Μετά την "Ξεριζωμένη γενιά", αφηγηματικό βιβλίο για την προσφυγιά, η Ιφιγένεια Χρυσοχόου,πνίγοντας κατάβαθα την απόγνωση του χαλασμού για τον επαναπατρισμό, που είχε ξεχυθεί χωρίς όρια σαν "Πυρπολημένη γη", τη "Μαρτυρική πορεία" και το "Εδώ Σμύρνη... εδώ Σμύρνη", προχωράει μπροστά, με αισιοδοξία, με ελπίδα, με χαμόγελο, με ακλόνητη πίστη στις ακατάβλητες δυνάμεις του ανθρώπου και δημιουργεί κάτι καινούργιο. Ενα θεατρικό έργο, το "Ρίζωμα", την εγκατάσταση των Μικρασιατών στη Θεσσαλονίκη, τον τρομερό εκείνο Σεπτέμβρη του 1922.

Με αδρές σκηνές και λιτό λόγο, στήνει το σκηνικό της πρώτης εγκατάστασης, όπου λάχει κι όπως λάχει, σε παράγκες, ερειπωμένα χτίρια, μισογκρεμισμένα κελιά. Η δυστυχία παρούσα κάθε στιγμή, όχι μόνο από τους αλληλοδιάδοχους αγγελιοφόρους με τα τραγικά νέα των σκοτωμένων, εξαφανισμένων, αφανισμένων, αλλά και με τη χειρότερη πανωλεθρία των προσφύγων από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τις μύριες όσες αρρώστιες και κυρίως το χτικιό.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της φυλής, η πάστρα, η εργατικότητα, η τιμιότητα, η αρχοντιά σε κάθε έργο ή πράξη, η ανθρωπιά, ξεπερνούν αργά, αλλά σταθερά, τα ανυπέρβλητα εμπόδια για να υπάρξει ύστερα από 60 χρόνια ο απολογισμός με τα οφέλη, τα κέρδη, τη συγκομιδή. Ανθούσες βιομηχανίες, άριστες κι αποδοτικότατες αγροτικές καλλιέργειες και παράλληλα ένα πλήθος επιστήμονες κι άνθρωποι του Πνεύματος εκλεκτοί, όλοι προοδευτικοί, χάρισαν στις μητροπόλεις, όπου επέστρεψαν ύστερα από χιλιάδες χρόνια, μια σπάνια ακμή. Κύριος όμως πρωταγωνιστής και βασικός στυλοβάτης σ' όλες τις γιγάντιες προσπάθειες, η γυναίκα, της οποίας πλέκεται κι ο ύμνος, και της προσφέρεται κι η τιμή που της αξίζει.

Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι μέσα από τις 90 σελίδες αυτού του θεατρικού έργου, οι ακατάβλητες δυνάμεις της γερής εκείνης ρίζας βρίσκουν το καταλληλότερο έδαφος ν' αναπτυχθούν. Παρόλο που η συγγραφέας αναφέρεται στον πρόλογο για τις τεράστιες δυσκολίες του εγχειρήματός της: "Πώς να δώσεις σ' ένα τρίπρακτο θεατρικό έργο την ανεπανάληπτη συμφορά που έπληξε την Ελλάδα; Με τι λόγια να μιλήσεις για το δράμα του ξεριζωμού και της προσφυγιάς; Και πόσοι θα υποδυθούν το ρόλο των εκατοντάδων χιλιάδων, κυρίως γυναικών, αυτών των πρώτων αγωνιστριών της βιοπάλης; Μια βιοπάλης σκληρής και απάνθρωπης όλων των ξεριζωμένων;", κι όμως, κατάφερε να καλύψει όλα τα χάσματα και να πληρώσει επάξια όλα τα κενά. ("Ιωλκός", 1995).

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ