Τον Αντερσεν τον έκαναν γνωστό σ' όλο τον κόσμο τα παραμύθια του. Παραμύθια με βαθιά φιλοσοφία, πλούσια φαντασία, που άνοιξαν καινούριο δρόμο στο ψυχολογικό παραμύθι. Η συμβολή του στην παιδική λογοτεχνία αναγνωρίστηκε όταν τα παραμύθια του, σε 25 τόμους, τυπώθηκαν στη Λειψία το 1848, και άρχισαν να μεταφράζονται σ' όλον τον κόσμο.

Το παραμύθι είναι μια ανάγκη της παιδικής ψυχής. Πάνω σ' αυτήν ακριβώς την ανάγκη στηρίχτηκε και στηρίζεται η λογοτεχνία για παιδιά.

***

Οταν στο τέλος του 19ου αιώνα και αρχές του 20ού κάνει την πρώτη αξιόλογη εμφάνισή της η λογοτεχνία για μεγάλους, για τα παιδιά ήταν ένας χώρος απροσπέλαστος πνευματικά. Η γενική κατάσταση της χώρας, ενάμιση αιώνα μετά την εθνική απελευθέρωση, δε δημιουργούσε κατάλληλες συνθήκες και ευνοϊκό πολιτισμικό κλίμα για να αναπτυχθεί στον τόπο μας η παιδική λογοτεχνία. Οι αιτίες πολλές και γνωστές: Μακροχρόνια σκλαβιά, πολιτικές ανωμαλίες, χαμηλό οικονομικό επίπεδο, διγλωσσία, ανάπηρη δημόσια εκπαίδευση. Ακολουθεί η Μικρασιατική καταστροφή ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο εμφύλιος που πισωγύρισαν τον τόπο και εμπόδισαν την πρόοδο.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα μετά τη μεταπολίτευση 1974, το παιδικό βιβλίο αρχίζει να παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη και στον τόπο μας. Η γενική πρόοδος, η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, η εξύψωση της εκπαιδευτικής στάθμης, έκαναν το εξωσχολικό βιβλίο απαραίτητο για παιδιά. Σ' αυτό βοήθησε και η ανάπτυξη των επιστημών γύρω από τη φύση και τις ανάγκες του παιδιού, που ανέβασαν στην παγκόσμια συνείδηση το δικαίωμα τού να επωφελείται από τα πνευματικά αγαθά, όπως η λογοτεχνία.

Κι έτσι το παιδικό βιβλίο μπήκε στην καταναλωτική αγορά, έγινε εμπόρευμα, κυκλοφορεί ολοένα και ευρύτερα. Αυτό θα το χαρακτήριζε κανείς σαν ευοίωνο σημάδι ανόδου της πολιτισμικής στάθμης του λαού, αν ο εμποροκρατισμός δεν αντιμετώπιζε το παιδικό βιβλίο περισσότερο σαν ένα επικερδές υλικό προϊόν.

Ας αφήσουμε, όμως, να μιλήσουν τα γεγονότα:

***

Αυτό μας οδηγεί σε κάποιο προβληματισμό:

Η λογοτεχνική ποιότητα των βιβλίων για παιδιά συμβαδίζει με την εκδοτική ποσότητα; Μήπως τα περισσότερα βιβλία λειτουργούν σαν προέκταση των σχολικών είναι δηλαδή, φορείς γνώσεων και διδαχής; Οι εκδότες κάνουν αυστηρή επιλογή των παιδικών εκδόσεων; Διαθέτουν ειδικό - κριτή - αναγνώστη, θεσμό που εφαρμόζουν οι ευρωπαϊκοί εκδοτικοί οίκοι, που σε λίγο θα αναγκαστούν να τους αντιμετωπίσουν ανταγωνιστικά οι Ελληνες εκδότες;

Η σχετική πείρα μας επιφορτίζει με το χρέος να πούμε ότι στα περισσότερα παιδικά βιβλία ο μύθος δεν είναι παρά μια απλή εξιστόρηση συνηθισμένων περιστατικών και καθημερινών γεγονότων, που συνέβησαν σε μια μικρή ή μεγάλη ομάδα ανθρώπων ή ζώων. Η μηχανιστική ταυτόχρονα αφήγησή τους βρίσκεται μακριά από κάθε λογοτεχνική υφή. Μιλούμε για παιδικά βιβλία που τα χαρακτηρίζει λογοτεχνική αναπηρία. Λογοτεχνική αναπηρία, θα λέγαμε ότι έχει το βιβλίο εκείνο που ο λόγος του δεν είναι καίριος και ουσιώδης, που δεν ανταποκρίνεται στους κανόνες της αισθητικής, δεν έχει νοηματική πληρότητα, αφηγηματική πυκνότητα, λυρισμό, αφαίρεση, δραματική ένταση που να βάζει σε ενέργεια τη φαντασία του παιδιού. Ενα καλό λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο είναι μια αναδημιουργία της πραγματικότητας μέσα από διεργασίες που συντελούνται στο ίδιο το εγώ του συγγραφέα.

***

Το γεγονός αυτό πιστεύουμε ότι θα έχει ευεργετικό αντίκτυπο και στην ποιότητα της παιδικής λογοτεχνίας, κατά συνέπεια και στο φυσικό αποδέκτη της, το παιδί. Θα επισημάνουμε ακόμα ότι την τελευταία δεκαετία έκαναν την εμφάνισή τους και τα πρώτα δοκίμια παιδικής λογοτεχνίας. Προς το παρόν, συνεχίζει να μας προβληματίζει το γεγονός ότι η ποιότητα του παιδικού βιβλίου δεν ελέγχεται από ειδικούς, ώστε να βοηθήσουν θετικά τον αληθινό προορισμό τους, που είναι:

Η πνευματική ανάπτυξη του παιδιού. Η αισθητική του καλλιέργεια. Η ηθική διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Η ψυχαγωγία του.

Το παιδικό βιβλίο, δεν είναι μόνο λογοτεχνικό δημιούργημα. Είναι παράλληλα και έργο κοινωνικό, που απαιτεί έλεγχο και επιλογή, προτού φτάσει στα χέρια του καταναλωτικού του κοινού του παιδόκοσμου, που στο σύνολό του αντιπροσωπεύει την αυριανή ελληνική κοινωνία.

Πέπη ΔΑΡΑΚΗ