Ορισμένα προβλήματα διαπάλης

Στη δεκαετία του '60, ορισμένες μεταρρυθμίσεις που αφορούν την οικονομική πολιτική φαίνεται να αποδυναμώνουν τον κοινωνικό χαρακτήρα των μέσων παραγωγής, καθώς και την απόδοση του κεντρικού σχεδιασμού. Το ΚΚΕ δε θεωρεί ότι κατέχει τη σοφία, το κλειδί για την επιστημονική διερεύνηση αυτών των μεταρρυθμίσεων, όχι στενά σαν προβλήματα οικονομικής πολιτικής, αλλά από τη σκοπιά της Πολιτικής Οικονομίας του Σοσιαλισμού και της διαλεκτικής υλιστικής αντίληψης για την ταξική πάλη.

Ωστόσο, μπορούμε να σημειώσουμε κάποιες παρατηρήσεις:

Πρώτον: Το γεγονός ότι σημειώθηκε μια αναβίωση των μικροαστικών δυνάμεων, των δυνάμεων της μαύρης αγοράς, του χρηματισμού κλπ., που στη συνέχεια άσκησαν πίεση στη διαμόρφωση, στη διείσδυση και αποδοχή των αστικών αντιλήψεων για "μεικτές μορφές ιδιοκτησίας" ή "πολυμορφία στις ιδιοκτησιακές σχέσεις".

Δεύτερον: Υπάρχουν κομματικά ντοκουμέντα, ιδιαίτερα προς το τέλος της δεκαετίας του '70 και αρχές της δεκαετίας του '80, που επισημαίνουν το πρόβλημα της διαπάλης γύρω από βασικές αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.Ο Γ. Αντρόποφ, σε σύσκεψη κρατικών και οικονομικών στελεχών, θέτει το εξής ζήτημα: Οι όποιες μεταρρυθμίσεις στη σοσιαλιστική οικονομία, καθώς και οι προβληματισμοί για τη στάση του εργαζομένου απέναντι στην εργασία θα πρέπει να συνδυάζονται με το άνοιγμα ιδεολογικού μετώπου για την υπεράσπιση των αρχών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τη ρητή υπεράσπιση της κοινωνικής ιδιοκτησίας και του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.

Δεν αρνούμαστε ότι υπήρχαν προβλήματα και αντιθέσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, σαν μεταβατικής πορείας από τον καπιταλισμό στο κομμουνισμό. Εχουν τη βάση τους στη μερική λειτουργία του νόμου της αξίας, των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων κλπ. Και λέω μερική, γιατί ανατρέπεται η λειτουργία τους όσον αφορά την εργατική δύναμη, που παύει να είναι εμπόρευμα, τα μέσα παραγωγής, το μεγαλύτερο μέρος στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, λειτουργεί ο νόμος της αξίας, όσο βρισκόμαστε στην πρώτη βαθμίδα του νέου συστήματος, όπου ο καθένας αμείβεται ανάλογα με την εργασία του. Αυτό αντανακλάται και στα προϊόντα - εμπορεύματα που αποκτά ο εργαζόμενος μέσω της αγοράς στο σοσιαλισμό.

Η θεωρία και, επομένως, και η πολιτική, στη συνέχεια, είχε πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει σε έναν άβατο δρόμο. Τέτοια προβλήματα εντοπίστηκαν και στην περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης πριν το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 1929, σε σύσκεψη οικονομικών στελεχών, αναδεικνύεται το πρόβλημα της αρνητικής στάσης οικονομικών και συνδικαλιστικών στελεχών στην αποκατάσταση της σοσιαλιστικής αρχής στις αμοιβές, το πρόβλημα της καθυστέρησης στην ικανοποίηση νέων υλικών και πολιτιστικών αναγκών των εργατών. Επισημαίνεται η ανάγκη να αναπτύσσεται η σοσιαλιστική συνείδηση με βάση την ικανοποίηση νέων αναγκών. Τίθεται το ζήτημα να εφαρμοστεί η αρχή της οικονομικής ιδιοσυντήρησης των επιχειρήσεων, η διεύρυνση των πηγών της σοσιαλιστικής συσσώρευσης με την κινητοποίηση των εσωτερικών πόρων της βιομηχανίας, η εισαγωγή και σταθεροποίηση της αρχής της οικονομικής ιδιοσυντήρησης σε όλες τις επιχειρήσεις, η ουσιαστική μείωση του κόστους παραγωγής, η αύξηση της εσωβιομηχανικής συσσώρευσης σε όλους ανεξαιρέτως τους βιομηχανικούς κλάδους. Η ηγεσία του κόμματος είχε εκτιμήσει ότι η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης θα κρινόταν από την επίλυση αυτών των προβλημάτων, προκειμένου να εξασφαλιστεί αμείωτη η υπεροχή του σοσιαλισμού στους ρυθμούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, συγκριτικά με τον αναπτυγμένο καπιταλισμό.

Τα ζητήματα αυτά δε δικαιολογούσαν την αντιμετώπισή τους με το άνοιγμα του δρόμου προς την καπιταλιστικοποίηση. Ομως, οι αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολίες στην επίλυσή τους, ιδιαίτερα στις δεκαετίες '60 και '70, έστρωναν το έδαφος για να γίνουν "πειστικά" τα ανοίγματα της "περεστρόικα" προς τις λεγόμενες "μεικτές μορφές ιδιοκτησίας" ή τη λεγόμενη "πολυμορφία στις ιδιοκτησιακές σχέσεις" ή ακόμα και σήμερα στη θεωρία περί "σοσιαλισμού της αγοράς".

Είναι η γνωστή θεωρία της Σοσιαλδημοκρατίας για τον "τρίτο δρόμο" ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό, που πουθενά δεν οδήγησε, πέρα από την ενσωμάτωση του εργατικού κινήματος στο καπιταλιστικό σύστημα.

Ορισμένες τέτοιες απόψεις έχουν, ήδη, μια περίοδο αναβίωσης και ανοχής στην περίοδο του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Οι κατευθύνσεις για "ποικιλία μορφών μετάβασης στο σοσιαλισμό, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις", αξιοποιήθηκαν στα πλαίσια του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος από ορισμένες κομματικές ηγεσίες για αναθεώρηση των νομοτελειών της σοσιαλιστικής επανάστασης στο όνομα των εθνικών ιδιομορφιών.

Αρνητική επίδραση άσκησε και η εκτίμηση για τις δυνατότητες και το ρόλο της Σοσιαλδημοκρατίας στη μεταπολεμική περίοδο. Αδυνάτισε το ιδεολογικό μέτωπο κατά της αυταπάτης που καλλιεργούσε η Σοσιαλδημοκρατία, ότι υπάρχει ο τρίτος δρόμος για το σοσιαλισμό. Δεν αποκαλύφθηκε πειστικά, μαχητικά ο ρόλος της Σοσιαλδημοκρατίας, που συμμετείχε στις πρωτοβουλίες εξωτερικών επεμβάσεων και εσωτερικής διάβρωσης των σοσιαλιστικών χωρών.