77ο ΜΕΡΟΣ

Οι μπολσεβίκοι κρατούσαν την πόλη στα χέρια τους εδώ και δύο μέρες. Οι κατατρομαγμένοι κάτοικοι βγήκαν από τα υπόγεια και πήγαν ν' αναζητήσουν τους νεκρούς τους. Από τους δρόμους αποσύρθηκαν τα οδοφράγματα. Ωστόσο οι διαδόσεις για τις καταστροφές στη Μόσχα όχι μόνο δε σταμάτησαν αλλά δυνάμωσαν... Ακριβώς αυτές οι τρομερές φήμες μας ανάγκασαν να πάμε στη Μόσχα.

Η Πετρούπολη, αν και διακόσια χρόνια είναι η έδρα της ρωσικής κυβέρνησης, παρέμεινε ωστόσο μια φτιαχτή πόλη. Η Μόσχα είναι η πραγματική Ρωσία, τέτοια, όπως ήταν στο παρελθόν και όπως θα 'ναι στο μέλλον. Στη Μόσχα θα μπορούσαμε να νιώσουμε την πραγματική σχέση του ρούσικου λαού με την επανάσταση. Εδώ η ζωή ήταν πιο έντονη.

Στη διάρκεια της περασμένης βδομάδας η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή της Πετρούπολης, με την υποστήριξη των απλών σιδηροδρομικών, κατέλαβε το σταθμό του Νικολάγιεφσκ, κι έστελνε το ένα κοντά στο άλλο τμήματα ναυτών και κοκκινοφρουρών προς τα νοτιοανατολικά. Στο Σμόλνι μας έδωσαν άδειες. Χωρίς αυτές, κανένας δεν μπορούσε να φύγει από την πρωτεύουσα...

Αμέσως, μόλις παραχώρησαν το συρμό, πλήθη από κουρελήδες στρατιώτες, που ήταν φορτωμένοι με μεγάλα σακούλια με τρόφιμα, όρμησαν στα βαγόνια. Εσπασαν πόρτες και τζάμια, κατέλαβαν όλα τα κουπέ και τους διαδρόμους και πολλοί σκαρφάλωσαν ακόμα και στη σκεπή των βαγονιών. Οπως - όπως τρεις από μας τρυπώσαμε στο κουπέ μας, αλλά μαζί μας, την ίδια στιγμή, χώθηκαν καμιά εικοσαριά στρατιώτες... Θέσεις υπήρχαν μόνο για τέσσερις. Λογομαχήσαμε και ζητήσαμε να φύγουν. Ο εισπράχτορας μας υποστήριζε, μα οι στρατιώτες γελούσαν. Για ποιο λόγο να ενοχληθούν για την άνεση μιας φούχτας αστών! Τους δείξαμε τα χαρτιά μας από το Σμόλνι. Οι στρατιώτες άλλαξαν αμέσως στάση.

"Πάμε από δω, σύντροφοι!", φώναξε ένας απ' αυτούς. "Είναι Αμερικανοί σύντροφοι. Ηρθαν να δουν την επανάστασή μας από τριάντα χιλιάδες βέρστια... Και είναι φυσικό να είναι κουρασμένοι!..".

Αφού ζήτησαν συγνώμη, ευγενικά και φιλόφρονα, οι στρατιώτες άδειασαν το κουπέ μας. Σε λίγο, ακούσαμε να σπάζουν την πόρτα του διπλανού κουπέ, όπου ήταν κλεισμένοι δύο χοντροί και καλοντυμένοι Ρώσοι, που είχαν δώσει φιλοδώρημα στον εισπράχτορα.

Στις εφτά περίπου το βράδυ ξεκινήσαμε. Η μικρή και αδύνατη ατμομηχανή, που έκαιγε ξύλα, μόλις μπορούσε να τραβήξει πίσω της την τεράστια και παραφορτωμένη αμαξοστοιχία μας και συχνά σταματούσε. Οι στρατιώτες που ήταν στη σκεπή, χτυπούσαν με τα τακούνια και τραγουδούσαν μελαγχολικά αγροτικά τραγούδια. Στο διάδρομο που ήταν τόσο γεμάτος, ώστε ήταν εντελώς αδύνατο να περάσει κανείς, όλη τη νύχτα γίνονταν θορυβώδεις πολιτικές συζητήσεις. Πότε - πότε εμφανιζόταν ο εισπράχτορας και σύμφωνα με τη συνήθεια ρωτούσε για εισιτήρια. Ομως, εξόν από μας, κανένας άλλος σχεδόν δεν είχε εισιτήρια. Ο εισπράχτορας, αφού καυγάδιζε κάμποσο, σήκωνε μ' απελπισία τα χέρια προς το ταβάνι κι έφευγε. Η ατμόσφαιρα ήταν αποπνιχτική, γεμάτη αναθυμιάσεις και καπνούς από τα τσιγάρα. Αν δεν ήταν σπασμένα τα τζάμια, ασφαλώς θα τα τινάζαμε εκείνη τη νύχτα.

Το τρένο είχε μεγάλη καθυστέρηση. Το πρωί είδαμε γύρω μας χιονισμένο κόσμο. Ηταν ανυπόφορο κρύο. Στις 12 περίπου το μεσημέρι, εμφανίστηκε κάποια αγρότισσα με ένα καλαθάκι γεμάτο φέτες ψωμιού και μ' ένα μεγάλο τσαγιερό με χλιαρό κρίθινο καφέ. Από τότε μέχρι που νύχτωσε δεν είδαμε πια τίποτα, εκτός από την αμαξοστοιχία μας, που ήταν φορτωμένη κόσμο κι έτριζε και σταματούσε κάθε λεπτό. Στους σπάνιους σταθμούς, το λαίμαργο πλήθος γέμιζε στη στιγμή τους μπουφέδες και καταβρόχθιζε τα φτωχά τους εφόδια. Σε έναν απ' αυτούς τους σταθμούς, είδα τον Νόγκιν και τον Ρίκοφ, τους δύο επιτρόπους που διαφώνησαν και γύριζαν στη Μόσχα, για να κάνουν τα παράπονά τους μπροστά στο Σοβιέτ τους.

Εδώ ήταν ακόμα κι ο Μπουχάριν, ένας κοντός κοκκινογένης με μάτια φανατικού, για τον οποίον έλεγαν πως ήταν "πιο αριστερός κι από τον Λένιν".

Με το τρίτο σφύριγμα ορμήσαμε στο τρένο, ανοίγοντας δρόμο μέσα στο διάδρομο, που ήταν γεμάτος από θορυβώδες πλήθος. Ηταν ένα ασυνήθιστα καλοκάγαθο πλήθος, που υπόφερε όλες τις στερήσεις με κάποια χιουμοριστική ηρεμία και συζητούσε ατέλειωτα για όλα στον κόσμο, από την κατάσταση στην Πετρούπολη ως την οργάνωση των αγγλικών τρέιντ - γιούνιονς και λογομαχούσε ζωηρά με τους λίγους "αστούς", που βρίσκονταν στο τρένο. Μέχρι να φτάσουμε στη Μόσχα, σχεδόν σε κάθε βαγόνι είχε οργανωθεί επιτροπή για την εξεύρεση και διανομή τροφίμων, κι αυτές οι επιτροπές είχαν χωριστεί σε πολιτικές παρατάξεις και δεν άργησαν ν' αρχίσουν τις συζητήσεις για βασικές αρχές.

Στη Μόσχα ο σταθμός ήταν εντελώς άδειος. Μπήκαμε στο διαμέρισμα του επιτρόπου για να κανονίσουμε το ζήτημα των εισιτηρίων επιστροφής. Επίτροπος ήταν ένας σκυθρωπός και πολύ νέος υπολοχαγός. Οταν του δείξαμε τα πιστοποιητικά μας από το Σμόλνι, έγινε έξω φρενών και δήλωσε πως αυτός δεν είναι μπολσεβίκος, μα εκπρόσωπος της κοινωνικής ασφάλειας. Χαρακτηριστικό σημαδάκι: Στη γενική σύγχυση που υπήρχε με την κατάληψη της πόλης, οι νικητές ξέχασαν το βασικό σταθμό...

Εκεί γύρω δεν υπήρχε ούτε ένα αμάξι. Στο μεταξύ, περνώντας μερικά τετράγωνα, βρήκαμε αυτό που ζητούσαμε. Τυλιγμένος με αστείο τρόπο, ένας αμαξάς λαγοκοιμόταν στο κάθισμα του στενού έλκηθρού του. "Πόσο θέλεις μέχρι το κέντρο της πόλης;".

Ο αμαξάς έξυσε το σβέρκο.

"Ζήτημα είναι, κύριοι, αν θα βρείτε δωμάτιο στο ξενοδοχείο", είπε. "Ομως μ' ένα κατοστάρικο μπορώ να σας πάω...". Πριν την επανάσταση αυτή η μεταφορά κόστιζε μόνο δύο ρούβλια. Αρχίσαμε να παζαρεύουμε, μα εκείνος σήκωσε τους ώμους του. "Σε τέτοιες μέρες δεν μπορεί ο καθένας να πάει", έλεγε."Χρειάζεται κι εδώ θάρρος". Δεν μπορέσαμε να καταφέρουμε να κατεβεί κάτω από πενήντα ρούβλια. Οταν πηγαίναμε στους έρημους και χιονισμένους δρόμους που μόλις φωτίζονταν, ο αμαξάς μας διηγόταν για τις περιπέτειές του στη διάρκεια των εξαήμερων μαχών. "Βαδίζεις ή στέκεσαι στη γωνιά" - μας έλεγε -"και ξαφνικά ακούς να πυροβολούν. Υστερα να πέφτει μια οβίδα. Υστερα άλλοι πυροβολισμοί. Υστερα! Τα-τα-τα, το πολυβόλο. Αλλάζεις κατεύθυνση. Καλπάζεις. Μα αυτοί οι διαβόλοι σφυρίζουν ολόγυρα. Μόλις βρίσκεις κανέναν ήσυχο δρομάκο, σταματάς στη θέση και αποκοιμιέσαι. Μα ξαφνικά πάλι πυροβολισμός! ξανά βλήμα, τα -τα-τα... Να διαβόλοι! Αληθινά διαβόλοι!..".

ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΤΟ 78ο ΜΕΡΟΣ