Τα τραγούδια της Αντίστασης που στήριξαν τους αγώνες του ελληνικού λαού και εξέφρασαν, με την έξαρση που ενέπνεαν, την ίδια την ψυχή του, θα συγκεντρωθούν σε ένα "Μουσικό Λεύκωμα", που θα εκδοθεί σύντομα και θα περιλαμβάνει, όχι μόνο τους στίχους, αλλά και τη μουσική τους. Αυτή την πρώτη επίσημη έκδοση των τραγουδιών του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα θα πραγματοποιήσει η Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ). Στα αρχεία της Οργάνωσης βρίσκεται αποθηκευμένο ένα πολύτιμο υλικό, που, αν και είναι μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής μας παράδοσης, δεν έχει ακόμα αξιοποιηθεί όπως του αξίζει.

Την πρωτοβουλία για την έκδοση του λευκώματος είχε η διευθύντρια της χορωδίας της ΠΕΑΕΑ Μάρα Δημητριάδου, διπλωματούχος του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης και την ενέκρινε η διοίκηση της Οργάνωσης.

Η ιδέα αυτή μου γεννήθηκε, λέει η ίδια, όταν βρήκα όλο αυτό το πλήθος των μουσικών κομματιών στο αρχείο της ΠΕΑΕΑ. Μέχρι τότε, είχαν δημοσιευτεί οι στίχοι των αντιστασιακών τραγουδιών, για παράδειγμα, στο βιβλίο που εξέδωσε το 1964 ο αξέχαστος Τάκης Αδάμος (είναι η πιο ολοκληρωμένη συλλογή), ο λυκειάρχης Δημ. Παπακωνσταντίνου και άλλοι. Τα περισσότερα όμως βιβλία δεν είχαν τη μουσική... Μόνο τα πολύ γνωστά τραγούδια είχαν εκδοθεί με τις νότες τους. Πριν ένα χρόνο περίπου, μας έστειλε το βιβλίο του από την Αμερική ο Παναγιώτης Τζίβας, παλιός αγωνιστής, αετόπουλο στη διάρκεια της Κατοχής. Είχε γράψει ιδιόχειρα τα εθνικοαπελευθερωτικά τραγούδια, όπως τα θυμόταν και έστειλε και τις νότες. Υπάρχουν, όμως, κάποιες διαφορές στις μελωδίες και τα λόγια, σε σύγκριση με αυτά που ξέρουμε.

Ψάχνοντας, λοιπόν, και βρίσκοντας στο αρχείο αυτή την πληθώρα υλικού σκέφθηκα ότι είναι κρίμα να θαφτεί στο μέλλον ένας τέτοιος θησαυρός. Ποιος ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον και πού θα καταλήξει...

Συνεργάστηκα με τις υπεύθυνες του Αρχείου Τραγουδιών της Αντίστασης στην ΠΕΑΕΑ, την Τασία Μάμιδα και την Καλλιόπη Μενδράκου. Συχνά, θέλαμε να τραγουδήσουμε κάποιο τραγούδι στη χορωδία και δε γνωρίζαμε τη μελωδία. Απευθύναμε έκκληση από το "Ρ" σε όσους είχαν τη δυνατότητα να στείλουν στην ΠΕΑΕΑ (Μαυροματαίων 12) βιογραφικά και φωτογραφίες στιχουργών και συνθετών της Αντίστασης και ό,τι άλλο υλικό διέθεταν. Αναζητήσαμε πηγές, τους ίδιους τους δημιουργούς ή τους συγγενείς τους. Σήμερα, η συλλογή των στοιχείων έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και αυτό που μένει είναι να εκδοθεί το λεύκωμα.

Μια πρώτη προσπάθεια για τη συγκέντρωση των αντιστασιακών τραγουδιών είχε ξεκινήσει ο Ακης Σμυρναίος, γνωστός σαν "Αστραπόγιαννος". Είχε κάνει μια πολύ σοβαρή δουλιά, έγραψε πολλά τραγούδια σε τετραφωνία και για ένα διάστημα διηύθυνε τη χορωδία της ΠΕΑΕΑ, που είναι μεικτή.

Σε συνέχεια, ο διευθυντής της χορωδίας Ανδρέας Κουρούκλης, παλιός αγωνιστής και αυτός και επαγγελματίας μουσικός, έκανε πολλές προσπάθειες. Είχε εργαστεί στη Φιλαρμονική της Πρέβεζας και σε φιλαρμονικές σε άλλες πόλεις, ο ίδιος έκανε πολλές εναρμονίσεις για τη μεικτή χορωδία της ΠΕΑΕΑ και έγραψε τα μέρη της μπάντας για τα γνωστά αντιστασιακά τραγούδια. Αυτά τα έχει δώσει η ΠΕΑΕΑ σε διάφορους φορείς, που τα ζήτησαν και ανάμεσά τους είναι η μπάντα της Ελευσίνας. Οι κασέτες με αντιστασιακά τραγούδια που εκτελεί η χορωδία με τη διεύθυνσή του έγιναν ανάρπαστες, όχι μόνο στα παραρτήματα της ΠΕΑΕΑ, αλλά και στην επαρχία, σε δήμους και κοινότητες. Εξακολουθούν να μας τις ζητάνε, όπως και τη μουσική των αντιστασιακών τραγουδιών.

Πολλές φορές έχει γραφτεί ότι "ένας λαός χωρίς μνήμη είναι ένας λαός χωρίς μέλλον". Κι όμως, η νεολαία μας σήμερα δε γνωρίζει - στο μεγαλύτερο τμήμα της - τα τραγούδια της Αντίστασης, ούτε τα τραγουδάει, ούτε ακούγονται συνήθως στις εκδηλώσεις. Πού οφείλεται αυτό;

Οφείλεται στο γενικότερο κλίμα, που καλλιέργησαν οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις. Χρειάζεται σήμερα αρκετή δουλιά, για να γνωρίσουν οι νέοι το τραγούδι του αγώνα, αλλά και προσπάθεια προβολής του.

Η συνομιλήτριά μας εκφράζει τη λύπη της, γιατί συχνά η χορωδία στερείται από την πολύτιμη παρουσία των μελών της, που, λόγω ηλικίας, κατατρύχονται από οικογενειακά και προβλήματα υγείας. Θεωρεί ότι είναι πια απαραίτητη η ενίσχυση της χορωδίας της ΠΕΑΕΑ με νέους ανθρώπους, αλλά και γενικότερα, λέει, χρειάζεται να ενδιαφερθούν για το αντιστασιακό τραγούδι η νεολαία και τα εργατικά σωματεία.

Η έρευνα που έκανε την άφησε έκθαμβη: "Ο,τι γράφτηκε σε αυτή την περίοδο της Αντίστασης δεν έχει γραφεί από την εποχή του 1821. Για όποιον ενδιαφέρεται, υπάρχει πάρα πολύ υλικό για να καταγραφεί σε νότες. Και ελπίζουμε, από την πλευρά μας, αυτό το λεύκωμα να χρησιμεύει σαν μέσο διάδοσης των αντιστασιακών τραγουδιών, του πνεύματος της Αντίστασης.

- Ποτέ θα εκδοθεί;

- Αυτό εξαρτάται από τον εκδότη που θα βρούμε και τι θα κοστίσει η έκδοση. Εγώ θα ήθελα να κυκλοφορήσει μέσα στο 1998, προς τιμήν των 80χρονων του ΚΚΕ.

Επιμέλεια: Αλίκη Ξένου - ΒΕΝΑΡΔΟΥ