Στις Αίθουσες Τέχνης του Δήμου της Αθήνας (όπου ήταν η ιστορική γκαλερί "Ωρα", Ξενοφώντος 7) στεγάζεται μέχρι τις 30 Οκτώβρη η έκθεση του αρχιτεκτονικού έργου του Δημήτρη Μανίκα.

Ο Δ. Μανίκας, γεννήθηκε στη Σύρο και σπούδασε στο Πολυτεχνείο εργαζόμενος μέσα σε δύσκολες συνθήκες, σε περιβάλλον που του ήταν ξένο από κάθε πλευρά, με επιμονή και υπομονή πέτυχε με το "σπαθί του" την αναγνώρισή του, τόσο στην Αυστρία, όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο, κερδίζοντας βραβεία σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και κτίζοντας έργα που προκαλούσαν από την πρώτη στιγμή την αναγνώρισή τους ως πρωτοποριακά. Μόνο η πατρίδα του τον αγνόησε επιδεικτικά, εκλέγοντας ως συνήθως σε θέση καθηγητή στην Αρχιτεκτονική Σχολή μέλη του ελληνικού πανεπιστημιακού κατεστημένου και όχι ταλαντούχους αρχιτέκτονες.

Τον Δημήτρη Μανίκα, τον γνώρισα το 1966 μαζί με μια ομάδα Ελλήνων και Αυστριακών φοιτητών τότε. Ομάδα που ήταν παρούσα σε κάθε πρωτοποριακή κίνηση στον αρχιτεκτονικό χώρο της Βιέννης, που έψαχνε το δρόμο της και όχι μόνο στην αρχιτεκτονική αλλά και στην κοινωνία. Ηταν η εποχή της "πολιτιστικής επανάστασης" στην Κίνα, η εποχή της μέγιστης αντίστασης στην αμερικανική εισβολή στο Βιετνάμ, η εποχή της ανάπτυξης ενός φοιτητικού κινήματος στη Γερμανία με έντονα ακραίες και ακόμη συζητούμενες αλλά αγνές τότε θέσεις, που προηγήθηκε του Μάη του '68. Η εποχή της ανάπτυξης δικτατορικών κινημάτων, όπως της δικής μας της χούντας. Ο Δ. Μανίκας, παρακολουθούσε, συζητούσε κριτικά και μετείχε εκεί που πίστευε ότι έπρεπε να μετέχει, και βοήθησε έτσι ενεργά στον αγώνα για το Βιετνάμ, κατά της απριλιανής "εθνοσωτηρίου", ενώ στάθηκε κριτικά και όχι απαθής σε άλλα.

Η αρχιτεκτονική από τότε ως σήμερα, περνούσε στάδιο αμφισβήτησης. Αμφισβήτησης του Μοντέρνου Κινήματος του μεσοπολέμου που κατέληξε μετά από χρόνια στην απάτη του "μεταμοντέρνου", αμφισβήτησης πολλών "ρευμάτων" και "σχολών" που εμφανίζονται σαν τα μανιτάρια σε τέτοιες εποχές που αμφισβητείται το παλιό και αναζητείται το καινούριο. Στη Βιέννη, υπήρχε μια πλουσιότατη καλλιτεχνική παράδοση τόσο στο ιστορικό της παρελθόν, όσο και στο σύγχρονο. Γοτθικά, μπαρόκ, νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά και δίπλα σ' αυτά από τα αξιολογότερα δείγματα του Jugendstil, του Bauhaus, αλλά και των νεοτέρων, όπως του Hans Hollein, του Willhelm Holzbauer κ.ά. Ο Μοντερνισμός στη Βιέννη, πατούσε σε στερεό έδαφος, ακόμη και η νοοτροπία των Αυστριακών δεν ήταν ανατρεπτική, αλλά συνδετική με το καλλιτεχνικό παρελθόν της. Ετσι οι Βιεννέζοι αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες, προχωρούσαν σε μια εξελικτική γραμμή, σε αγνές και ειλικρινείς αναζητήσεις έξω από τον τεχνητό, ψεύτικο και εμπορικό εντυπωσιασμό που επιχειρούσαν οι δήθεν "επαναστάτες" του Μεταμοντέρνου "κινήματος". Ο Δ. Μανίκας, εργάζεται δίπλα στον Holzbauer, και διδάσκει στην Ακαδημία Εφηρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης. Μαζί κερδίζουν το πρώτο βραβείο για το Δημαρχείο του Αμστερνταμ το 1967 και τα έργα του από τότε μέχρι σήμερα βρίσκονται στη γραμμή της εξελικτικής αναζήτησης. Σύγχρονα, πρωτοποριακά καθαρά και απέριττα.

Ο Μανίκας, αγωνίστηκε στη Βιέννη ανάμεσα στα άλλα, και στην αντίσταση των πολιτών ενάντια στην πολεοδομική και αρχιτεκτονική καταστροφή που απείλησε (και θα απειλεί πάντα) τη Βιέννη, εν ονόματι μιας "ανάπλασης" που όμως τα κριτήριά της και οι στόχοι της ήταν η εκμετάλλευση του αστικού χώρου. Ηγήθηκε τοπικών ομάδων πρωτοβουλίας, οργάνωσε εκθέσεις προβάλλοντας μια άλλου είδους ανάπλαση σε όφελος της πόλης και των κατοίκων της, οργάνωσε ακτιβιστικές παρεμβάσεις στις απειλούμενες γειτονιές, όπως στο Spittelberg (1974), και τελικά πέτυχαν τη σωτηρία της περιοχής μέχρι να απομακρυνθεί ο κίνδυνος. Οι πρώτοι προσωρινοί πεζόδρομοι στη Βιέννη, όπως του Graben (1971) ή οι μόνιμοι, όπως στο 6ο Διαμέρισμα έχουν σχεδιαστεί από τον Μανίκα και τον Holzbauer ή τον Μανίκα με άλλους συνεργάτες.

Παράλληλα, από το '75 ο Μανίκας, είναι παρών και στον ελληνικό αρχιτεκτονικό χώρο μετέχοντας με επιτυχία σε διαγωνισμούς ή κτίζοντας μικρά ιδιωτικά έργα. Στα τελευταία, το πόσο έχει κατανοήσει - ή είναι διαποτισμένος - από την ελληνική λαϊκή αρχιτεκτονική, ιδίως της πατρίδας του, αλλά και το πόσο την έχει αφομοιώσει μέσα σε μια σύγχρονη αντιμετώπιση, είναι επίσης ένα μεγάλο δίδαγμα για τους άλλους, σαν αυτά που από τον Αρη Κωνσταντινίδη μπορούμε να διδαχτούμε ανάλογα. Σημειώνουμε την πρόταση (Μανίκας - Holzbauer) για το νέο Μουσείο της Ακρόπολης (1990), όπου μαζί με εκείνη του Κυριάκου Κρόκου αποτελούν από τις καλύτερες προτάσεις, που είναι έξω από το πνεύμα του λούνα παρκ που κυριάρχησε στην κριτική επιτροπή, με αποτέλεσμα τη βράβευση του ανεκδιήγητου μισοβυθισμένου καφασιού των Ιταλών εμπόρων αρχιτεκτονικής, ύβρη στον Βράχο της Ακρόπολης.

Η εργασία του Μανίκα είναι δουλιά που παράγεται με πολλή συνέπεια και γι' αυτό με πολύ κόπο. Ας δει κανείς τα σχέδιά του στην έκθεση, αν και αυτά αντιπροσωπεύουν ελάχιστο δείγμα δουλιάς, όμως είναι εμφανής η ποιότητα αλλά και η ποσότητα της εργασίας. Εργασίας που έχει παραχτεί με πολύμηνο ψάξιμο, που φαίνεται ακόμη και στον τρόπο σχεδίασης, στη λεπτομέρεια, στη συνέπεια. Εργασία που θα ήταν πολύ χρήσιμο να τη δούνε όχι μόνο οι φοιτητές μας, αλλά και οι αρχιτέκτονές μας που πολλοί από αυτούς έχουν μάθει δυστυχώς από το ίδιο το Πολυτεχνείο μας στην εύκολη λύση του εντυπωσιασμού και της προχειρότητας, στο όνομα ενός εύκολου αλλά ρηχού δήθεν επαναστατισμού, που τελικά εξυπηρετεί εμπορικά και άλλα αντιπολεοδομικά συμφέροντα (δυο πρόσφατες εκθέσεις στην Αθήνα, ήταν πολύ εύγλωττα παραδείγματα...).

Ας τη δούνε όσοι τουλάχιστον θέλουν ειλικρινά να είναι έξω από το ελληνικό αρχιτεκτονικό κατεστημένο, του Πολυτεχνείου, των καθιερωμένων αρχιτεκτονικών περιοδικών, της "πιάτσας", γιατί ο Μανίκας, δεν ανήκει σε καμιά από αυτές τις ομάδες, ούτε εδώ, ούτε στη Βιέννη.

Γιώργος ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ