Ο 20ός αιώνας, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα

και οι αντεπαναστάτες (επισημάνσεις)

Ο ιμπεριαλισμός δεν έχει δική του ιδεολογία, από τη στιγμή που εμφανίστηκε το Μανιφέστο της κομμουνιστικής ιδεολογίας του επαναστατικού σοσιαλισμού (ο όρος "επιστημονικός σοσιαλισμός" είναι αφηρημένος και όχι πολιτικός). Γι' αυτό χρησιμοποιεί την ανεστραμμένη ιδεολογία, τον αντικομμουνισμό. Βασικές εφεδρείες του αντικομμουνισμού, που επικράτησαν από την πρώτη κιόλας δεκαετία του 20ού αιώνα, είναι: οι ρεφορμιστές (διαχειριστές), οι αναθεωρητές (υπηρέτες) και οι αντεπαναστάτες (προδότες). Οι αντεπαναστάτες βρίσκονται μέσα στο επαναστατικό κίνημα και αξιοποιήθηκαν σε περιόδους που απειλούνταν η ίδια η ύπαρξη του ιμπεριαλισμού με τη φανερή άνοδο είτε υπερίσχυση του κομμουνιστικού κινήματος (1905 - 1930 και μετά το 1980). Η σημερινή ήττα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος οφείλεται στο γεγονός ότι δεν αποκάλυψε έγκαιρα την ιδεολογία του ιμπεριαλισμού στο πρόσωπο των αντεπαναστατών και ακόμη δεν έχει αποκαλυφθεί.

Η ιδεολογία της αντεπανάστασης πρέπει να γίνει ο συγκεκριμένος ιδεολογικός στόχος του Κόμματός μας σήμερα. Ομως, η θέση 4 του Σχεδίου Προγράμματος, αντί να καθορίζει το στόχο αυτό, αναμασάει ξεπερασμένες ιδεολογικές θεωρίες των ρεφορμιστών (της σοσιαλδημοκρατίας) της δεκαετίας του '60 σε ανανεωμένη έκδοσή τους. Επομένως, η θέση 4 πρέπει να επανεξεταστεί ολόκληρη.

Πού οφείλεται όμως η ιδεολογική αδυναμία της ΚΕ; Το πρόβλημα ξεκινάει από την εκτίμηση που δίνει στην εποχή μας το χαρακτηρισμό ως "εποχή μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό" (θέση 2). Μα ο Β. Ι. Λένιν έδωσε το γενικό αυτό χαρακτηρισμό βρισκόμενος στην αρχή αυτής της εποχής και ποιος ξέρει πότε θα τελειώσει. Ηδη διανύσαμε τον 20ό αιώνα, που είναι μια περίοδος της εν λόγω εποχής, άρα έχει κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμα. Με την εμμονή στο γενικό ορισμό της εποχής μας κάνουμε το βασικό σφάλμα να θεωρούμε το κομμουνιστικό κίνημα ως κυρίαρχο στον 20ό αιώνα, με αποτέλεσμα (ένα από τα αποτελέσματα) να προκαλεί σοκ η ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι το κομμουνιστικό κίνημα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο μια από τις μορφές της ιστορικής πορείας της ανθρωπότητας προς την κοινωνικο - οικονομική της απελευθέρωση. Είναι η ιστορική γραμμή των επαναστάσεων. Στον 20ό αιώνα αναπτύσσονταν με επιτυχία κι άλλες μορφές κινημάτων, που ο 19ος αιώνας δε γνώριζε. Πρόκειται για το πανανθρώπινο αντιπολεμικό (όχι γενικά φιλειρηνικό) κίνημα και το αντιαποικιακό (όχι γενικά εθνικό - απελευθερωτικό).

Χάρη στην πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης (ΕΣ), που προώθησε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, τα τρία αυτά κινήματα συνενώθηκαν στον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα με γνωστά σε όλους αποτελέσματα. Επομένως η πολιτική της ΕΣ δεν οδηγούσε σε ουτοπίες, όπως πιστεύει η ΚΕ (βλ. Προβληματισμοί για την ανατροπή... σελ.24) αλλά στην αποσύνθεση του ιμπεριαλισμού.

Η αντίθεση της ΚΕ στην πολιτική της ΕΣ δηλώνει τη "σταλινική" θέση της στο ζήτημα αυτό που στην πραγματικότητα είναι αντεπαναστατική τροτσκιστική (θυμηθείτε τη θέση του Τρότσκι π. χ. για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο). Τα τρία αντιιμπεριαλιστικά κινήματα έδωσαν στον 20ό αιώνα το χαρακτήρα της προετοιμασίας του τέλους του ιμπεριαλισμού, της προετοιμασίας της ανθρωπότητας για την επόμενη φάση της εποχής του περάσματος στο σοσιαλισμό. Ο ιστορικός ρόλος του κομμουνιστικού κινήματος στην προετοιμασία αυτή είναι αξεπέραστος. Εξόπλισε την ανθρωπότητα στον αγώνα της κατά του ιμπεριαλισμού με την κομμουνιστική ιδεολογία. Με την ίδρυση στον 20ό αιώνα των κομμουνιστικών κομμάτων νέου τύπου, η κομμουνιστική ιδεολογία μετατράπηκε από θεωρία (του 19ου αιώνα) σε παγκόσμια ιδεολογική συνείδηση του αιώνα μας. Είναι μια αναπόφευκτη νομοτελειακή πορεία του μαρξισμού - λενινισμού από τη θεωρία στην ιδεολογική συνείδηση. Αυτή ήταν η ιστορική αποστολή των επαναστατικών σοσιαλιστικών δυνάμεων. Η αντίστοιχη μορφή οργάνωσής τους ήταν το κοινωνικό μέτωπο, τα συνδικάτα και η πολιτική οργάνωση (κομμουνιστικά κόμματα νέου τύπου). Η ανώτερη μορφή οργάνωσής τους (με σκοπό την επικράτηση και στη συνέχεια την κυριαρχία της κομμουνιστικής ιδεολογίας), είναι το σοσιαλιστικό κράτος και το σοσιαλιστικό σύστημα. Η εμφάνισή τους στον 20ό αιώνα ήταν ιστορία ανεπίκαιρη.

Η σταθερή πορεία στον 20ό αιώνα προς το σοσιαλισμό ήταν ιστορικά αδύνατη. Επρεπε το σοσιαλιστικό σύστημα να απαλλαχτεί από τις αντικειμενικές ιμπεριαλιστικές συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι στην επόμενη φάση η ιστορική αποστολή της ανθρωπότητας είναι η μετατροπή της κομμουνιστικής ιδεολογίας, από παγκόσμια κοινωνική συνείδηση σε πολιτική συνείδηση.

Σύμφωνα με τα παραπάνω μπορούμε τώρα να κρίνουμε τη θέση 2 (σελ.4) του ΣΠ που λέει: "Στους κόλπους του ιμπεριαλισμού διαμορφώθηκαν οι υλικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό". Πράγματι ο Β. Ι. Λένιν διαπίστωσε ότι στην Ευρώπη ήδη τότε (1918 - 1920) υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για να προχωρήσουν ορισμένοι λαοί στη σοσιαλιστική επανάσταση και τους εμπόδιζε μόνο η προδοσία των αρχηγών του εργατικού κινήματος. (Β. Ι. Λένιν τ. 40, σελ. 203) Θα πρέπει να παρατηρήσουμε τουλάχιστον ότι οι υλικές σχέσεις της κοινωνίας συνοδεύονται από κάποιες πνευματικές σχέσεις (μέρος των οποίων είναι η ιδεολογία) και είναι λάθος να διαχωρίζονται χρονικά. Διαφορετικά χάνουμε το συγκεκριμένο ιδεολογικό στόχο. Για τους λόγους αυτούς και παίρνοντας υπόψη τα παραπάνω προτείνω τις εξής διαπιστώσεις για τη θέση 2 του ΣΠ.

Οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις στη Ρωσία, στην Κίνα και στην Κούβα, η εμφάνιση του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους της Σοβιετικής Ενωσης και του σοσιαλιστικού συστήματος επιβεβαίωσαν το μεταβατικό χαρακτήρα της εποχής που διανύει η ανθρωπότητα. Η κομμουνιστική ιδεολογία από θεωρία που ήταν στον 19ο αιώνα μετατράπηκε σε παγκόσμια κοινωνική ιδεολογική συνείδηση. Καθώς οξύνθηκαν οι αντιθέσεις του ιμπεριαλισμού, διαμορφώθηκαν οι οικονομικές και οι κοινωνικές προϋποθέσεις για το πέρασμα του επαναστατικού σοσιαλιστικού κινήματος, στη νέα φάση. Κύριο χαρακτηριστικό του 20ού αιώνα είναι η προετοιμασία της ανθρωπότητας για τη μετάβαση στη σοσιαλιστική κοινωνία.

"Η μετατροπή της κοινωνικής συνείδησης της εργατικής τάξης σε πολιτική ταξική συνείδηση αποτελεί κεντρικό στόχο του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος στη νέα φάση του αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού αγώνα, με σκοπό τη σοσιαλιστική επανάσταση".

Δεν είναι τυχαίο που το κομμουνιστικό κίνημα βρέθηκε σήμερα ιδεολογικά κατακερματισμένο και βρίσκεται σε αναζήτηση του ορθού δρόμου. Σημασία έχει η αναζήτηση να γίνει σε μαρξιστικές - λενινιστικές βάσεις με την ανάλυση της ιστορίας και όχι με την προσαρμογή στα δεδομένα. Τα δεδομένα πρέπει να εντάσσονται στην ιστορική λογική. Διαφορετικά ο υποκειμενισμός είναι αναπόφευκτος. Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι αυτό ακριβώς το λάθος κάνει η ΚΕ, όταν π. χ. σχηματικά χωρίζει την ιστορία του ΚΚΣΕ σε "σταλινική" και "αντισταλινική" περίοδο, οδηγούμενη σε "ανακαλύψεις" αντιφάσεων στην πολιτική του ΚΚΣΕ, όπως: "επιθετική στάση στην υπεράσπιση της ειρήνης και των συμφερόντων των λαών και ταυτόχρονα έλλειψη επαρκούς επαγρύπνησης στον ιδεολογικό αγώνα... " (Σ. Α. σελ. 22). Υποκειμενική είναι και η μόδα που πέρασε η ΚΕ στο Κόμμα για άγονες συζητήσεις περί δυνατότητας, διεξαγωγής της σοσιαλιστικής επανάστασης σε μια μόνο χώρα, και ειδικά στην Ελλάδα αφού δεν έχουμε σήμερα σε εξέλιξη επαναστατική κρίση για να μπαίνει το ζήτημα με συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Η σχέση ιδεολογίας και επανάστασης είναι το πρώτο που καθορίζει την έκβαση του αγώνα. Κι όμως εδώ το ΣΠ της ΚΕ αφήνει μεγάλο κενό (θέση 2 και 4). Μιλάει γενικά για ρεφορμισμό, γενικά για αναθεωρητισμό, γενικά για αντεπανάσταση, γενικά για αντικομμουνισμό. Κι όμως η σημερινή αντεπανάσταση έχει συγκεκριμένο όνομα και πρέπει να είναι ο συγκεκριμένος ιδεολογικός μας στόχος. Μερικά γνωρίσματά του ήδη έχουμε αναφέρει: υποβάθμιση και συκοφάντηση της πολιτικής της ΕΣ που προωθούσε το παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα, το σύνθημα περί μη δυνατότητας πραγματοποίησης της σοσιαλιστικής επανάστασης σε μια ξεχωριστή χώρα. Η περεστρόικα στηρίχτηκε στην προπαγάνδα για έλλειψη ελευθεριών στην ΕΣΣΔ, για σοσιαλισμό με "ανθρώπινο πρόσωπο", προχώρησε στη διάλυση των Σοβιέτ. Ολο αυτό το έργο είναι το όνειρο και η συνέχεια της υπονομευτικής αντεπαναστατικής πρακτικής του Τρότσκι. Ναι! Χωρίς να το αντιληφθούμε, ο τροτσκισμός από ιδεολογία μιας ομάδας υπονομευτών του έργου του Λένιν από το 1903, από "αντισταλινική " ομάδα υπονόμευσης του Σοβιετικού κράτους, έγινε ιδεολογία της αντεπανάστασης του ιμπεριαλισμού. Επομένως, η θέση 4 πρέπει να φύγει τελείως και να αντικατασταθεί με σοβαρή και υπεύθυνη θέση. Να υποδειχτεί σ' αυτήν ότι η ιδεολογία της σύγχρονης αντεπανάστασης του ιμπεριαλισμού είναι ο τροτσκισμός. Διαφορετικά, δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ιδεολογικό μωσαϊκό του κομμουνιστικού κινήματος. Δε θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τους αντεπαναστάτες, που μόνο μέσα μας υπάρχουν.

ΚΩΣΤΑΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ

Θεσσαλονίκη