Είχα στο πρόγραμμα στη σειρά αυτή των "εθνικών ευεργετών" να σκιαγραφήσω μερικούς από τους σύγχρονους (Λάτσης, Βαρδινογιάννης, Λαμπράκης, Γουλανδρήδες κ.ά.) αλλά σήμερα είναι τόσο πολύ διαπλεκόμενοι οι ευεργέτες με την οικονομία, την πολιτική, την τέχνη και τον πολιτισμό, που θα ήταν στενή θεώρηση, αν κανείς περιοριστεί έστω και μεθοδολογικά σε μεμονωμένα πρόσωπα.

Ο "παραδοσιακός ευεργέτης" έκλεβε ό,τι είχε να κλέψει, και στο τέλος δώριζε ένα μικρό μέρος στο κράτος, για να καλύψει τις ανομίες του και να αφήσει και κάποιο όνομα, βρε αδερφέ. Σήμερα, όμως, ο ευεργέτης ιδρύει ένα "μη κερδοσκοπικό ίδρυμα", δωρίζει ένα ελάχιστο ποσό σε χρήμα ή σε είδος (π. χ. μια συλλογή έργων τέχνης) και από κει και πέρα απομυζά από τον κρατικό προϋπολογισμό όσα μπορέσει να τραβήξει - μ' άλλα λόγια τόσο περισσότερα όσο ισχυρότερος είναι.

Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν μερικές δεκάδες ιδρύματα μη κερδοσκοπικά με σκοπούς κοινωφελείς σε τομείς κοινωνικής πρόνοιας, πολιτισμού, ερευνών κ. ά. Προφανώς, πολλά από αυτά επιτελούν το σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκαν - συνήθως τα μικρότερης εμβέλειας. Μερικά, όμως, από τα πιο μεγάλα, αποτελούν προκάλυμμα για άλλους σκοπούς εκτός των ιδρυτικών τους.

Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζει κανείς, είναι ότι στα συγκεκριμένα ιδρύματα υπάρχει μια φοβερή διαπλοκή συμφερόντων και προσώπων.

Τρία - τέσσερα ονόματα κυκλοφορούν στα ιδρύματα αυτά, όπως των οικογενειών Λάτση, Βαρδινογιάννη, Βελλίδη, Γουλανδρή, και του "μοναχικού καβαλάρη" Χρ. Λαμπράκη. Γύρω από αυτά, στρατιά από πρωθυπουργούς, υπουργούς, βουλευτές, δημάρχους και δημοτικούς συμβούλους, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, πανεπιστημιακούς, και δημοσιογράφους, οι οποίοι έχουν θλιβερά εξαγοραστεί, υποκύπτοντας στα ΜΜΕ και στην οικονομική δύναμη των "ευεργετών".

Η σύγχρονη οικονομική δύναμη γίνεται ισχυρότερη, όταν συνδυάζεται με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία έχουν τη δυνατότητα διαμόρφωσης σημαντικού μέρους της κοινής γνώμης, και αυτό είναι καθοριστικό στην καριέρα πολιτικών και καλλιτεχνών, κυρίως. Πιο εύκολα, λοιπόν, εξαγοράζονται προσωπικότητες από τις δύο αυτές κατηγορίες και ακολουθούν και οι άλλες.

Το "Ιδρυμα Μελετών Χρήστου Λαμπράκη" αποτελεί μέρος ενός διαπλεκόμενου συνόλου, στο οποίο ανήκουν ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη με έντονη παρουσία στον Τύπο, σημαντικά ποσοστά σε κανάλι τηλεόρασης, και ενός δίδυμου οργανισμού, του Συλλόγου Φίλων της Μουσικής και του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής. Κατά καιρούς εμφανίζονται παραφυάδες (θυγατρικές επί το κοσμιότερον) όπως ο Οργανισμός Μεγάρου Μουσικής Βορείου Ελλάδας σε συνεργασία με το Ιδρυμα Βελλίδη, που διευθύνονταν από τη γνωστή πρώην μεγαλοεκδότρια Θεσσαλονίκης και νυν υπόδικο, η κοινοπραξία του με την "Ιντρακόμ" του Κόκκαλη, το γραφείο ταξιδίων "Τράβελ Πλαν" κ.ά. και η γνωστή κοινοπραξία του Ιδρύματος από την τελευταία αναιδώς στημένη δημοπρασία με την Εθνική Μελετητική Συμβουλευτική ΑΕ κ.ά.

Η πολιτική δύναμη του συγκροτήματος Λαμπράκη είναι γνωστή από το Μεσοπόλεμο και είναι γνωστό ότι η θέση που θα πάρουν οι εφημερίδες του Συγκροτήματος πριν από τις εκλογές δεν είναι τυχαία, και κατά κανόνα είναι στο πλευρό του μελλοντικού νικητή ανάμεσα στους εταίρους του δικομματισμού.Πολιτική διορατικότητα του Λαμπράκη ή δύναμη που καθορίζει το εκλογικό αποτέλεσμα πριν τις εκλογές; Τίποτα απ' αυτά απόλυτα. Απλούστερα, τα γενικότερα κυκλώματα που διαχειρίζονται την εξουσία στη χώρα μας - μέρος των οποίων είναι και ο Λαμπράκης - "διαμορφώνουν" την κοινή γνώμη σύμφωνα με τους προγραμματισμούς τους, και η επιτυχία τους είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ισχύ του λαϊκού κινήματος.

Για να ξανάρθουμε στο θέμα μας, ο ευεργέτης μας αυτός είναι το πιο κραυγαλέο παράδειγμα ανθρώπου που "έχει στην τσέπη του" τον κρατικό μηχανισμό (ή το δείχνει πιο αναιδώς). Ολοι οι υπουργοί των τελευταίων κυβερνήσεων στο υπουργείο Πολιτισμού ήταν "άνθρωποί του", και επιδίωξε να τους έχει μια και ο εμφανής πυρήνας της δράσης του είναι ο Πολιτισμός. Βέβαια, στο βαθμό που του χρειάζεται και ο ΥΠΕΧΩΔΕ είναι στο χέρι του, και είναι γνωστές οι καλύψεις παρανομιών στην οικοδόμηση της επέκτασης του Μεγάρου (το παλιό σύνθημα ήταν "Τα τρία Λάμδα: Λαμπράκης, Λαλιώτης, Λιάσκας").

Σημειώνεται ότι το 1993 η Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ έλαβε με εισήγηση του προέδρου του ΤΕΕ Κ. Λιάσκα την υπ. αρ. 3862 Απόφαση, με την οποία αποφάσισε "... τη δημιουργία από κοινού με το Ιδρυμα Μελετών Λαμπράκη μη κερδοσκοπικού Ιδρύματος, που θα ασχολείται με θέματα ανάπτυξης, ποιότητας ζωής, προγράμματα ΕΟΚ κτλ...".

Δε θα αναφερθούμε στις παράνομες διαδικασίες οικοδόμησης του Μεγάρου που είναι πασίγνωστες και τις έχουν καλύψει πρωθυπουργοί και σύζυγοι αυτών, υπουργοί, δήμαρχοι, ακόμη και δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά ας δούμε τα οικονομικά της ευεργεσίας. Το Μέγαρο Μουσικής ξεκίνησε από πολύ παλιά, με αρχική δωρεά του Λάμπρου Ευταξία, στη φάση, όμως, της πραγματοποίησης πέρασε στα χέρια του Λαμπράκη, ο οποίος ίδρυσε τον Σύλλογο Φίλων της Μουσικής (πρόεδρος ο ίδιος και μέλη του ΔΣ άνθρωποί του). Ο ΣΦΜ μετέχει στον Οργανισμό Μεγάρου Μουσικής, το ΔΣ του οποίου αποτελείται από 50% μέλη του ΣΦΜ και 50% τους διορίζει το ΥΠΠΟ, πρόεδρος πάλι ο Λ. και είναι περιττό να πούμε ότι είναι όλοι τους άνθρωποί του.

Το ελληνικό δημόσιο συμμετείχε κατά 94% στο κόστος κατασκευής (24 δισ. τότε) με κατασκευαστή το τρίτο Λάμδα, το τεχνικό γραφείο του Προέδρου του ΤΕΕ, το οποίο έχει ο Λαμπράκης επίσης στο τσεπάκι του. Το εν θέματι γραφείο μετέχει και στην εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα Θεσσαλονίκη - Πολιτιστική Πρωτεύουσα.

Η συμπλήρωση του Μεγάρου με το αναγκαίο πάρκινγκ, στο οποίο προσαρτώνται και μερικά επουσιώδη κτίσματα όπως συνεδριακό κέντρο, Οπερα, Μουσική Βιβλιοθήκη κ.ά. ψιλοπράγματα, γίνεται με κρατική χρηματοδότηση που ξεκινάει από τη σκανδαλώδη δωρεά επί ΝΔ του οικοπέδου πίσω από το Μέγαρο, έκτασης 13.5 στρεμμάτων. Σύμφωνα με απάντηση του τότε (1996) ΥΠΠΟ σε Ερώτηση βουλευτών του ΚΚΕ, προκύπτει ότι το ελληνικό δημόσιο έχει δώσει αρχικά 23.5 δισ. και το οικόπεδο 5 δισ., για την επέκταση άλλα 15,7 δισ. και δίνει από το Β. Πακέτο Ντελόρ - ελληνικό Δημόσιο άλλα 6 δισ., ενώ έχει δώσει ήδη για τη λειτουργία του Μεγάρου από το 1991 - 1996 άλλα 11.5 δισ. Τελικά ανακοινώθηκε ότι από το Β. Πακέτο Ντελόρ το ποσό είναι 14 δισ. (11.8.96).

Σε πληρωμένη ανακοίνωση του ΟΜΜΑ αναφέρεται ότι τα κέρδη της λειτουργίας του Μεγάρου, επενδύονται "στον εμπλουτισμό και επαύξηση του προγράμματος".Μερικές ακόμη από τις μη κερδοσκοπικές ευεργεσίες του κ. Λαμπράκη:

Το 1994 ανακοινώνεται ότι "τίθεται στη διάθεση του Υπουργείου Παιδείας" το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΣΟΦΙΑ σε CD - ROM, το οποίο στη συνέχεια διοχετεύθηκε σε ορισμένα γυμνάσια και λύκεια ως δωρεά του Ιδρύματος. Σημειώνεται ως χορηγός η κ. Γιάννα Αγγελοπούλου, της Χαλυβουργίας και της Ολυμπιάδας 2004. Δε θα σταθούμε ούτε στην "άλωση" διακεκριμένων επιστημόνων, ούτε στην κατεύθυνση του προγράμματος και στο πόσο η εκπαίδευση περνά πλέον στις ιδιωτικές εταιρίες. Ομως τρία χρόνια μετά, το υπουργείο Παιδείας προκηρύσσει διαγωνισμό για την ανάθεση "διαχειριστή έργου Σχολικών Βιβλιοθηκών". Η αμοιβή είναι μικρή, 500 εκ. αλλά η "διαχείριση" των 21 δισ. του έργου προφανώς εξαρτάται από τον Progect Manager των 500 εκ. εξ ου και έγινε σκοτωμός για την ανάληψη, την οποία έδωσε η αρμόδια επιτροπή του υπουργείου στον Λαμπράκη με διαδικασίες που καταγγέλθηκαν από εφημερίδα(ουσιαστικά ανταγωνίστρια στο έργο) και γίνεται αυτές τις μέρες το "σώσε". Το πρώτο "ηθικό δίδαγμα" πάντως είναι το πώς ξεπληρώνονται οι ευεργεσίες πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις.

Ενα ακόμη παράδειγμα, η Καμεράτα, θυγατρική του ΣΦΜ με χορηγό την Ευρωεπενδυτική Τράπεζα του Λάτση, εκπρόσωπός της η άλλη ευεργέτις κ. Μαριάννα Λάτση (έχει καταγγελθεί ότι το 94% των μουσικών της είναι ξένοι... ).

Το 1994, το Ιδρυμα Μελετών Λαμπράκη ανακοινώνει παρουσία υπουργών, πρώην προέδρων Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκών και ανθρώπων των Γραμμάτων και Τεχνών και άλλων πολλών, τη μελέτη του για τη διαχείριση (;) των δασών της Αττικής. Ο παρευρισκόμενος (δεύτερο Λάμδα) ΥΠΕΧΩΔΕ, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του έθνους για την ευεργεσία και ανακοίνωσε τη διάθεση 1 δισ. από το περιβαλλοντικό τέλος της βενζίνης στο Ιδρυμα για τη διαχείριση αυτή.

Ατελείωτος ο κατάλογος των ευεργεσιών: Μικρό Θέατρο Επιδαύρου, κοινοπραξία με το Ιδρυμα Πιερίδη της Κύπρου για "Πολιτιστικό Πείραμα στο Αιγαίο" (1994), εισβολή στο αναπτυξιακό Πρόγραμμα της Πάτρας, εισβολή στο Φεστιβάλ Αθηνών, (1996), Επιμόρφωση Καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης (1996), ακόμη και προώθηση του εκλεκτού του διευθυντή του Βήματος στη Διοίκηση του Αγίου Ορους, πάντα με το αζημίωτο, το παρασκήνιο για την Εκθεση των κειμηλίων του Ορους μας προετοιμάζει για άλλη εξαργύρωση επιταγής, εδώ είμαστε και θα τα ξαναπούμε.

Μας έφαγε το χώρο σήμερα μόνο του το Ιδρυμα Λαμπράκη, και αφήσαμε έξω τα άλλα του Λάτση, Γουλανδρή, Βελλίδη κ.ά. Φαντάζομαι όμως ότι η εικόνα του Λ. είναι αρκετή, για να δώσει το πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας τέτοιων κοινωφελών και μη κερδοσκοπικών - προπαντός - ιδρυμάτων!

Γεώργιος Μ. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ