Στο λόφο Ζάγανι των Σπάτων,όπου οι πρόγονοί μας πριν 5.000 χρόνια στέγασαν με πέτρες και χώμα τη ζωή τους, εκεί ακριβώς η ιστορία και η μνήμη κονταροχτυπιούνται με τις ορέξεις πολυεθνικών εταιριών. Αυτή τη φορά πρόκειται για την εταιρία "Χόχτιφ",που ανέλαβε την κατασκευή του Νέου Αεροδρομίου των Σπάτων,και η οποία κρίνει ότι ο λόφος Ζάγανι (3.000 π.Χ.), με το μοναδικό στην Ελλάδα τειχισμένο πρωτοελλαδικό οικισμό, "εμποδίζει", γιατί "βρίσκεται στην πορεία προσγείωσης των αεροπλάνων". Με τη "Χόχτιφ" συμφώνησε και το ΚΑΣ (5/11/96) και αποφάσισε την κοπή του λόφου.

Ηδη από τις 11 Νοεμβρίου βρίσκονται δύο - τρεις εργάτες, μετανάστες από τη Νότια Αλβανία, για τον καθαρισμό του χώρου, υπό τις οδηγίες του συμπατριώτη τους αρχαιολόγου Γιάννη Κώτση (! ) Την επίβλεψη της ανασκαφής έχει ο προϊστάμενος της Β ΕΠΚΑ, κ. Σταϊνχάουερ.

Εάν, όμως, πράγματι εμποδίζει γιατί δεν κλήθηκαν οι Αγγλοι εμπειρογνώμονες να δουν το λόφο, όπως είχε αποφασίσει το ΚΑΣ στις 20/8/96;Το πολύπολύ να επιβεβαίωναν την αναγκαιότητα της καταστροφής. Φαίνεται, όμως, ότι οι... αποφάσεις παίρνονται πριν τις γνωμοδοτήσεις του ΚΑΣ,αφού δύο μέρες πριν τη συνεδρίαση στις 5/11, η "Καθημερινή" δημοσιεύει (3/11) ότι κατατέθηκαν στην εταιρία "Χόχτιφ" οι οικονομικές προσφορές εταιριών για τις χωματουργικές εργασίες στο λόφο βόρεια του νέου αεροδρομίου.Φήμες πάντως λένε ότι ο λόφος θα κοπεί, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα δομικά υλικά του (πέτρα κ. ά), για εργασίες που πρέπει να ξεκινήσουν τον Γενάρη του 1997.Με άλλα λόγια ο λόφος θα ανατιναχθεί και οι αρχαίες πέτρες θα γίνουν χαλίκι. Λέγεται μάλιστα ότι κατασκευάζεται και γέφυρα για τη μεταφορά τους. Υπενθυμίζουμε ότι η πρώτη απόφαση καταστροφής από το ΚΑΣ πάρθηκε το 1995, αν και ήταν γνωστή η ανολοκλήρωτη ανασκαφή του οικισμού.

Χάριν της αρχαιολογικής επιστήμης σημειώνουμε ότι ο οικισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός αφού δεν πρόκειται για έργο τέχνης αλλά για έργο ζωής, που έχει να κάνει με τη φυσική επιλογή του τόπου διαμονής.Γι' αυτό άλλωστε και η μεταφορά του δε θα είχε κανένα νόημα. Η επιμελήτρια αρχαιοτήτων της Β Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κλαίρη Ευστρατίου,μας ξενάγησε χτες στο λόφο και έδειξε τα δωμάτια του οικισμού και το τείχος. Κοιτώντας κάτω, την πεδιάδα της Μεσογαίας, διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχει σχεδόν "από κτίσεως κόσμου",όπως χαρακτηριστικά είπε η αρχαιολόγος. Αυτή η γη φιλοξένησε δεκάδες αρχαίους δήμους και έβγαλε δεκάδες θησαυρούς. Αρχαία σημαντικά βρέθηκαν και εντός του αεροδρομίου, τα οποία δυστυχώς γίνονται θυσία.

Η πρώτη παρουσία της Β ΕΠΚΑ στο λόφο Ζάγανι ήταν το Φεβρουάριο του 1981 και για ένα μήνα. Τότε εντοπίστηκε ο οικισμός. Η Εφορεία άφησε, προσωρινά, το λόφο όταν προέκυψε, ως πρώτη προτεραιότητα, η ανασκαφή εντός του αεροδρομίου. Και αυτή τη στιγμή, όμως, υπάρχουν ανάλογες προτεραιότητες, όπως το μεταβυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου, ώστε να μείνει χρόνος τόσο για την ολοκλήρωση της ανασκαφής, όσο και για την επανεξέταση του θέματος.Αλλωστε ουδέποτε οι αρχαιολόγοι είδαν έκθεση που να τεκμηριώνει την ανάγκη της καταστροφής.Και επιπλέον όταν το 1977 υπογράφτηκε η απόφαση για τη θέση του νέου αεροδρομίου, δε ρωτήθηκε καν η Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Δ. ΜΥΡΙΛΛΑ