Ο Μαρξ νέος ήταν οπαδός της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας του Χέγκελ. Εγινε, όμως, μέλος της ομάδας των νεαρών αριστερών χεγκελιανών διανοουμένων που αποδέχονταν τον πυρήνα της διαλεκτικής, διαπίστωνε κάποιες αντιθέσεις του αντικειμενικού ιδεαλιστικού συστήματος του Χέγκελ και ιδίως έκανε αυστηρή κριτική στη θρησκεία από τις θέσεις του αθεϊστικού διαφωτισμού και του επαναστατικού δημοκρατισμού.

Το Γενάρη του 1842 εκδίδεται η "Εφημερίδα του Ρήνου", σαν όργανο της αντιφεουδαρχικής αστικής αντιπολίτευσης, γύρω από την οποία συσπειρώνονται και δραστηριοποιούνται οι νεαροί χεγκελιανοί αριστεροί. Τον Απρίλη του 1842 γίνεται συνεργάτης της και ο Μαρξ και τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου αρχισυντάκτης, αποκτώντας έτσι η εφημερίδα έναν νέο επαναστατικό προσανατολισμό.

Την περίοδο εργασίας στην "εφημερίδα του Ρήνου" αρχίζει η ανεξάρτητη ιδεολογική και πολιτική ανάπτυξη του Μαρξ, κάνει το πρώτο σημαντικό βήμα της φιλοσοφικής του πορείας από τον χεγκελιανικό ιδεαλισμό στον υλισμό. Τώρα αρχίζει να ασχολείται με τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής του και προσκρούει σε μια σειρά από αντιφάσεις, δύσκολα να ερμηνευτούν, με βάση τον χεγκελιανικό ιδεαλισμό! Διαπιστώνει πως η ιδεαλιστική αντίληψη, που θεωρεί το κράτος σαν προσωποποίηση του "καθαρού πνεύματος" και των "κοινών συμφερόντων όλων των τάξεων", δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, βεβαιώνεται πως το πρωσικό κράτος του καιρού του, οι νόμοι και το δίκαιό του, εκφράζουν και υπερασπίζουν μόνο τα συμφέροντα των πλουσίων και όχι του λαού. Ετσι ο Μαρξ αρχίζει να μιλάει στο όνομα του λαού. "Ο φτωχός - λέει σε ένα του άρθρο - είναι θύμα νομιμοποιημένης ψευτιάς" και διεκδικεί για τη φτωχολογιά το εθιμικό δίκαιο που μπορεί, κατά την άποψή του, "να είναι μονάχα δίκαιο της πιο καταφρονεμένης, της απόκληρης, της ανοργάνωτης μάζας".

* * *

Σε ένα του άρθρο τον Οκτώβρη του 1842 ο Μαρξ, για πρώτη φορά, παίρνει θέση για τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές θεωρίες, λέγοντας πως ο κομμουνισμός πρέπει πρώτα να γεννηθεί σαν αλήθεια της επιστήμης (δηλαδή να πάψει να είναι ουτοπικός) και μετά να γίνει ένα μέρος του πνεύματος της εποχής, μια πραγματική δύναμη.

Ο Μαρξ αγωνίζεται, η κριτική να μην περιοριστεί μόνο στην κριτική της θρησκείας, αλλά να επεκταθεί και στην πολιτική και οικονομική κατάσταση που επικρατούσε. Αυτό αποτελεί σημαντικό βήμα, σύνδεση με την πραγματικότητα, έναν άλλο προσανατολισμό της θεωρητικής και πρακτικής δραστηριότητας.

Αυτόν τον προσανατολισμό τον διοχετεύει στην "Εφημερίδα του Ρήνου" και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα αυτή να απαγορευτεί. Φαίνεται καθαρό όμως: Ο Μαρξ είχε κατακτήσει ένα σημαντικό στοιχείο, είδε τη διαλεχτική ενότητα θεωρίας και πράξης, που το 1843 το διατύπωσε με τα λόγια "Το όπλο της κριτικής δεν μπορεί, βέβαια, ν' αντικαταστήσει την κριτική του όπλου, και η υλική δύναμη πρέπει ν' ανατραπεί, επίσης, με υλική δύναμη. Μα και η θεωρία γίνεται υλική δύναμη μόλις κατακτήσει τις μάζες".

Ο Μαρξ συνεχίζει να μελετά φιλοσοφία, στρέφει την προσοχή του στο έργο "Η ουσία του Χριστιανισμού" (1841) του Λ. Φόιερμπαχ και έτσι περνάει από τον ιδεαλισμό του Χέγκελ στον υλισμό και ανθρωπολογισμό του Φόιεμπαχ. Αργότερα ο Ενγκελς θα πει πως ο Φόιερμπαχ αποτέλεσε τον "ενδιάμεσο κρίκο" ανάμεσα στη χεγκελιανή και τη μαρξιστική φιλοσοφία.