Την 1η Σεπτεμβρίου 1946 στην Ελλάδα σημειώθηκε ένα ακόμη βήμα προς τον εκφασισμό της χώρας. Πραγματοποιήθηκε σε πρωτοφανείς συνθήκες βίας και νοθείας το δημοψήφισμα για το πολιτειακό, που ως αποτέλεσμα είχε την επαναφορά της μοναρχίας. Ενός θεσμού που ποτέ στην ιστορία του δεν είχε τη λαϊκή έγκριση και που, ανάμεσα στ' άλλα, είχε στηρίξει με όσα μέσα διέθετε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Οι Εγγλέζοι και η ντόπια ολιγαρχία δε δίστασαν ακόμη μια φορά - όπως είχαν άλλωστε κάνει λίγους μήνες πριν στις ψευτοεκλογές του Μάρτη - να νοθεύσουν κατάφωρα τη λαϊκή θέληση. Παρουσίασαν τη μοναρχία να παίρνει το τρομερό ποσοστό 68,3%, τη στιγμή που εναντίον της είχαν τοποθετηθεί το ΕΑΜ, τα κόμματα της ευρύτερης Αριστεράς κι ολόκληρος, σχεδόν, ο αστικός πολιτικός κόσμος πλην των δοσιλόγων, ορισμένων φασιστικών ακροδεξιών ομάδων και του Λαϊκού Κόμματος.

Από το εκλογικό πραξικόπημα της 31ης Μαρτίου 1946 και ως το δημοψήφισμα, η τρομοκρατία σε βάρος του ΕΑΜικού και ευρύτερα λαϊκού κινήματος είχε πάρει πρωτοφανείς διαστάσεις. Τις πολιτικές διαφορές έλυναν πλέον τα έκτακτα στρατοδικεία, τα οποία φρόντιζαν σε κάθε περίπτωση να στέλνουν όσους έπεφταν στα χέρια τους κατευθείαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Κι όπου δεν ήταν δυνατό να φτάσει - με κάποια πρόφαση - το μακρύ χέρι του "νόμου., δηλαδή του περιβόητου Γ Ψηφίσματος, φρόντιζε να φτάσει η "θεία δίκη" των μοναρχοφασιστικών συμμοριών που είχαν κάνει κόλαση τη ζωή των κατοίκων της υπαίθρου αλλά και των αστικών κέντρων. Σε τέτοιες συνθήκες "καλούνταν" ο λαός να αποφασίσει για τη μορφή του πολιτεύματος. Ομως, και υπ' αυτές τις συνθήκες οι κρατούντες φοβούνταν την έκφραση της θέλησής του γι' αυτό και κατέφυγαν στις μεθόδους της νοθείας. Είχαν όμως πραγματικούς λόγους να φοβούνται τη φωνή του λαού; Είχαν και παραείχαν. Διότι είχαν να κάνουν μ' ένα λαϊκό κίνημα μπαρουτοκαπνισμένο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 1941 - 1944, μ' ένα λαό που ήξερε μέσα από την ίδια του την πείρα να μην τρομοκρατείται, να μη δειλιάζει, να μη λουφάζει, να μη βολεύεται, να μην καταθέτει τα όπλα, να μη διστάζει να προχωράει ακόμη και άοπλος ίσα καταπάνω στις κάννες των όπλων των αντιπάλων του. Πώς να δαμάσει η αντίδραση έναν τέτοιο λαό; Πώς να τον λυγίσει; Πώς να τον γονατίσει;

Απόδειξη του τι ήταν πραγματικά αυτός ο λαός είναι όσα αναδημοσιεύουμε σήμερα από το "Ριζοσπάστη" της Τρίτης 13 Αυγούστου 1946. Το φύλλο αυτό είναι αφιερωμένο στη μεγαλειώδη συγκέντρωση για τη Δημοκρατία που έγινε στον "Παναθηναϊκό" την Κυριακή 11 Αυγούστου. Επρόκειτο για μια συγκέντρωση που - παρά το γεγονός ότι έγινε κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες - υπογραμμίζει, με τον πιο αδιάψευστο τρόπο, προς τα πού έγερναν οι λαϊκές προτιμήσεις, παρά τα εξοντωτικά μέτρα που έπαιρνε ο εχθρός εναντίον του λαού και της ηγεσίας του.

Η σημερινή μας αναδημοσίευση αναφέρεται αποκλειστικά στο ρεπορτάζ από τη λαϊκή κινητοποίηση. Αυτό νομίζουμε είναι αρκετό για να νιώσει κανείς τους πόθους και τους αγώνες των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Ταυτόχρονα είναι και μια απάντηση σε όσους γυρίζοντας την πλάτη στην ιστορία βαφτίζονται, όψιμοι βέβαια, θιασώτες της δημοκρατίας, ξεχνώντας φυσικά πως το δέντρο της δημοκρατίας, της αληθινής δημοκρατίας με το λαό καταλύτη των εξελίξεων, αυτής της δημοκρατίας που έχουν απεμπολήσει, έχει ποτιστεί με το αίμα των αγωνιστών του ΕΑΜικού και του κομμουνιστικού κινήματος.