Στον κλάδο του φαρμάκου, η "Φαμάρ" ήταν από τις πρώτες επιχειρήσεις που εφάρμοσαν όλες τις μορφές απασχόλησης - εδώ και πολλά χρόνια. Ανάλογες προσπάθειες να περάσουν οι ελαστικές μορφές απασχόλησης έγιναν και στα φαρμακεία και τις φαρμακαποθήκες: Να μην πληρώνονται υπερωρίες οι εργαζόμενοι, να μην εφαρμόζονται οι συλλογικές συμβάσεις, να γίνονται συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια...

- Θα διασφαλίζονταν άραγε τα συμφέροντα των εργαζομένων αν υπήρχε μια νομοθετική κατοχύρωση που θα έβαζε τέρμα στην ασυδοσία των εργοδοτών, απαγορεύοντάς τους, να χρησιμοποιούν έναν εργαζόμενο με μερική απασχόληση ή άτυπες ή ελαστικές μορφές απασχόλησης πέρα από ένα ορισμένο διάστημα; Σε άλλες χώρες η νομοθεσία απαγορεύει να εργάζονται έτσι πέρα από ένα χρόνο... - Ο εργοδότης, απαντά η Ζωή Σώκου, έχει το δικαίωμα από το νόμο να δοκιμάζει έναν εργαζόμενο, "να δει αν του κάνει" για δυο μήνες. Σ' αυτό το διάστημα μπορεί να τον απολύσει χωρίς αποζημίωση. Ομως στην πράξη γίνονται συνεχόμενες συμβάσεις ορισμένου χρόνου χωρίς λόγο - κι όχι μόνο στο χώρο του φαρμάκου. Ακόμα και στην ΕΡΤ, μια κρατική υπηρεσία, έχουμε το λεγόμενο "τηλεοπτικό φασόν". Γενικότερα υπάρχουν εργαζόμενοι που δουλεύουν έτσι ένα και δύο ή και περισσότερα χρόνια. Οχι μόνο η "δοκιμασία του δίμηνου" καταστρατηγείται αλλά και η νομοθεσία που αφορά εργαζόμενους με πλήρη δικαιώματα. Οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου ίσως θα μπορούσαν να εφαρμόζονται σε περιπτώσεις απόλυτα εξαιρετικές, έκτακτες π.χ. όταν μια επιχείρηση παίρνει μια παραγγελία και μπορεί να έχει δουλιά επιπλέον που απαιτείται να τη διεκπεραιώσει σε δυο μήνες ή τρεις. Αλλά οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου έχουν γενικευτεί και βγαίνει η κύρια απασχόληση με τέτοιες μεθόδους...

Ακόμα κι αν βάλουμε ένα χρονικό όριο για τους απασχολούμενους με ελαστικές μορφές εργασίας τι θα αλλάξει στην πράξη;

- Ισως υπάρξει μια διασφάλιση για χιλιάδες εργαζόμενους, που δουλεύουν με "μαύρη εργασία", δε φαίνονται πουθενά και λειτουργούν άθελά τους ανταγωνιστικά προς τους εργαζόμενους με πλήρη δικαιώματα. Ιδιαίτερα νέοι και νέες που εργάζονται με δελτίο παροχής υπηρεσιών και πληθαίνουν συνεχώς χωρίς να μπορούν να ασφαλιστούν. Ισως, αν υπήρχε ένα χρονικό όριο για τους εργοδότες, δε θα ήταν όπως σήμερα ασύδοτοι... Δεν ήταν αυτό μια διασφάλιση για τους-τις εργαζόμενες;

- Θεωρητικά, ναι...

- Θεωρητικά, αλλά ίσως και πρακτικά. Γιατί ο εργοδότης δε θα μπορούσε,πέρα από ορισμένους μήνες να κρατάει έναν εργαζόμενο εκτός μισθολογίου. Ενώ όταν δεν υπάρχει καμιά ρύθμιση, αυτό είναι προς όφελος του εργοδότη, που μπορεί να εκμεταλλεύεται στο έπακρο και να αλλάζει τους εργαζόμενους σαν τα πουκάμισα...

- Ναι αλλά ο νόμος καταστρατηγείται, υπογραμμίζει η Ζωή Σώκου, και επιπλέον ο νόμος ορίζει ότι κανείς δεν μπορεί να δουλεύει χωρίς ασφάλιση. Ομως δεν εφαρμόζεται. Ακόμα και εργαζόμενοι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ εξαναγκάζονται να πληρώσουν και τις εισφορές του εργοδότη τους, προκειμένου να κρατήσουν τη δουλιά τους. Γίνεται δηλαδή μια εξαπάτηση και μια καταστρατήγηση του νόμου, γιατί ο εργαζόμενος εξαναγκάζεται να δεχτεί τους όρους που του βάζουν. Εχει αρχίσει σήμερα μια συζήτηση με το σκεπτικό ότι "πρέπει να δούμε μια πραγματικότητα που υπάρχει πώς θα την αντιμετωπίσουμε". Κι εγώ ρωτώ: Αφού ήδη υπάρχει νόμος και καταστρατηγείται θα τον επεκτείνουμε παντού εμείς συνειδητά; Το δίμηνο δοκιμασίας είναι το καλύτερο, γιατί να το μεγαλώσουμε;

- Κι όμως, οι περισσότεροι εργαζόμενοι δε θέλουν τη μερική απασχόληση, την ελαστική ή τη "μαύρη εργασία". Την αποδέχονται εξαναγκαστικά για να μη μείνουν άνεργοι. Τι να κάνουν, να πάνε στο σπίτι τους; Εσύ, σαν συνδικαλίστρια τι προτείνεις;

- Προσπαθώ να τους πω "έλα πάλεψε, γιατί αυτή η κατάσταση θα γίνεται συνεχώς χειρότερη".

- Πώς να παλέψει όμως ο εργαζόμενος όταν είναι "επί ξύλου κρεμάμενος", δεν έχει συνδικαλιστική στήριξη και κάλυψη, δεν μπορεί καν να συνδικαλιστεί όπως οι άλλοι εργαζόμενοι με πλήρη δικαιώματα; Θα τον απολύσουν και μπορεί να πάρουν κάποιον άλλο που μπορεί να μην είναι καν επαγγελματίας... Τουλάχιστον, αν υπήρχε μια νομοθετική κάλυψη θα μπορούσε να πάει με τη στήριξη του σωματείου του στα δικαστήρια...

- Μα,νόμος υπάρχει και παραβιάζεται. Σήμερα παραβιάζονται τα πάντα. Πόσοι πάνε στα δικαστήρια; Η κατάσταση έχει διαμορφωθεί τόσο άσχημα σήμερα, σωστή ζούγκλα, έτσι αν δεν καταλάβει ο εργαζόμενος ότι πρέπει να βγει στο δρόμο να παλέψει όλα είναι τελειωμένα...

- Ναι, αλλάο εργαζόμενος με ελαστική εργασία δεν είναι όπως αυτός που εργάζεται σε δημόσια υπηρεσία ή έχει μια σίγουρη θέση στον ιδιωτικό τομέα, με πλήρη δικαιώματα. Δεν είναι το ίδιο εύκολο να βγει στο δρόμο, αν δεν έχει μια κάλυψη νομοθετική και συνδικαλιστική...

- Υπάρχει σήμερα ένας προβληματισμός και γίνεται συζήτηση σε μια περίοδο που η κυβέρνηση πάει να παγιώσει μια κατάσταση και γενικεύεται η μερική απασχόληση, ακόμα και στις δημόσιες επιχειρήσεις. Τι να κάνουμε, να δώσουμε κι άλλα περιθώρια στους εργοδότες; Να λέμε συνεχώς "απ' το ολότελα καλή και η Παναγιώταινα" και να κάνουμε διαρκώς υποχωρήσεις, να πισωγυρίζουμε; Ούτε και είναι διασφάλιση το χρονικό όριο, αφού ο εργοδότης μπορεί στο τέλος αυτού του χρόνου να απολύσει τον εργαζόμενο και να πάρει άλλον.

Η κυβέρνηση και οι εργοδότες ζητούν να αποδεχτούν οι εργαζόμενοι την ευελιξία, να προσαρμοστούν κλπ. Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να τα αποδεχτούν αυτά, χρειάζεται όμως να αντιδράσουν και να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους σ' αυτή τη μεταβατική φάση γιατί σε λίγο καιρό το πρόβλημα δε θα αφορά μόνο μια μειοψηφία, αλλά ίσως την πλειοψηφία των εργαζομένων... Τελικά, οι εργοδότες, φαίνεται σαν να έχουν ανάγκη κάποιον εργαζόμενο που θα είναι ανειδίκευτος για να παίρνει μικρές αποδοχές και να κάνει όλες τις δουλιές. Ναι, και σήμερα αυτό, που επιδιώκουν είναι να εξαναγκάσουν και τον πολύ ειδικευμένο να κάνει τη "δουλιά του ποδαριού". Οι άνεργες και οι άνεργοι, νέοι με πτυχία και ειδίκευση κατέχουν υψηλά ποσοστά στην ανεργία. Δε θα διασφαλιστούν με κανένα νόμο τον οποίο δεν είναι διατεθειμένος κανένας μηχανισμός και καμιά υπηρεσία να εφαρμόσει!

- Τι μπορεί λοιπόν να γίνει; Αν δεν μπορεί να κάνει τίποτα το σωματείο, τι μπορεί να κάνει μόνος του ο μεμονωμένος εργαζόμενος;

- Μα εδώ βρίσκεται η δουλιά των συνδικάτων. Εχει ευθύνη το συνδικαλιστικό κίνημα. Τι μπορεί να κάνει; Ν' απλώσει τη δουλιά του παντού που δεν το κάνει. Και η ΓΣΕΕ ιδιαίτερα δεν το κάνει συνειδητά! Να επικοινωνήσει με τους εργαζόμενους - ες που είναι ακάλυπτοι, να μιλήσει μαζί τους και να τους αγκαλιάσει. Σήμερα π. χ. στο εμπόριο ο σύλλογος εμποροϋπαλλήλων κάνει μια τέτοια προσπάθεια. Εκεί ειδικά γίνεται χαμός με τις εργασιακές σχέσεις και αν κάνει κανείς μια έρευνα σε φαγάδικα, φαστ φουντ κλπ θα διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που δουλεύει πάνω από τρεις μήνες δεν υπάρχει κανείς που να 'χει ένσημα. Τι μπορείς να πεις γι' αυτούς, "Για πέντε μήνες μην τους ασφαλίσετε και ασφαλίστε τους μετά; ".

- Υπάρχει ένα σχέδιο οδηγίας που περιφέρεται επί χρόνια ανάμεσα στους αρμόδιους της ΕΕ και προβλέπει τη διασφάλιση των εργαζομένων με ελαστικές μορφές εργασίας. Γιατί δεν το έχουν υπογράψει;

- Δεν πρόκειται να το υπογράψουν. Γιατί θέλουν να υπάρχει αυθαιρεσία. Αλλά και να το υπέγραφαν η αυθαιρεσία δε θα σταματούσε, παρά για ένα μικρό χρονικό διάστημα ίσως. Εδώ η ΕΕ προωθεί τις ατομικές συμφωνίες, ξεφεύγοντας από τα πλαίσια της εργατικής νομοθεσίας και γενικεύει αυτή τη μορφή. Στόχος είναι το όσο δυνατό μεγαλύτερο κέρδος για τους εργοδότες και θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις στην Ευρώπη έχουν τα λιγότερα κέρδη σε σύγκριση με την Ασία, Αμερική και Ανατολική Ευρώπη. Το πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα νομοθεσίας, είναι να βρουν μπροστά τους ένα ανθρώπινο τείχος θα το βρουν;

Τα συνδικάτα θα έπρεπε να οργανώσουν όλους αυτούς τους εργαζομένους που είναι "επί ξύλου κρεμάμενοι" αυτό είναι το πιο σημαντικό. Αλλά η ΓΣΕΕ ενδιαφέρεται να μην ξεφύγουμε από τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Πάμε για 8 Μάρτη και αντί να συζητάμε αυτά τα προβλήματα, μιλάνε γενικά για τα κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών και τη βία. Ομως η μεγαλύτερη βία είναι αυτή, για την οποία συζητούσαμε προηγούμενα. Και βέβαια πρέπει να βοηθάμε έμπρακτα τις εργαζόμενες σε περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Οχι όμως να λέμε ότι "αυτό είναι το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα. Οσο υπάρχει η εργοδοτική αυθαιρεσία, τόσο θα πολλαπλασιάζονται αυτά τα φαινόμενα. Αν η κάθε εργαζόμενη ήξερε ότι θα μπορούσε να αντιδράσει αποτελεσματικά στον εργοδότη που την παρενοχλεί στην ανάγκη να του σπάσει τα μούτρα και ότι θα βρει δουλιά βγαίνοντας έξω, διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα. Δεν μπορεί όμως να βρει δουλιά.

Γι' αυτό είναι υποκρισία να ασχολούμαστε κύρια μ' αυτό το πρόβλημα και να μην αγωνιζόμαστε σαν γυναίκες συνδικαλίστριες και σαν συνδικαλιστικό κίνημα ενάντια στις αιτίες που το προκαλούν.

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ