Τάξεις και επιφαινόμενα

Είναι αναμφίβολο ότι έχουν διεθνώς ωριμάσει τάχιστα οι αντικειμενικές προϋποθέσεις του σοσιαλισμού, επίσης ότι έχει ενταθεί εκρηκτικά η ανισομετρία της ανάπτυξης. Ομως ο οπορτουνισμός κυριαρχεί στο εργατικό κίνημα, κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες, καθυστερώντας δραματικά την ωρίμανση των υποκειμενικών προϋποθέσεων της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Ο Λένιν στον "Ιμπεριαλισμό", είχε συνδέσει τη δυνατότητα σχετικά μακρόχρονης επιβίωσης του ιμπεριαλισμού με την αντοχή του οπορτουνισμού, ο οποίος στηρίζεται σε προνομιούχες κατηγορίες εργατών, δηλαδή σε "ένα αστικό προλεταριάτο" (1). Δεν έχουμε λοιπόν, κάποια απρόβλεπτη εξέλιξη, αλλά προσωρινή αδυναμία του κομμουνιστικού κινήματος να νικήσει τον οπορτουνισμό, διεθνώς και εδώ.

Επειδή η δημιουργία εργατικής αριστοκρατίας είναι γενική τάση, δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε εξαφάνιση του οπορτουνισμού, χωρίς ιδεολογικοπολιτικό αγώνα. Η αντιμετώπισή του είναι ένα σύνθετο πρόβλημα στρατηγικής και τακτικής, απαιτεί βαθιά και συγκεκριμένη επιστημονική ανάλυση της κίνησης της κοινωνίας των τάξεων και των στρωμάτων τους και κομματική οικοδόμηση υψηλής ποιότητας.

Το βέβαιο είναι ότι ο οπορτουνισμός δεν αντιμετωπίζεται με νηστεία και προσευχή, με το "να 'χουμε τα μάτια μας ανοιχτά μήπως και μας παραπλανήσει" ως άλλος σατανάς. Ακόμα περισσότερο, ο οπορτουνισμός δεν αντιμετωπίζεται με την κατάργηση του πρώτου σταδίου του ενιαίου επαναστατικού προτσές, με την "επαναστατικοποίηση" του Προγράμματος με τη θέση: "Η επαναστατική αλλαγή στην Ελλάδα θα είναι σοσιαλιστική".

Η μεταβολή αυτή, αναπόφευκτα, υποβαθμίζει σε τακτικό στόχο το θολό πια αντιμονοπωλιακό, αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο και την αντίστοιχη αινιγματική κυβέρνηση, που δε θα είναι επαναστατική, αλλά "...θα ανταποκρίνεται στις λαϊκές προσδοκίες, στο βαθμό που θα παραμένει συνεπής στους προσανατολισμούς της...", δηλαδή θα είναι σωστή στο βαθμό που θα είναι σωστή!

Ηδη, σε ορισμένα σημειώματα έχει αποδειχτεί αυθαίρετη και αναιτιολόγητη η εγκατάλειψη του ενιαίου επαναστατικού προτσές σε δύο στάδια του 10ου Συνεδρίου. Καμιά ανάλυση δεν αποδεικνύει ότι η στρατηγική αυτή ήταν λαθεμένη ή είναι πια ανεπίκαιρη.

Το Σχέδιο Προγράμματος εκτιμά ότι ο καπιταλισμός αναπτύσσει τις παραγωγικές δυνάμεις, αξιοποιώντας την επιστημονικοτεχνική επανάσταση (ΕΤΕ), ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο (2). Φρενάρει την ΕΤΕ όλο και περισσότερο, καταστρέφοντας, θάβοντας ή στρεβλώνοντας τα επιτεύγματά της. Παράλληλα, το Σχέδιο διαπιστώνει ότι ο ιμπεριαλισμός καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση του και να αυξήσει τα κέρδη.

ΑΡΑ, Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΚΑΤΑ ΒΟΥΛΗΣΙΝ;

Η έχουν καταργηθεί οι αντικειμενικοί νόμοι κίνησης της κοινωνίας και έχουμε μια μονοπωλιακή καπιταλιστική "σχεδιοποίηση" χωρίς ουσιαστικά εμπόδια, ή ο καπιταλισμός διατηρεί τον προοδευτικό χαρακτήρα, που είχε πριν δύο αιώνες. Σαν η καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων να μην είναι συνέπεια της όξυνσης της αντίθεσης των παραγωγικών δυνάμεων με τις παραγωγικές σχέσεις, αλλά μόνο σκόπιμη, "πονηρή" πολιτική των μονοπωλίων.

Υπάρχει κενό στην εκτίμηση για την κυρίαρχη αντίθεση της εποχής μας, η ανάλυση παρουσιάζει αδυναμία στον τομέα της διάταξης των κοινωνικών δυνάμεων και την πάλη τους στο σύγχρονο κόσμο, θεωρώντας αρκετή την αναφορά στην όξυνση της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου - εργασίας, ενώ στρέφεται κυρίως στο πολιτικό επίπεδο. Αγνοείται, χωρίς να έχει αναιρεθεί, η θεωρία του αδύνατου κρίκου του ιμπεριαλισμού.

Και οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας κρίνονται μόνο με βάση την πολιτική που σε τελευταία ανάλυση εξυπηρετούν (Εκθεση Δράσης σελ. 10) ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.

Μπορεί ένα κόμμα να εκπροσωπεί με τη μονοπωλιακή αστική τάξη, μεσαία στρώματα, την εργατική αριστοκρατία, τμήματα της αγροτιάς και απλώς να σύρει στρώματα σαν και αυτά στην πολιτική των μονοπωλίων, με προσδοκία μεγαλύτερου μεριδίου στη διανομή της υπεραξίας.

Είναι μέγιστο λάθος να αγνοείται η διαφορά ενός τέτοιου κόμματος, με ένα κόμμα που εκπροσωπεί κοινωνικά τη μονοπωλιακή ολιγαρχία και απλώς συσπειρώνει εκλογικά άλλα στρώματα και τμήματα της εργατικής τάξης. Αλλωστε και το κόμμα μας, όταν σε διάφορες εποχές σύρθηκε σε οπορτουνιστικές θέσεις, αντικειμενικά, εκπροσώπησε πολιτικά άλλες κοινωνικές δυνάμεις, κυρίως μικροαστικές και όχι την εργατική τάξη. Η ταύτιση της πολιτικής γραμμής με την κοινωνική εκπροσώπηση είναι αντιδιαλεκτική, αγνοεί την πολυπλοκότητα και τη μεταβλητότητα των κοινωνικοπολιτικών διαδικασιών.

Ετσι, συρθήκαμε σε συνεργασίες χωρίς αρχές, κυρίως με το ΠΑΣΟΚ, λόγω του προγράμματός του και τώρα που ο οπορτουνισμός έχει κυριαρχήσει στη χώρα, κάνουμε "κομματικές" παρατάξεις και ψηφοδέλτια σε όλους αδιακρίτως τους χώρους.

Η συζήτησή μας, επειδή λείπει η κοινωνική ανάλυση των κομμάτων, μένει στα επιφαινόμενα, συγχέει συχνά τα επίπεδα των κομματικών ηγεσιών με τις παρατάξεις, ακόμα και στο μικρότερο σωματείο και διαιρεί το κόμμα με βάση δύο υποτιθέμενες στάσεις: τη "ρεαλιστική" και την "επαναστατική".

Οταν το κόμμα δυσκολεύεται να αναλύσει το κύριο ζήτημα, τις κοινωνικές δυνάμεις και την πορεία της ταξικής πάλης, ο κίνδυνος της φραξιονιστικής πάλης χωρίς αρχές αυξάνει, ανεξάρτητα αν πρόκειται για φραξιονισμό που μειοψηφεί ή πλειοψηφεί. Η πλειοψηφία στις κομματικές κορυφές δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι εκπροσωπεί τα αντικειμενικά κοινά συμφέροντα της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης.

Οι προτάσεις του Καταστατικού (βλέπε άλλο σημείωμα) και του Προγράμματος δείχνουν ότι η κομματική ηγεσία απομακρύνεται από την εργατική τάξη και την ιδεολογία της, όσο κι αν φραστικά επιδιώκει και ασφαλώς το μεγαλύτερο μέρος της επιθυμεί το αντίθετο. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για την κομμουνιστική ανασυγκρότηση από τη στροφή στη βάση και την εργατική τάξη με εμπιστοσύνη. Η εργατική τάξη δεν πρόκειται να χαθεί, το ΚΚΕ δεν αποκλείεται. Και ας μη γελάσει κανείς χλευάζοντας. Τα τρανταχτά γέλια, που συνόδεψαν τους αντίστοιχους φόβους για τις σοσιαλιστικές χώρες (3), είχαν σαν αντίλαλο τον πάταγο της πτώσης τους (κατάρρευσης ή ανατροπής, αλήθεια, τι σχολαστικός καυγάς πάλι για τα επιφαινόμενα!).

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. Οσο δε θα έχουν αποσαφηνιστεί οι κοινωνικές αιτίες του κατά καιρούς οπορτουνισμού του (Λίβανος - Γκαζέρτα - Βάρκιζα, χειροκροτήματα κάθε καμπής του ΚΚΣΕ και της περεστρόικα μέχρι τέλους), δε θα μπορεί να πείσει την εργατική τάξη. Η ατομική αυτοκριτική είναι πολύ δημοφιλής στις γραμμές μας. Η συλλογική αυτοκριτική του κόμματος ποτέ δεν έφτασε το μαχαίρι στο κόκαλο. Δε βρήκα πουθενά αναφορά του Λένιν στην ατομική αυτοκριτική ως κομματική λειτουργία! Ισως θεωρούσε ότι έτσι θα μετατρεπόταν μια βασική λειτουργία της ανθρώπινης σκέψης σε συμβατική τελετουργία. Αντίθετα, πάντοτε προέτρεπε σε αυτοκριτική του κόμματος μπροστά στην εργατική τάξη και δημόσια. "Δεν πρέπει να κρύβουμε τα λάθη μας μπροστά στον εχθρό. Οποιος το φοβάται αυτό δεν είναι επαναστάτης", έλεγε προς το 3ο Συνέδριο της ΚΔ (4).

Η κριτική ανάλυση της ιστορίας του κόμματος και η κριτική του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αντιμετωπίζονται και οι δύο, όχι ως αποτέλεσμα της ταξικής πάλης, αλλά κυρίως ως αποτέλεσμα της δράσης προδοτών, πρακτόρων και εξωτερικών επεμβάσεων.

Ετσι, έμειναν αναπάντητα από τα κομματικά όργανα και σώματα τα θεμελιακά ερωτήματα: Ποιας τάξης οι πολιτικοί εκπρόσωποι πήραν την πολιτική εξουσία στην πρώην Σοβιετική Ενωση, τι εκπροσωπεί ταξικά η έμφαση στον ειρηνικό δρόμο, τι λέμε σήμερα γι' αυτό, ποιας τάξης τα συμφέροντα προώθησαν οι Συμφωνίες του Λιβάνου και της Γκαζέρτας και άλλα;

Ο Λένιν έλεγε ότι, σε περιόδους ανόδου, το κόμμα πρέπει να μιλάει γαλλικά, τη γλώσσα της εξέγερσης, σε περιόδους κάμψης γερμανικά, τη γλώσσα της λογικής. Εμείς τι γλώσσα μιλάμε σήμερα;

(1) Β. Ι. Λένιν, "Απαντα" ΣΕ Τόμος 27, σελ. 411 - 412 και 432.

(2) Βλ. και MONDE DIPLOMATIQUE αφιέρωμα στην οικονομία, Φεβρ. 93,

Αθήνα.

(3) Βλ. Υλικά 9ης Συνδιάσκεψης της ΚΟΑ Φεβρ. 90, Εκδ. ΚΟΑ, σελ. 54.

(4) Β. Ι. Λένιν. "Απαντα" ΣΕ Τόμος 44, σελ. 33.

ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΣΕΛΙΑΝΙΤΗΣ

Αθήνα