Πολλά έχουν γραφτεί για τη νέα φυσιογνωμία και στρατηγική του ατλαντικού οργανισμού τα τελευταία χρόνια. Και η αλήθεια είναι πως υπάρχουν σημαντικές - στον ένα ή άλλο βαθμό - αλλαγές στους σχεδιασμούς και ιδιαίτερα την τακτική του ΝΑΤΟ, μετά το 1990. Δεν είναι αλήθεια, όμως, ότι όλα αυτά αλλάζουν ουσιαστικά τη φυσιογνωμία και τη στρατηγική του. Η ατλαντική συμμαχία ήταν και παραμένει ένας επιθετικού χαρακτήρα στρατιωτικο-πολιτικός οργανισμός, όπου κυριαρχούσαν και κυριαρχούν οι ΗΠΑ και ο οποίος είχε και έχει αποστολή την περιφρούρηση και διεύρυνση των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων - πρώτα και κύρια των αμερικανικών - στην Ευρώπη, την ευρύτερη περιοχή, αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Ακόμη και ο ισχυρισμός πως η διεύρυνση των ορίων δράσης του ΝΑΤΟ αποτελεί ένα βασικό γνώρισμα της νέας φυσιογνωμίας του Οργανισμού δεν είναι πέρα για πέρα αληθινός. Και τούτο, γιατί τα ανάλογα σχέδια και προσανατολισμοί υπήρχαν από πολύ παλιότερα. Τώρα, όμως, έγινε δυνατή η εφαρμογή τους, ιδιαίτερα μετά τις δραματικές ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και τις αντίστοιχες αρνητικές συνέπειες στο παγκόσμιο και ευρωπαϊκό συσχετισμό των δυνάμεων.

Επομένως, όταν μιλάμε για αλλαγές στο ΝΑΤΟ, μιλάμε για την πολύ μεγαλύτερη, πρακτική έκφραση της ιμπεριαλιστικής και επιθετικής φυσιογνωμίας και στρατηγικής του, όπως και των αλλαγών στη δομή και τη στρατιωτικο-πολιτική τακτική που το γεγονός αυτό συνεπάγεται, μαζί με ορισμένους άλλους παράγοντες.

Τα επιτελεία του ΝΑΤΟ σημείωσαν από την πρώτη στιγμή την επερχόμενη αλλαγή στο συσχετισμό των δυνάμεων και τις ...προοπτικές που αυτή άνοιγε στην Ατλαντική Συμμαχία. Η απόφαση της ΝΑΤΟικής Συνόδου Κορυφής, τον Ιούλη του 1990 στο Λονδίνο, υπογράμμιζε: "Σήμερα η συμμαχία μας αρχίζει μια μείζονα μεταμόρφωση".

Πολύ περισσότερο αποκαλυπτικός ήταν ο Μάνφρεντ Βέρνερ,γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ εκείνη την περίοδο, ο οποίος, το 1991, σε συνέντευξή του στους "Φαϊνάνσιαλ Τάιμς" σημείωνε: "Οταν ο φίλος μου και προκάτοχος του αξιώματός μου, Πίτερ Κάριγκτον, μου παρέδιδε, είπε: "Κοίταξε, μετά από μερικά χρόνια, θα βαρεθείς". Εναν χρόνο αργότερα, όταν η Σοβιετική Ενωση και η Ανατολική Ευρώπη μπήκαν στη διαδικασία των εντυπωσιακών πολιτικών τους αλλαγών, ο λόρδος Κάριγκτον άλλαξε γνώμη. "Αν το ήξερα έγκαιρα, θα είχα παραμείνει στο αξίωμά μου στο ΝΑΤΟ", μου είπε. Πιστεύω ότι οι εξελίξεις στη διάρκεια των τελευταίων μηνών πραγματικά δημιούργησαν μια ευρεία συναίνεση, ότι η Ατλαντική Συμμαχία θα είναι εξαιρετικά απαραίτητη στο μέλλον, οπωσδήποτε με αλλαγμένα καθήκοντα και με άλλη δομή...".

Στη διάρκεια του 1991 - μια χρονιά ιδιαίτερα "παραγωγική" για τα ΝΑΤΟικά επιτελεία - πάρθηκαν μια σειρά αποφάσεις, που υλοποιούσαν τις προσαρμογές στις νέες συνθήκες.

• Στις 28 Γενάρη 1991, η Σύνοδος των Υπουργών Αμυνας αποφάσιζε τη δημιουργία ταχυκίνητων και ευέλικτων δυνάμεων, με πολυεθνικό χαρακτήρα και τη δυνατότητα να επεμβαίνουν στις όποιες εστίες κρίσης ανά την υφήλιο, ακόμη και έξω από τα όρια του ΝΑΤΟ.
• Στην ίδια Σύνοδο αποφασίζεται επίσης ο πυρηνικός εκσυγχρονισμός της "συμμαχίας", όταν αυτός κριθεί απαραίτητος.
• Τον Αύγουστο του 1991 δόθηκε στη δημοσιότητα από τον Λευκό Οίκο η οδηγία "National States". Βασικές της αρχές ήταν το πέρασμα από τον "ψυχρό πόλεμο" στη "νέα τάξη πραγμάτων", η διατήρηση της κυριαρχίας των ΗΠΑ στους παραδοσιακούς "συμμάχους" της και η επέκτασή της στην Ανατολική Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Για το σκοπό αυτό, σημείωνε η οδηγία, απαιτείται στρατηγική και τακτική "ευελιξία".
• Στις 7 Νοέμβρη 1991 πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, με τη συμμετοχή μάλιστα του τότε Προέδρου των ΗΠΑ, Τζ. Μπους, όπου ολοκληρώνεται το πλαίσιο και οι προσανατολισμοί του "μεταψυχροπολεμικού" ΝΑΤΟ. Η Ατλαντική "Συμμαχία" μεταμορφώνεται και από ...αμυντικός οργανισμός - ελλείψει πλέον συγκεκριμένου ...εχθρού - μετατρέπεται σε οργανισμό "περιφρούρησης της σταθερότητας και της ασφάλειας στην Ευρώπη ολόκληρη και σ' όλο τον κόσμο". "Τα συμφέροντα της Συμμαχίας - σημειώνει η σχετική απόφαση της Συνόδου - μπορεί να πληγούν από άλλους κινδύνους ευρύτερης φύσεως, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής, διακοπής της ροής ζωτικών πόρων και πράξεων τρομοκρατίας και δολιοφθοράς".

Ως ιδιαίτερα ασταθείς και ανασφαλείς περιοχές χαρακτηρίζονται οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες και όπως συνηθίζουν να λένε οι ειδικοί, το "ανατολικό τόξο", όπως και η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής ή αλλιώς το "νότιο τόξο".

Στην πραγματικότητα, οι αποφάσεις αυτές σηματοδοτούσαν την ολοκληρωτική μετατροπή του ΝΑΤΟ - και στην πρακτική του δράση πλέον - σε παγκόσμιο χωροφύλακα και τοποτηρητή των συμφερόντων του ιμπεριαλισμού - πρώτα και κύρια του αμερικανικού.Και πολύ γρήγορα, γνωρίσαμε και τις απάνθρωπες συνέπειες αυτής της πρακτικής. Με προκάλυμμα τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και πρόσχημα τον εμφύλιο πόλεμο στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη εγκαταστάθηκαν πολυεθνικές ΝΑΤΟικές δυνάμεις στην περιοχή αυτή της πρώην Γιουγκοσλαβίας και λίγο μετά ξεκίνησαν οι ανελέητοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί. Ολα έγιναν - και γίνονται - για την αποκατάσταση δήθεν της σταθερότητας, της ασφάλειας και της ειρήνης. Η πολιτική του "διαίρει και βασίλευε" σε όλο της το μεγαλείο.

Τα διευρυμένα στις νέες συνθήκες καθήκοντα του ΝΑΤΟ έθεταν επίσης την ανάγκη και μιας σειράς άλλων προσαρμογών της "Συμμαχίας", τόσο στο πολιτικό - διπλωματικό επίπεδο, όσο και στο στρατιωτικό και αυτό της δομής του οργανισμού.

Ετσι, είχαμε την επανεκτίμηση της γεωστρατηγικής σημασίας της κάθε χώρας - μέλους και περιοχής, με αποτέλεσμα την παραπέρα αναβάθμιση της θέσης της Τουρκίας στους ΝΑΤΟικούς σχεδιασμούς, αλλά και του Αιγαίου, ως κρίσιμου θαλάσσιου διαδρόμου, που οδηγεί στην πλούσια σε πετρέλαια Κασπία θάλασσα και την ευρύτερη περιοχή των πρώην σοβιετικών Δημοκρατιών (Καζακστάν κλπ.). Την επιχείρηση της ΝΑΤΟποίησης των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, με τη συγκρότηση στην αρχή του "Συμβουλίου για την ειρήνη" και κατόπιν του "Συνεταιρισμού για την ειρήνη", όπως ήταν η τελική ονομασία της μόνιμης σύνδεσης της Ρωσίας και άλλων πρώην σοσιαλιστικών χωρών με το ΝΑΤΟ ή την "ειδική" μεταχείριση άλλων χωρών, όπως της Αλβανίας και της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας.

Ταυτόχρονα, στο στρατιωτικό επίπεδο, οι ανάγκες της ευέλικτης και αποτελεσματικής πανταχού παρούσας επέμβασης της "Συμμαχίας" επέβαλαν τις παρακάτω αποφάσεις:

1. Οι χερσαίες πυρηνικές δυνάμεις διατηρούνται στα κατώτερα απαραίτητα επίπεδα, αλλά αναβαθμίζονται τα πυρηνικά συστήματα του ναυτικού και της αεροπορίας.

2. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Πρώτη,η "βασική δύναμη" ή "δυνάμεις κύριας άμυνας", η οποία αποτελείται από 6 τουλάχιστον τεθωρακισμένα πολυεθνικά σώματα, με χαμηλότερα σχετικά επίπεδα ετοιμότητας και επάνδρωσης. Και δεύτερη, οι ειδικές "δυνάμεις ταχείας αντίδρασης", πολυεθνικές δυνάμεις - με τη συμμετοχή ή όχι των Αμερικανών - οι οποίες πρέπει να έχουν υψηλό επίπεδο ετοιμότητας και επάνδρωσης κι έχουν ως αποστολή την "κατασταλτική επέμβαση" σε περιοχές κρίσεων, είτε εντός είτε εκτός των παραδοσιακών ορίων επιχειρησιακής ευθύνης του οργανισμού.

3. Αντίστοιχα και με βασικούς στόχους την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση των "ειδικών δυνάμεων" στις "περιοχές της κρίσης" επεξεργάζονται τα ΝΑΤΟικά επιτελεία την περίοδο αυτή τη νέα διοικητική δομή του ΝΑΤΟ. Τα μέχρι σήμερα 66, διασκορπισμένα στις διάφορες χώρες - μέλη της "Συμμαχίας", στρατηγεία θα αναδιαρθρωθούν, είτε σ' ένα μικρό αριθμό διοικήσεων περιοχών είτε σ' ένα πυκνό δίκτυο διοικήσεων, που θα φτάνουν και μέχρι το εθνικό επίπεδο.