης.

Απαιτείται επίσης η θεώρηση των στόχων της Θ. 30 σαν ένα ΕΝΙΑΙΟ συνολικό πλαίσιο πάλης που πίσω και έξω από αυτό δε νοείται καμιά κεντρική πολιτική συνεργασία και όχι σαν ένα απλό κατάλογο αιτημάτων στη βάση του οποίου μπορούν επιλεκτικά να συναφθούν διάφορες ελάχιστες συμφωνίες.

Η ιστορία έχει αποδείξει ότι όπου δεν τηρήθηκαν τα παραπάνω, το εργατικό κίνημα και το Κόμμα πλήρωσε τα συγκεκριμένα λάθη με εκατόμβες θυμάτων και στρατηγικές ήττες (π.χ. ΕΑΜ, Χιλή, Πορτογαλία του '76).

Γι' αυτό και το Συνέδριό μας πρέπει να αποσαφηνίσει και να εμπλουτίσει τις θέσεις που αφορούν το πλαίσιο και το περιεχόμενο των στόχων πάλης, καθώς και των σχετικών με το ρόλο της κυβέρνησης του μετώπου. Ιδιαίτερα χρειάζεται να αποσαφηνιστεί η θέση μας ότι το μέτωπο "παλεύει για να αποσπάσει την κυβερνητική εξουσία" (Θ. 31), με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι ανοιχτή σε ερμηνείες και λογικές αυτονόμησης του α/α/ μετώπου από τη σοσιαλιστική προοπτική, επαναφοράς δηλαδή της λογικής των σταδίων από το παράθυρο!

Οφείλουμε επίσης να εντείνουμε τη μελετητική μας προσπάθεια για τη διερεύνηση κρίσιμων και δύσκολων ζητημάτων του σύγχρονου καπιταλισμού (π.χ. μεταβολές στην ταξική διάρθρωση, στην εποχή όπου η γνώση αποτελεί πλέον άυλο εμπόρευμα). Η προσπάθεια αυτή είναι αναγκαίος όρος για τη θωράκιση και τη διασφάλιση της ταξικής ανεξαρτησίας του Κόμματός μας.

ΜΑΚΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Αθήνα