Στον 3χρονο ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ πήραν δραστήρια μέρος και οι γυναίκες. Συμμετείχαν ισότιμα με αποφασιστικότητα και λεβεντιά, σε όλα τα μέτωπα και σε όλες τις μορφές του αγώνα, κι έδειξαν απαράμιλλο ηρωισμό, μαχητικότητα και αυτοθυσία.

Η αγωνιστική παράδοση της Ελληνίδας αρχίζει από παλιά. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του '21, με τις Σουλιώτισσες και τις Μεσολογγίτισσες, και συνεχίζεται και στους κατοπινούς εθνικούς και λαϊκούς αγώνες δίπλα στον άντρα.

Η οργανωμένη και αγωνιστική εμφάνιση των γυναικών στην πολιτική και κοινωνική ζωή και πάλη γίνεται με την ίδρυση του ΚΚΕ που καθόρισε τη θέση του για τη γυναίκα στο πρόγραμμά του. Απαίτησε από τότε την αναγνώριση πλέριας ισοτιμίας και ισοπολιτείας της γυναίκας. Την ισοτιμία της η γυναίκα την απέκτησε για πρώτη φορά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.

Η ΠΕΕΑ, με το ψήφισμα των Κορυσχάδων, ανακήρυξε τη γυναίκα ισότιμο με τον άντρα πολίτη του κράτους και της έδωσε πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

Στα χρόνια του παλλαϊκού ξεσηκωμού για την απόκρουση της ιταλοφασιστικής και γερμανοναζιστικής εισβολής στην Ελλάδα το 1940 - 41 στα δύσκολα χρόνια της τριπλής κατοχής που ακολούθησε και της ένδοξης Εθνικής Αντίστασης για την απελευθέρωση της πατρίδας μας, η Ελληνίδα γυναίκα συνειδητοποιεί τις ευθύνες της και το ρόλο της στις νέες συνθήκες, παραμερίζει τις προλήψεις, σπάει τα δεσμά της και μαζικά πια παίρνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση.

Παλεύει οργανωμένα μέσα από όλες τις απελευθερωτικές οργανώσεις του ΕΑΜ της ΕΠΟΝ, της ΕΑ, που πήραν παλλαϊκό χαρακτήρα. Πολέμησε ακόμα και με το όπλο στο χέρι μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Στις ελεύθερες περιοχές μέσα από τη Λαϊκή Αυτοδιοίκηση, τα Λαϊκά Δικαστήρια, την Υγειονομική Υπηρεσία, την εκπαίδευση κλπ.

Στις κατεχόμενες πόλεις και χωριά, στις διαδηλώσεις, τα συλλαλητήρια, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Με τη θυσία τους αυτή και τη συμμετοχή τους σε όλες τις εκδηλώσεις του αγώνα οι γυναίκες επιβάλλονται, αναγνωρίζονται σαν ισότιμες με τον άντρα. Συνειδητοποιούν μέσα στους σκληρούς αγώνες, που τόσο άξια συμμετέχουν, και τη δική τους τη δύναμη και αποκτούν αυτοπεποίθηση.

Ταυτόχρονα, συντελείται και μια βαθιά αλλαγή στη νοοτροπία των γυναικών. Ιδιαίτερα αυτό είναι πιο αισθητό στην ύπαιθρο, όπου γίνεται αληθινή "επανάστααη" στην αλλαγή της νοοτροπίας των γυναικών και των αντρών ακόμα.Οι σχέσεις αντρών και γυναικών επηρεάστηκαν σοβαρά μέσα σε αυτές τις νέες συνθήκες (όπου άντρες και γυναίκες αγωνίζονταν μαζί ισότιμα) αναπτύχτηκε ο σεβασμός και η αμοιβαία εκτίμηση.

Ετσι, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας αποτέλεσε σταθμό στην ωρίμανση και διαμόρφωση της σύγχρονης Ελληνίδας αγωνίστριας.

Χάρη στις αγωνιστικές παραδόσεις, που μας κληροδότησε ο ΕΛΑΣ, πήρε τέτοια ένταση και έκταση η συμμετοχή των γυναικών, από τη στιγμή που το λαϊκό επαναστατικό κίνημα πέρασε αργότερα στη νέα φάση του ΔΣΕ.

Από τις πρώτες κιόλας ομάδες των ενόπλων καταδιωκόμενων συμμετείχαν, μεμονωμένα στην αρχή, καταδιωκόμενες αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης. Οπως η ηρωίδα Ειρήνη Γκίνη που πιάστηκε, βασανίστηκε και εκτελέστηκε στις 27.7.'46. Από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους είναι η πρώτη γυναίκα που καταδικάστηκε σε θάνατο από στρατοδικείο και εκτελέστηκε.

Ετσι, από τις πρώτες μεμονωμένες καταδιωκόμενες γυναίκες που αναγκάζονταν να παίρνουν το δρόμο του βουνού, εξαιτίας της τρομοκρατίας, της βίας και της ασυδοσίας που ακολούθησε μετά τη Βάρκιζα, έφτασε στα 3 χρόνια του ΔΣΕ να γίνει ένα μαζικό μαχητικό γυναικείο κίνημα. Για πρώτη φορά η γυναίκα στη χώρα μας μαζικά συμμετέχει στον πόλεμο.

Και δεν πρόκειται πια για ατομικά παραδείγματα ηρωισμού από ηρωίδες της Εθνικής Αντίστασης, αλλά για την ανάπτυξη ενός μαζικού ηρωικού πνεύματος από τις χιλιάδες των μαχητριών του ΔΣΕ.

Η γυναικεία συμμετοχή στο ΔΣΕ είχε τη δική της εξελικτική πορεία και ποσοτικά και ποιοτικά.

Αρχισε από ένα σχετικά μικρό ποσοστό το 1948 γύρω στο 12 - 15% στα μάχιμα τμήματα, για να φτάσει το 1949 στα 30 και 35%.

Οι μαχήτριες επιβλήθηκαν με τη μαχητικότητά τους, τον ηρωισμό τους, την προσαρμοστικότητά τους στις συνθήκες του πολέμου. Αρκετές με την επιτελική σκέψη ακόμα, που τους έδωσε τη δυνατότητα να προωθηθούν σε διοικητικές θέσεις. Αναδείχτηκαν μέσα στη σκληρή μάχη διοικητές διμοιριών - λόχων, Πολιτικοί Επίτροποι λόχων, Τάγματος.

Εκατοντάδες μαχήτριες υπαξιωματικοί και αξιωματικοί παρασημοφορήθηκαν με μετάλλια ανδρείας και με το μετάλλιο "Ηλέκτρας".

Μεγάλος αριθμός από τις μαχήτριες του ΔΣΕ, που διακρίνονταν στις μάχες για την ανδρεία και τη μαχητικότητά τους στέλνονταν και φοιτούσαν στη Σχολή Αξιωματικών του ΔΣΕ. Από τις έξι σειρές μαθητών που αποφοίτησαν από τη Σχολή και ονομάστηκαν Ανθυπολοχαγοί, το ποσοστό των μαχητριών έφτασε μέχρι το 15%. Αρκετές από τις απόφοιτες χρησιμοποιούνταν στην ίδια τη Σχολή για εκπαιδεύτριες κλπ.

Σ' αυτή τη σκληρή πάλη, την υπεράνθρωπη προσπάθεια, ξεχωρίζει η φυσιογνωμία της κομμουνίστριας. Πάντα μπροστά, πρώτη στη μάχη, πρώτη στη θυσία, γινόταν καθημερινό ζωντανό παράδειγμα στις μαχήτριες και στους μαχητές.

Η 4η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ στις 29 Ιούλη του 1948, στην απόφασή της, αναφέρει:

"Θαρραλέα να τραβήξουμε τις γυναίκες στα μάχιμα τμήματα. Με τον ηρωισμό και την αυτοθυσία τους οι γυναίκες κέρδισαν τιμητική θέση μέσα στο ΔΣΕ και αποτελούν μέσα στα τμήματα παράγοντα πειθαρχίας, κίνητρο μαχητικότητας και υπόδειγμα πολεμικής επίδοσης".

Μετά τις μάχες του Γράμμου το 1948, οι γυναίκες μπήκαν πιο θαρραλέα στα μάχιμα τμήματα. Δεν υπήρχε ούτε ένας ταγματάρχης ή λοχαγός, που να μην ήθελε γυναίκες στα τμήματά του. Αντίθετα, τώρα το ζητούσαν και μιλούσαν μαζί με τους μαχητές με θαυμασμό και συγκίνηση για τις μαχήτριες. Και οι ίδιες απόκτησαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και συνείδηση της δύναμής τους. Αναγνωρίστηκαν από όλους, ακόμα και από τον εχθρό σαν μαχήτριες. Να τι έγραψε ο χρονογράφος του "ΒΗΜΑΤΟΣ" Παλαιολόγος. Οτι, "όπως διηγούνται όσοι τις γνώρισαν στη μάχη πρόκειται για φανατισμένες ύαινες". Ο δε "Ταχυδρόμος" του Βόλου, έγραφε για τις μαχήτριες στη μάχη της Καρδίτσας. Οτι, "έδειξαν μαχητικότητα και ορμή. Εν πολλοίς ανωτέραν των ανδρών".

Ποιες όμως ήταν αυτές οι "ύαινες"; Ηταν οι αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης, οι ΕΠΟΝίτισσες, τα κορίτσια των αγωνιστών και αγωνιστριών που γνώρισαν την πρωτοφανέρωτη μοναρχοφασιστική τρομοκρατία, τις διώξεις, τα βασανιστήρια, τις δολοφονίες. Γνώρισαν την κτηνωδία, όταν έκοβαν σύριζα τα μαλλιά τους. Και το χειρότερο, έφευγαν για να γλιτώσουν τον ομαδικό βιασμό από αυτά τα ανθρωπόμορφα τέρατα.

Μέσα σε ένα χρόνο μετά τη Βάρκιζα (όπως αναφέρεται και στο βιβλίο) βιάστηκαν 165 γυναίκες. Η κτηνωδία των μοναρχοφασιστών έφτασε και στις μάνες των μαχητριών και μαχητών.

Αυτές ήταν οι "ύαινες" που κατέφυγαν στο βουνό κι άδραξαν τα όπλα για να υπερασπίσουν τη ζωή, την τιμή και την αξιοπρέπειά τους. Αδραξαν τα όπλα για τη λευτεριά και ανεξαρτησία της πατρίδας μας από τους καινούριους κατακτητές αυτή τη φορά τους Αγγλοαμερικάνους ιμπεριαλιστές.

Στις αρχές του 1948, όταν η συμμετοχή των γυναικών στο ΔΣΕ αύξαινε καθημερινά, ξεπρόβαλλε η ανάγκη για ειδική πολιτική δουλιά στις γυναίκες.

Για το σκοπό αυτό τοποθετήθηκαν υπεύθυνες γυναικών βοηθοί των πολιτικών επιτρόπων (ΠΕ) από το Γενικό Αρχηγείο μέχρι τη διμοιρία.

Ο ρόλος της υπεύθυνης γυναικών αποδείχτηκε στη ζωή και στον πόλεμο σημαντικός και σε μερικές περιπτώσεις αποφασιστικός. Τα γυναικεία προβλήματα αντιμετωπίζονταν με τον καλύτερο τρόπο. Η υπεύθυνη βοήθησε στην πολιτικοϊδεολογική ανάπτυξη της μαχήτριας, στην ωρίμανση της προσωπικότητάς της. Τη βοήθησε να λέει θαρρετά τη γνώμη της στις δημοκρατικές συνελεύσεις. Να κάνει κριτική της μάχης.

Η υπεύθυνη βρισκόταν πάντα κοντά στη μαχήτρια. Στη μάχη, στο χαράκωμα, στην πορεία, στην ενέδρα. Στις εξορμήσεις με τους τηλεβόες στο χέρι για τη διαφώτιση των φαντάρων του κυβερνητικού στρατού.

Η καλή συνεργασία της υπεύθυνης με τους ΠΕ βοήθησε στην ανάπτυξη ισότιμων συντροφικών σχέσεων ανάμεσα στις μαχήτριες και τους μαχητές.

Αναπτύχθηκε ο σεβασμός, η εκτίμηση και η αλληλοβοήθεια μεταξύ τους. Η γυναίκα από τη φύση της μάνα, αδελφή, φίλη, με τη στοργή, την υπομονή και το φιλότιμο που τη διακρίνει, άλλαξε την εσωτερική ζωή στο στρατό. Με τη φροντίδα της για την καθαριότητα, το καθαρό ρούχο, με την τάξη και τη νοικοκυροσύνη δημιούργησε ένα πολιτισμένο περιβάλλον. Με τη συμμετοχή της στην ψυχαγωγία, το τραγούδι, τα σκετς. Με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί και η ίδια η παρουσία της γυναίκας. Και ιδιαίτερα σε αυτές τις σκληρές συνθήκες του πολέμου. Η γυναίκα μαχήτρια επέδρασε ευεργετικά στη βελτίωσή τους.

Μέσα σε αυτές τις σκληρές συνθήκες του πολέμου δημιουργήθηκε ο καινούριος τύπος της γυναίκας, της λαϊκής αγωνίστριας, της επαναστάτριας για τη λαϊκή δημοκρατία, για το σοσιαλισμό.

Παντού, όπου βρέθηκαν οι αντάρτισσές μας, πολέμησαν συνειδητά με τον ίδιο ηρωισμό και στις πιο δύσκολες συνθήκες. Ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, τηνΚρήτη και στα νησιά, πέρασαν τη μεγαλύτερη δοκιμασία. Στη Μακεδονία - Θράκη, στη Θεσσαλία, τη Ρούμελη και την Ηπειρο, με τις συνεχείς πορείες μέσα στα χιόνια και την παγωνιά.

Παλικαριά και αυτοθυσία έδειξαν και οι νοσοκόμες μας. Οι τραυματιοφορίνες, που μέσα στη φωτιά της μάχης, σήκωναν και μετέφεραν τους τραυματίες μακριά από τα πυρά.

Οι τηλεφωνήτριες μέσα στο χαλασμό της μάχης ένωναν τα κομμένα καλώδια.

Στην ίδια μάχη ένωναν τις δυνάμεις τους οι γυναίκες των χωριών. Βοηθούσαν με όλες τους τις δυνάμεις τον αγώνα του ΔΣΕ. Επαιρναν μέρος στο σκάψιμο των χαρακωμάτων, γίνονταν τραυματιοφορίνες, ακούραστες μέρα - νύχτα, στη βροχή και στο χιόνι.

Και σε αυτή τη δύσκολη μορφή του αγώνα συμμετείχαν οι γυναίκες. Με την ευλυγισία, αποφασιστικότητα και τόλμη, τα κατάφερναν με διάφορους τρόπους να μπαίνουν στην πόλη σαν μαχήτριες του λαϊκού μας επαναστατικού στρατού, του ΔΣΕ. Αλλες από αυτές συμμετείχαν στην παράνομη οργανωτική δουλιά.

Η ανάπτυξη του μαζικού γυναικείου κινήματος και η πολύπλευρη και πλούσια δράση της γυναίκας στο βουνό, στην παράνομη δουλιά στην πόλη, στη λαϊκή εξουσία, στα χωριά, στις ελεύθερες περιοχές, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις και δυνατότητες για την ίδρυση της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών.

Κλείνοντας την παρέμβασή μας πρέπει να τονίσουμε ότι:

Ο δρόμος για την Ελληνίδα, για την κατάκτηση και καθιέρωση της ισοτιμίας της, είχε ανοίξει στα χρόνια της Κατοχής, πέρασε μέσα από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, κι έφτασε σε ένα ανώτερο ποιοτικό επίπεδο στη νέα φάση του λαϊκού επαναστατικού κινήματος στο ΔΣΕ. Ο δρόμος αυτός συνεχίζεται και σήμερα από άλλες πιο προωθημένες θέσεις. Θέσεις που κατακτήθηκαν με αγώνες και θυσίες, φυλακίσεις και εξορίες.

Συνεχίζεται με τη μαζική συμμετοχή της Ελληνίδας στην πολύμορφη πάλη του λαού μας για την ειρήνη, την εθνική ανεξαρτησία, τη δημοκρατία. Για τη συγκρότηση του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Δημοκρατικού Μετώπου.

* Η Χρυσούλα Γκόγκογλου στέλεχος του ΚΚΕ, ήταν λοχαγός στο ΔΣΕ